بازخوانی چند سند و متن کهن برای شناخت تشیع در سه قرن نخست قمری، دکتر حسن انصاری

جلسه ششم: در اين جلسه درباره شيعيان عباسی سخن گفتيم. چگونه عباسيان از ايدئولوژی شیعی برای "دعوت" خود استفاده کردند و چگونه بعد از استقرار "دولت" نظام مشروعیت سیاسی/ دینی خود را تغییر دادند. (۹ جولای، ۲۰۲۳)

#امامت_و_نظریه_علمای_ابرار_تکمله

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

https://www.youtube.com/watch?v=VRk307CBu9c&list=PLRagz8v-1fF72iSs_wSEZXRwW9teNQTuY&t=2s

مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)_۸، پاپیروس ها و تاریخ اولیه اسلام

(ویدیوی جلسه در آپارات)

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

"مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)"
خلاصه جلسه هشتم (در ۴ فرسته):

قسمت۱/۴:
در جلسه هشتم از مجموعه جلسات "مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام" به برسی پاپیروس ها به عنوان منبعی مادی برای تاریخ صدر اسلام‌ پرداخته شد.

🔹برای پیش از حدود ۴۰۰۰ سال پاپیروس ها که از گیاهی به همین‌ نام‌ و بومی مصر تولید می شدند به عنوان‌ ماده نوشتاری اصلی در مصر و سایر نواحی بکار میرفتند. ساخت و جابجایی پاپیروس نسبت به سایر جایگزین‌ها مانند چوب، پوست و لوح‌های سفالی و گلی آسان‌تر بود. همچنین می توان آن را در طیف وسیعی از ضخامت ها و کیفیت ها ساخت و این امر در ترویج استفاده گسترده از آن بسیار موثر بود.

🔹 در‌ قرآن در دو آیه ۷ و ۹۱ سوره ششم اَنعام و در اشعار عربی قبل و صدر اسلام به پاپیروس اشاره شده که نشانه آشنایی و استفاده ساکنان شبه جزیره عربستان از پاپیروس است. لغت مورد استفاده قرآن برای پاپیروس قرطاس(Qirtas) است که متخذ از لغت یونانی کارتیس (chartis) برای پاپیروس است.‌

🔹 اعراب مسلمان هم بعد از فتح‌ مصر در قرن هفتم‌ میلادی شروع به استفاده از پاپیروس به عنوان‌ماده اصلی نوشتاری چه در مصر و چه در سایر نواحی قلمرو اسلامی کردند.‌ در تواریخ اسلامی آمده است که عمر بن عاص فرمانده لشکر فتوحات در مصر به عنوان غنیمت از مصر پاپیروس و گندم به مدینه فرستاد.‌ کشت و استفاده از پاپیروس تحت تأثیر فتوحات مسلمانان قرار نگرفت و حاکمان جدید مصر حتی به صدور آن به سرزمین های بیزانس و ایتالیا ادامه دادند. در واقع، تولید پاپیروس در قرن نهم میلادی، زمانی که مزارعی جهت کشت آن در سیسیل و عراق تاسیس‌ شدند گسترش یافت. مزارع عراق احتمالاً اشتهای بوروکراسی رو به رشد خلافت عباسیان در پایتخت آن بغداد را تغذیه می‌کردند. استفاده از پاپیروس به عنوان ماده اصلی نوشتاری خصوصا در مصر تا قرن دهم میلادی که استفاده از کاغذ رایج‌تر شد، ادامه یافت.

🔹در سال ۱۸۲۴ میلادی، یک کوزه کوچک مهر و موم شده حاوی سه متن پاپیروس عربی در نزدیکی هرم سقّاره واقع در ناحیه الجیزه کشور مصر توسط یک تیم حفاری فرانسوی کشف شد. با انتشار دو مورد از این پاپیروس ها در سالهای ۱۸۲۵ و ۱۸۳۱ توسط سیلوستره دو ساسی (1758-1838 Silvestre de Sacy)، رشته پاپیروس شناسی عربی متولد شد. این رشته از آنزمان تا کنون با شدت و ضعفهایی به حیات خود ادامه داده است. به نظر می رسد که پاپیروس شناسی عربی در اوایل قرن بیست و یکم سرانجام به تکانه پایداری دست یافته است.

