#የ"ግራ" እና #"ቀኝ" ታሪካዊ አመጣጥ በፍርድ ቤት

በፍርድ ቤት ችሎት ውስጥ የሚታየው #"ግራ" እና #"ቀኝ" አቀማመጥ የዘመናት ታሪክና ሥርዓት ያለው ሲሆን፣ በዋናነት ሚናዎችን ለመለየትና የችሎቱን ሂደት ለማደራጀት ያገለግላል።
ይህ አሰራር ከጥንት ጊዜ ጀምሮ በብዙ የዓለም የሕግ ሥርዓቶች ውስጥ ሲተገበር የቆየ ሲሆን፣ በኢትዮጵያም ቢሆን የራሱ የሆነ ታሪካዊና ባህላዊ መሠረት አለው።
ነገረ ግራ ቀኝ ምን ማለት ነው?
#"ግራ" እና #"ቀኝ" በፍርድ ቤት አውድ ሲታዩ፣ የሚቆሙትን ወይም የሚቀመጡትን ወገኖች ሚና የሚወስን አቅጣጫ ነው። እንደገለጽከው፣ ይህ የሚወሰነው ከፍርድ ቤቱ ወይም ከዳኛው ወንበር አኳያ ነው።
በወንጀል ችሎት

#ቀኝ: ዐቃቤ ሕግ (መርማሪ ፖሊስ)
በወንጀል ጉዳዮች፣ ዐቃቤ ሕግ ወይም መርማሪ ፖሊስ በፍርድ ቤቱ በስተቀኝ በኩል ይቆማል ወይም ይቀመጣል። ይህ አቀማመጥ በተለምዶ የመንግሥትን ወይም የሕዝብን ጥቅም የሚወክል አካል መሆኑን ያመለክታል። ዐቃቤ ሕግ ወንጀል መፈጸሙን የማስረዳት ኃላፊነት ያለበት ሲሆን፣ ማስረጃዎችን በማቅረብ እና ምስክሮችን በማሰማት ለፍርድ ቤቱ ድጋፍ ያደርጋል። ታሪካዊ አመጣጡ ሲታይ፣ ገዥው አካል ወይም ንጉሱ ለሕዝብ ሰላም ሲል ወንጀለኞችን የማጥራት ወይም የመቅጣት ሥልጣን የነበረው ሲሆን፣ ይህ አቀማመጥም ያንን ውክልና ያመለክታል።

#ግራ: ተጠርጣሪ/ተከሳሽና ጠበቃው
በተቃራኒው፣ ተጠርጣሪው ወይም ተከሳሹ ከጠበቃው ጋር በፍርድ ቤቱ በስተግራ በኩል ይቆማሉ ወይም ይቀመጣሉ። ይህ አቀማመጥ ደግሞ ተከሳሹ ራሱን የመከላከል መብት እንዳለውና የተከሰሰበትን ወንጀል የመካድ ወይም ማስረጃዎችን የማስተባበል ዕድል እንዳለው ያሳያል። ታሪካዊ በሆነ መንገድ፣ ተከሳሹ ብዙውን ጊዜ ከገዥው አካል ወይም ከተቋማዊ ሥልጣን ጋር ተጋጣሚ እንደሆነ ስለሚታይ፣ ይህ አቀማመጥ ሚዛንን ለመጠበቅ እና የመከላከያ ወገንን ቦታ ለመስጠት ሲባል የተደረገ ነው።

በፍታብሔር ችሎት
#ቀኝ: ከሳሽ (አመልካች)
በፍትሐብሔር ጉዳዮች፣ ክስ የመሠረተው ወገን ወይም ከሳሽ (አመልካች) በፍርድ ቤቱ በስተቀኝ በኩል ይቀመጣል። ከሳሹ የሆነ መብቱ እንደተጣሰ ወይም ዕዳ እንደሚገባው የሚያምን ሲሆን፣ ለፍርድ ቤቱ በማቅረብ ፍትሕ ይፈልጋል። ይህ አቀማመጥም ቢሆን ተነሳሽነቱን ወስዶ ክስ የመሠረተውን ወገን ያመለክታል።
#ግራ: ተከሳሽ (መልስ ሰጭ)
ተከሳሹ (መልስ ሰጭ) ደግሞ በግራ በኩል ይቀመጣል። ተከሳሹ በቀረበበት ክስ ላይ ምላሽ የመስጠት ወይም ክሱን የመካድ መብት አለው። እንደ ወንጀል ጉዳዩ ሁሉ፣ ይህ አቀማመጥም ሚዛንን ለመጠበቅ እና እያንዳንዱ ወገን የራሱን ጉዳይ ለማቅረብ እኩል ዕድል እንዲኖረው ታስቦ የተደረገ ነው።
ታሪካዊና ሥርዓታዊ ጠቀሜታ
ይህ የግራና የቀኝ አቀማመጥ ከጥንታዊ የፍርድ አሰጣጥ ሥርዓቶች የመነጨ ሲሆን፣ በብዙ ባሕሎች ውስጥ የዳኝነት ሥርዓቱ አካል ሆኖ ቆይቷል። ዋነኛው ዓላማው፦
#ሥርዓት ማስያዝ: የችሎቱን ሂደት ሥርዓት ባለው መንገድ ለመምራት ይረዳል።
#ሚና መለየት: እያንዳንዱ ወገን ያለውን ሚና እና ኃላፊነት ለዳኞችም ሆነ ለተመልካቾች ግልጽ ያደርጋል።
#ፍትሐዊነት: ለተከሳሹ ወይም ምላሽ ሰጪው ራሱን ለመከላከል ተገቢውን ቦታ በመስጠት የፍትሕን ሚዛናዊነት ለማረጋገጥ ይረዳል።
#ክብርና ሥርዓት: በፍርድ ቤት ውስጥ የሚደረገውን ክርክር በአክብሮትና በሥርዓት እንዲካሄድ ያበረታታል።
በመሆኑም፣ በፍርድ ቤት በሚቀርቡበት ጊዜ ይህን ሥርዓት ማወቅ እና መከተል የችሎቱ አካል ከመሆንም በላይ፣ ለፍትሕ ሥርዓቱ የሚሰጠውን ክብር የሚያሳይ ነው።
ጠበቃ እና ህግ አማካሪ #Mikias_Melak