🔹 با توجه به اینکه مصر محل اصلی تولید و استفاده از پاپیروس بوده و با توجه به هوای آب و هوای گرم و صحرایی مصر که موجب به حفظ آثار باستانی میشود بیشترین‌ پاپیروس های کشف شده در این دو قرن اخیر مربوط به مصر (فسطاط، فیوم،...) هستند.‌ در خارج از مصر، یافته های قابل توجهی در صحرای نقب در فلسطین، در خربت المیرد در نزدیکی بحرالمیت در اردن و همچنین در خارج از شهر دمشق در سوریه و در سامرا در عراق که بنا بر تواریخ اسلامی معتصم خلیفه عباسی در سال ۸۳۶ میلادی انجا کارگاه تولید پاپیروس تاسیس کرده بود، پیدا شده است. تخمین زده میشود در مجموعه ها و موزه های موجود در کشور مصر، کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی بین‌چند ده هزار تا بالای صد هزار قطعه پاپیروس عربی/اسلامی وجود دارد که به طور مرتب با کشفیات جدید به تعداد آنها اضافه میشود‌. اکثریت قریب به اتفاق این اسناد مرتبط با امور و معاملات مالی (پرداخت حقوق، مالیات، ثبت قروض،...)، اسناد حقوقی، اسناد اداری، نامه های خصوصی و ... می باشند.

🔹قدیمیترین پاپیروس های تاریخدار شناخته شده عربی متعلق به تنها حدود بیست سال پس از هجرت محمد(ص) از مکه به مدینه هستند، که در زمان فتح مصر نوشته شده اند و ثبت کننده ارسال مواد به ارتش فتوحات مسلمانان در مصر هستند. از این زمان به بعد، پاپیروس‌های عربی به‌طور پیوسته با تعداد بیشتری دیده می‌شوند و همان محدوده گسترده‌ موضوعی که در پاپیروس ها در زبانهای دیگر مثل یونانی و قبطی دیده شدهاند را در بر میگیرند.‌ آخرین پاپیروس عربی تاریخدار شناخته شده مربوط به سال ۴۸۰ هجری قمری (1087 م) است که معاصر با آخرین پاپیروس نگهداری شده در واتیکان ایتالیا، شامل بیانیه رسمی پاپ به تاریخ 1057 میلادی، است. پاپیروس در نیمه دوم قرن یازدهم‌ میلادی جای خود را کاملا به کاغذ داد.

🔹اهمیت پاپیروس ها مثلا در مقایسه با سنگ‌نوشته ها به جهت مطالعه تاریخ صدراسلام تاریخ دار بودن درصد خوبی از آنها و حتی در صورت عدم واجد تاریخ بودن امکان تاریخ سنجی با آزمایش کربن ۱۴ و یا نوع خط و یا قواعد املایی مورد استفاده و یا چون که خیلی از این اسناد فرمهای رسمی اداری و حقوقی هستند با استفاده از محتوی پاپیروس است.

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

@zekrMIT

"مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)"
خلاصه جلسه هشتم (در ۴ فرسته):

قسمت ۲/۴:
🔹تمرکز ما بر پاپیروس هایی خواهد بود که متعلق به قرن اول هجری هستند.  در وبگاه
islamic-awareness.org
لیست نسبتا کاملی از این‌پاپیروس ها به همراه عکس و توضیحات مربوطه اورده شده است. بعضی از این‌ پاپیروس ها، خصوصا در دهه های اولیه بعد از هجرت به غیر از عربی، دو زبانه عربی-یونانی و یا عربی-قبطی و یا یک زبانه یونانی و یا قبطی هستند.

🔹از جمله این‌ پاپیروس ها دو پاپیروس به زبان یونانی و قبطی هستند که اولی متعلق به سال ۲۲ هجری (۶۴۳ میلادی) و دومی متعلق به سال ۴۳ هجری (۶۶۳ میلادی). اولی نامه ای است که توسط عمرو بن عاص در دوران فرمانداری اولش ( ۶۴۰ تا ۶۴۶ میلادی) در مصر در هنگام‌ فتوحات در زمان خلافت عمر، خطاب به یکی از فرمانداران‌ محلی نوشته و درخواست غذا برای سربازان و علوفه برای اسبها کرده. این‌نامه هنوز مهر گلی عمرو بن عاص را بر روی خود دارد. در نامه دوم به زبان قبطی نام او به عنوان فرماندار مصر در دوران دوم حکمرانیش در مصر (۶۵۸ تا ۶۶۴ میلادی) در زمان معاویه دو بار ذکر شده است. تاریخ این دو نامه منطبق با جزئیات ذکر شده در کتابهای تاریخ اسلامی در مورد دوران فرمانداری عمرو ابن عاص در مصر هستند.

🔹قدیمیترین پاپیروس تاریخداری که تاکنون کشف شده متعلق به سال ۲۰ هجری قمری (۶۴۱ میلادی) همزمان با فتوحات در مصر است. این سند که تنها قسمت بالای راست ان به دست ما رسیده متعلق به منطقه قهقوه در جنوب شهر امروزی ابو تیج در مصر است و محتملا تاکنون قدیمیترین سند به زبان عربی بشمار میرود.

🔸 این قدیمترین پاپیروس به تنهایی چند ویژگی اصلی پاپیروسهای قرن اول مرتبط با بحث ما را دارد.

🔹 ۱) دو زبانه عربی و یونانی است، با یک خط به زبان یونانی در بالای قسمت باقیمانده از پاپیروس.

🔹 ۲) قسمت عربی پاپیروس با عبارت "بسم الله الرحمن الرحیم" شروع میشود.‌ پاپیروس های عربی و یا قسمت عربی پاپیروس های دو زبانه که معمولا توسط کاتبان مسلمان نوشته شده اند با این عبارت شروع میشوند در حالیکه پاپیروس های قبطی و یا یونانی و یا قسمت یونانی و یا قبطی پاپیروس های دو زبانه که معمولا توسط کاتبان مسیحی نوشته شده اند با عبارت بسم الله شروع میشوند در مواردی اندکی هم علامت صلیب دارند.

🔹 ۳) در قسمت عربی پاپیروس ها تقویم هجری و در قسمت یونانی و یا قبطی پاپیروسهای تک زبانه و دو زبانه( به غیر از چند مورد استثنایی در اسناد مربوط با مالیات ها که در انها تقویم هجری مورد استفادهدقرار گرفته) معمولا تقویم موسوم به Indiction که تقویمی با دوره های ۱۵ ساله مرتبط با اخذ مالیات در امپراطور روم بوده و یا تقویم مذهبی کلیسای قبطی موسوم به تقویم دوران دیوکلتیان(دوران شهدا) مورد استفاده قرار گرفته اند.

🔹این قدیمیترین پاپیروس به زبان عربی جزء اسناد موسوم به "اقرار دیون" طبقه بندی میشود. تعداد فزاینده‌ای از پاپیروس‌های بسیار قدیمی در محدوده جغرافیایی مصر و فلسطین صدر اسلام کشف شده اند که آنها را میتوان در ایندسته قرار داد. مکتوب و مشهود کردن دیون در آیه ۲۸۲ سوره دوم قران مورد تاکید قرار گرفته است‌‌.

🔹یکی از جنبه‌های منحصر به فرد این دسته از اسناد این است که شهادت بر وجود تقویمی میدهند (هجری) که تا قبل از این ذکری از ان در میان نبود. در این دسته پاپیروس ها به این تقویم (هجری) به صورت مخفف سَنَة (سال/تقویم) و یا "قضاء المؤمنین" و و یا شکل کامل "سَنَة قضاء مؤمنین" اشاره میشود. در مورد معنای دقیق قضاء اختلاف نظر وجود دارد. راغب (2007 ,Ragib) انرا به معنای jurisdication و مرتبط با قصاوت گرفته و در اینصورت "سَنَة قضاء مؤمنین" به معنای این‌ میشود تقویمی که مسلمانان انرا برای امور قانونی و حقوقی خود استقاده میکنند. اقای شاددل (2018 ,Shaddel) قضاء رابه معنای حساب کردن reckoning گرفته که در نتیجه "سَنَة قضاء مؤمنین" به ابن معنا می شود "تقویمی که مسلمانان زمان(سال) خود را با ان حساب می کنند". اقایان تیلیر و وانتیگم (2019 ,Tillier & Vantheighem) قضاء را به معنای حکم/قدرت power/ decree گرفته اند و در نتیجه "سَنَة قضاء مؤمنین" سالی که مسلمانان به حکومت و قدرت رسیدند.‌ با این حال، همه موافقند که این عبارت به یک سیستم تقویم اشاره دارد.

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

@zekrMIT

"مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)"
خلاصه جلسه هشتم (در ۴ فرسته):

قسمت ۳/۴:
🔹بر اساس تنها منابع فیزیکی اولیه کشف شده تا بحال مثل پاپیروس ها، سکه ها و سنگ نبشته ها نمی توان تردید داشت که نظام تقویمی که مسلمانان اولیه اتخاذ کرده بودند، به هر عنوانی که در این‌منابع مورد خطاب قرا گرفته باشد، در سال 622 میلادی (یعنی سال اول هجری) آغاز شده است. بدون احتساب پاپیروس‌های فقط عربی با تقویم هجری، همانجور که ذکر شد ده‌ها پاپیروس عمدتا مرتبط،با امور مالی به یونانی، قبطی، یونانی-قبطی و یونانی-عربی و قبطی- عربی وجود دارند که همزمان واجد دو تقویم هجری و غیر ان هستند.‌ به همین ترتیب، نمونه‌های مشابهی را می‌توان در نسخه‌های خطی سریانی مسیحی یافت که تاریخ هجری را در کنار دوران سلوکی نشان می‌دهد. زمانی که تاریخ همه اسناد فوق به طور مستقل محاسبه و نسبت به همدیگر شوند، تقریباً همیشه سال اول تقویم‌ مسلمانان با سال 622 میلادی / 1 هجری قمری مطابقت دارد.

🔹یکی دیگر از ویژگیهای این قدیمیترین پاپیروس به زبان عربی وجود نقطه در رسم الخط عربی در دو جا برای حرف " یاء" در دو لغت الرحیم و عمیس است. نشان میدهد که نقطه گذاری از ان اغاز خصوصل برای متون مالی، حقوقی، اداری مرسوم بوده است.‌

🔹 این امر در پاپیروسی دو زبانه عربی یونانی
متعلق به سال ۲۲ هجری (سال ۶۴۳) میلادی مشهود تر است. این‌ پاپیروس که به تاریخ جمادی اول ۲۲ هجری قمری (25 آوریل 643 میلادی) نوشته شده قبض رسید وصول ۶۵ راس گوسفند توسط "امیر عبدالله" فرمانده مسلمانان است که توسط دو نفر از فرمانداران محلی مسیحی مصری برای او فرستاده شده بودند. نامه دو کاتب مسیحی قبطی برای قست یونانی و عرب مسلمان برای قسمت عربی دارد.

🔹مقصود از امیر عبدالله، عبدالله بن جابر فرمانده سپاه اعزامی به مصر علیا در حد فاصل سالهای 641-643 میلادی است. نام عبدالله بن جابر در دو پاپیروس تک زبانه یونانی دیگر هر دو متعلق به سال ۲۲ هجری (643 میلادی) نیز ذکر شده است.

🔹این پاپیروس سطح گسترده تری از نقطه گذاری بر روی رسم عربی را نشان میدهد. در حروف ج، خ، ذ، ز، ش و ن نقاط به وضوح قابل مشاهده هستند. فاء با یک نقطه در بالا و قاف با یک نقطه در پایین، به جای دو نقطه در بالا نوشته شده اند. نشان‌میدهد نقطه گذاری از همان سالهای آغازین قبل از تدوین نهایی مصحف قران عثمان دانسته بوده و در اسناد مالی و حقوقی و اداری استفاده میشده و به دلایل خاصی در نسخه های قرانی کمتر مورد استفاده قرار گرفته بوده است.

🔹 از نکات جال توجه دیگر این‌ پاپیروس شمایل نگاری مسیحی در متن یونانی به شکل علامت صلیب است. در ۵ جای متن در رو و پشت پاپیروس از علامت صلیب به عنوان‌ نشانگر اغاز و پایان متن یونانی استفاده شده است. این امر در قسمت یونانی چندین متن پاپیروس «رسمی» قدیمی دیگر که توسط فرماندهان نظامی اولیه مسلمان صادر شده بوده هم دیده میشود. قسمت یونانی این متن توسط یک کاتب مسیحی نوشته شده است. بنابراین منطقی است که فرض کنیم که در وهله اول او با علامت گذاری متن با علامت صلیب و با در نظر گرفتن هویت مسیحی گیرنده گان نامه (قبض وصول) صرفا از رویه معمول کاتبان مسیحی قبل از فتوحات پیروی می کرده است. محتملا در وهله دوم این همچنین راهی برای کاتب بود تا با توجه به دین‌ متفاوت (اسلام) ارتش فاتح، ایمان خود را مجدداً تأیید کند. قسمت عربی متن که به احتمال زیاد توسط یک عرب مسلمان (ابن حدید)نوشته شده است فاقد هرگونه شمایل نگاری مسیحی است.

🔹 بنا بر نظر خانم پترا سایجپستاین با ورود اعراب به مصر در اواسط قرن هفتم میلادی، عربی بعد از یونانی و قبطی به سومین زبان اداری مصر تبدیل شد. از پاپیروس های بجا مانده مشخص است که پاپیروس های عربی صادر شده توسط حکومت مسلمانان از فرمول های اداری استانداردی که در سرتاسر امپراتوری اسلامی مشترک و رایج بودند ولی به طور مشخصی با سنت های اداری رایج محلی متفاوت بودند، استفاده میکردند.‌ مثل ثبت دیون در دفاتر رسمی. این امور موید این امر هستند که این فرمول ها و سنت های اداری منشأ مشترکی خارج از مصر داشتند (مدینه) و فاتحان عرب آنها را با خود اوردند و انها را در مصر معرفی و رایج کردند.

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

@zekrMIT

"مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)"
خلاصه جلسه هشتم (در ۴ فرسته):

قسمت‌۴/۴:
🔹درجمع بندی باید گفت که  بسیاری از مطالب و جزئیات مطرح شده در پاپیروس ها با جزییات مطرح شده در منابع تاریخنگاری سنتی اسلامی مثل نام فرماندهان و سال و مکان‌ ماموریت آنها در مصر همخوانی خیلی خوبی دارد که مؤيد وثاقت نسبی آنها در جزئیات و قابل اتکا پذیری بالا در کلیات است‌.

🔹 استفاده  از زبان عربی در همان آغاز به جهت مکاتبات و مدارک اداری، مالی، حقوقی و نظامی بعضا در موارد پیش و پا افتاده و روزمره ای  مثل قبض وصول احشام، استفاده از عبارت "بسم الله الرحمن الرحیم" در قسمت عربی نامه ها در تمایز از استفاده از "بسم‌الله" تنها در قسمت یونانی قبطی نامه ها، استفاده از تقویم هجری در قسمت عربی نامه ها (نوشته مسلمانان) و استفاده از تقویم های ۱۵ ساله مالیاتی امپراطوری روم(Indiction) و تقویم مذهبی "دوران شهداء"(دوران دیوکلتیان) در قسمت یونانی و قبطی پاپیروس ها (نوشته‌ کاتبان‌ مسیحی)، استفاده از فرمولهایی یکنواخت و متفاوت با فرمولهای محلی در فرم ها و مکاتبات اداری، حقوقی، مالی،...همه مؤيد هویت شکل گرفته و متمایز مسلمانان فاتح از مسیحیان تحت سلطه آنان در مصر است. این امر در تناقض با دیدگاهای تجدید نظر طلبانه اقای ونزبرو (کتابهای مطالعات قرآنی و محیط فرقه ای)، خانم‌پاتریشیا کرون (کتاب هاجریسم) و حتی آقای فرد دانر (کتاب محمد و مومنان) که معتقد است مومنان دنبالرو پیامبر در ابتدا جبهه واحدی از یهودیان و مسیحیان و مسلمانان  بدون هویت خاص و متمایزی برای مسلمانان را تشکیل میدادند و این هویت متمایز برای مسلمانان بعدها در دوران عبدالملک‌ مروان شکل گرفت، است.

🔹شواهد پاپیروس ها نشان‌میدهد که هویت مسلمانان خیلی زودتر و قبل از آغاز فتوحات و آمدن به مصر و در خارج از آن، در شبه جزیره عربستان در دوران حکومت دهساله پیامبر در مدینه بعد از هجرت (مبداء آغاز تاریخ مسلمانان)، شکل گرفته بوده است.

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

@zekrMIT

Special Topics: Imam Husayn’s Movement, 8 Lecture Series, (in English)
Dr. Farhad Ghoddoussi
Wayne State University, Michigan

Aug 12 - Nov 18, 2022

Videos of the Lecture Series in YouTube and Aparat

Lecture Series (click on each session for more details)

Session 1:
Arabia's tribal society

Session 2:
Rise of Muawiyah in Syria

Session 3:
City of Kufa

Session 4:
Caliphate of Uthman

Session 5:
Umayyad Theory of Caliphate & Prophethood

Session 6:
Religion in the Age of Umayyads

Session 7:
Pro-Umayyad Religious Scholars and Their Legacy

Session 8:
Umayyad Ideology

@zekrMIT

بازخوانی چند سند و متن کهن برای شناخت تشیع در سه قرن نخست قمری، دکتر حسن انصاری

جلسه هفتم: در اين جلسه درباره چند موضوع صحبت شد: ۱) حق بنی هاشم در امر جانشينی چگونه در سده اول قمری فهميده می شد؟ ۲) عباسيان چگونه به تدريج خود را شايسته تر از شاخه علوی در بنی هاشم در امر خلافت ديدند؟ ۳) شيعه عباسی چه عقايدی داشت و تحولات فکری و اعتقادی آنها تا عصر مأمون چه بود؟ ۴) چرا بنی عباس به تدريج عنصر ايرانی و شيعی نهضت خود را حذف کردند و چگونه؟ ۵) آيا اجتماع ابواء اتفاق افتاد و علويان و عباسیان چه موضعی نسبت به حق جانشينی بنی هاشم ابراز می کردند؟ (۱۶ جولای، ۲۰۲۳)

#امامت_و_نظریه_علمای_ابرار_تکمله

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

Dua Kumayl & Lecture, Muharram Event

Date
Thursday August 3rd, 2023
7:15 pm to 10:00 pm (Eastern Time)

Location
MIT SidneyPacific, MP room, 70 Pacific St, Cambridge, MA 02139

Schedule
7:15-7:25 Quran Recitation
7:25-8:15 Lecture, in English, Dr. Sadik Kassim
Title: "The Brotherhood of John the Baptist and Imam Husayn"
8:15-8:25 Question and Answer
8:25-8:45 Prayer
8:45-9:10 Dua Kumayl
9:10-9:15 Ziyarat Warith
9:15-10:00 Dinner

- About Speaker (Bio)

@zekrMIT

سلسله بحث های آشنایی با زمينه ها و پيامدهای قيام حسينی
(صفر ۱۴۴۵)

«تحليل تاريخی ايدئولوژی بنی اميه در دين و قدرت»
حسن انصاری
موسسه مطالعات پیشرفته، پرینستون، نیوجرسی

دوشنبه ۲۱ آگست تا چهارشنبه ۳۰ آگست، ۲۰۲۳ (۱۰ درسگفتار)
۸:۱۵ تا ۱۰:۰۰ شب به وقت شرق آمریکا

در این سلسله درسگفتار برای نخستين بار به لطف و توفیق الهی بررسی همه جانبه ای درباره دین و سلطه سیاسی در عصر اموی بر اساس اسناد موافقان و مخالفان در دوره اموی ارائه خواهد شد. در اين چارچوب به تاریخ تقابل دو گفتمان امت محور علوی/ حسینی با گفتمان قدرت محور امویان خواهیم پرداخت.

لینک شرکت در وبینار:
Zoom Participation:
https://mit.zoom.us/j/93933325521

YouTube Live:
https://www.youtube.com/@AhlulbaytIslamicSociety

Aparat Live:
https://www.aparat.com/AhlulbaytIslamicSociety


#درسگفتار_تحليل_تاريخی_ايدئولوژی_بنی_اميه

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

مجموعه درس‌گفتار «امامت و نظريه موسوم به "علمای ابرار"» (۲۰ جلسه)
حسن انصاری
موسسه مطالعات پیشرفته، پرینستون، نیوجرسی

▪️فایل های صوتی ۲۰ جلسه برگزار شده در پادکست گروه ذکر

▪️مجموعه یوتیوب

انجمن مسلمانان شیعه ام آی تی (مؤسسه فناوری ماساچوست)

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

https://www.youtube.com/watch?v=etWmOC9Iec4&list=PLRagz8v-1fF72iSs_wSEZXRwW9teNQTuY&t=1s

مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)_۹، سکه ها و تاریخ اولیه اسلام (بخش اول)

(ویدیوی جلسه در آپارات)

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

"مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)"
خلاصه جلسه نهم (در ۲ فرسته):

قسمت ۱/۲:
در جلسه نهم از مجموعه جلسات "مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام" به برسی سکه ها به عنوان منبعی مادی برای تاریخ صدر اسلام‌ پرداخته شد. به مناسبت عید غدیر این جلسه معطوف به برسی تاریخ سکه هایی که در ۴ قرن اولیه  اسلامی به نوعی حاوی محتوایی شیعی بودند، شد.

در سال  ۹۴۵ میلادی(۳۳۳ق)  آل بویه شیعی بغداد را فتخ کردند و فاصله ۱۱۰ ساله تا سال ۱۰۵۵ میلادی ( ۴۴۷ ق) که بغداد توسط سلجوقیان سنی فتح شد را قرن شیعه و یا قرن طلایی تمدن اسلامی می نامند.  در این قرن به غیر از دولت شیعه بویه که بر نواحی از ایران و عراق حکومت میکردند دولتهای شیعی فاطمیون در مصر و شمال آفریقا،  بنی الحمدان در سوریه و شمال عراق و دولت زیدیان در یمن حکومت میکردند.

گفته میشود در این قرن نام امام علی (ع)  بر روی سکه هایی که از مغرب تا مصر تا ایران  در چرخش بودند ضرب شده بود.

ما با دو گونه سکه  با محتوی و  پیام شیعی روبرو هستیم. گونه اول  تنها شامل آیات قرانی هستند. گونه دوم  به غیر از آیات قرانی شامل عباراتی غیر قرانی  با محتوی و پیام شیعی چه به صورت مستقیم و چه در لفافه هستند‌.

گونه اول سکه‌ها عمدتا توسط اعضای خاندان پیامبر (آل بیت، بنی هاشم) که علیه حکومت مرکزی قیام‌کرده بودند از قرن هفتم تا یازدهم میلادی (یعنی در چهار قرن اول بعد از هجرت) ضرب شده اند. شواهد نشان می‌دهد که حکامی که این آیات قرآنی را بر روی سکه‌هایشان قرار می‌دادند، هم متن صریح قرآن را استفاده می‌کردند و هم به طور مکرر از معنای ضمنی مندرج در آیات قرآنی اطراف آیه ضرب شده  استفاده می‌کردند، تا مراتب ویژه و فضایل خاندان پیامبر و حق آن‌ها به رهبری جامعه مسلمانان را تأکید کنند.

در برخی موارد، به نظر می‌آید که این آیات به مانند بخشی از یک بیانیه سیاسی عمل می کنند که این حکام آن‌ها را به صورت علنی در بیش از یک رسانه، از جمله سکه‌های خود، منتشر می کردند.

به نظر می‌رسد که استفاده خلاقانه از آیات قرآنی توسط آل بیت بیشتر در قرون دوم و سوم  هجری تمرکز داشته‌است. آیات استفاده شده آیاتی از قران بودند که در آنها بر فضایل اهل بیت و حب نسبت به آنها تاکید میشود، آیاتی که در بحثهای کلامی مورد تاکید و استفاده شیعیان بوده و هستند. در مواردی هم آیاتی که در‌ آنها تاکید بر جهاد و مقاتله در راه خداوند و مقابله با ظالمان ( مقصود حکومتهای مرکزی) میشود بر روی این سکه ها دیده میشوند.‌    

از آنجمله میتوان  به  ۸ ایه زیر اشاره کرد:
۱)قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ(Q42:23)
۲)إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ ‎(Q5:55)‏
۳)وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ  إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا ‎(Q17:81)
۴)إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُم بُنْيَانٌ مَّرْصُوصٌ ‎(Q61:4)
۵)أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا  وَإِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ ‎(Q22:39)
۶) إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا(Q33:33)
۷)الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ  وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ ‎(Q22:41)
۸)أَفَمَن يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَن يُتَّبَعَ أَمَّن لَّا يَهِدِّي إِلَّا أَن يُهْدَىٰ  فَمَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ(Q10:35)

از کسانی که  در قیام‌ علیه حکومت مرکزی چنین آیاتی را بر روی سکه های خود ضرب کردند میتوان از عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن  جعفر بن ابیطالب(م. ۱۲۹ق)؛ابومسلم خراسانی (م.۱۳۷ق.)؛ ابراهیم (م.۱۴۵ق)، ادریس (م.۱۷۴ق) و یحیی(م.۱۷۵ق) برادران‌ محمد بن عبدالله بن حسن بن حسن (ع)(موسوم به نفس زکیه، م.۱۴۵ق)؛ سری بن منصور شیبانی معروف به ابوالسرایا (م. ۲۰۰ق)، ابراهیم بن موسی الجزّار(م. ۲۰۹ق) برادر امام رضا (ع) و امامان سلسله های زیدی ناحیه دریای خزر و امامان زیدی سلسله الرسی های یمن را نام‌ برد‌.

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

@zekrMIT

"مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)"
خلاصه جلسه نهم (در ۲ فرسته):

قسمت ۲/۲:
گونه دوم سکه ها که نوشته هایی غیر قرآنی با محتوی و پیام شیعی بر روی آنها دیده میشوند از قرن‌چهارم هجری (قرن شیعه) رایج شدند. این نوشته های غیر قرآنی ضرب شده  بر روی سکه ها را  به دو دسته  می‌توان  تقسیم کرد: اولین دسته، آن‌هایی که به طور مشخص نام امام علی(ع) با استفاده از عباراتی مانند  (علی‌ولی‌الله؛ علی خلیفة الله ؛ الامام علی؛ علی خیرالناس بعد النبی؛ در آنها ذکر شده است و دسته دوم، آن‌هایی که به اهل البیت به صورت تصلیّه (صلی الله علیه و [على] آله)  اشاره دارند.‌

عبارت "علی‌ ولی‌الله" از اهمیت ویژه ای برخوردار است، هم به خاطر این که بیشتر از هر عبارت دیگری که شامل نام‌ امام‌علی (ع) باشد بر روی سکه ها ضرب شده است و هم  اینکه جزء شهادات سه گانه شیعیان است. این عبارت تنها بیان فضیلتی برای داماد پیامبر نیست، بلکه برای مسلمانان شیعه معنای سیاسی هم‌ دارد و تاکید بر این‌ امر است که علی(ع) از حق خود در جانشینی پیامبر محروم شد.

از جمله سلسله ها و حکومتهایی که این جملات غیر قرآنی را بر روی سکه های خود ضرب کردند میتوان از سلسله ادریسیان (788-985 میلادی) در غرب آفریقای شمالی (تونس و مراکش)، باوندیان  طبرستان،  سالاریان اسماعیلی دیلمان، عقیلی‌های عرب منطقه جزیره در شمال عراق،  حمدانیان، ال بویه‌،  فرمانروایان اخشیدی مصر؛ و در نهایت  فاطمیان  اسماعیلی را نام‌ برد.‌

اولین سکه ای که بر روی ان عبارت "علی ولی الله" نقش بسته  سکه درهم‌ نقره ای است که توسط حاکم سلسله ادریسیان مغرب علی دوم  در سال ۲۵۲ ق (قبل از آغاز غیبت صغری) ضرب شده است.‌ دومین سکه  از لحاظ قدمت تاریخی با چنین عبارتی بر روی آن صد سال بعد در سال ۳۵۳ ق توسط رستم‌ بن شروان حاکم سلسله باوندیان در شهر فریم (پریم، جنوب ساری)  طبرستان ضرب شده است.‌

بعد از به حکومت رسیدن الحاکم خلیفه فاطمی (دوران‌حکومت (۳۸۶ -۴۱۲ق) عبارت "علی ولی الله" به عنوان یک عنصر اصلی در تمامی سکه های ضرب شده توسط خلفای فاطمی دیده میشود.

در قرن یازدهم، "علی‌ولی‌الله" به عنوان بخشی از فرمول‌های رسمی سلسله صفویان انتخاب شد و در اذان، اسناد، سکه‌ها و سنگ‌نوشته ها بر روی  ساختمانها جای گرفت و بدین ترتیب به نمادی از پایبندی دولت صفوی به تشیع تبدیل شد.

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

@zekrMIT

سکه دینار طلای فاطمی، ضرب شده توسط الْمُسْتَنْصِر بِالله (427-487 هجری). دینار، مدینة رَسُولِ الله 450 هجری، ماه ذوالحجه.

روی سکه:
حاشیه: بسم الله الرحمن الرحیم، این دینار در مدینة رسول‌الله در ماه ذوالحجه سال پنجاه و چهارصد به ضرب آمده است؛

درون میدان: الامام | معدّ ابوتمیم | المستنصر بالله | امیرالمؤمنین.

پشت سکه:
حاشیه: محمد رسول الله هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَىٰ وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ (قرآن 9:33)؛

درون میدان: علی | لا اله الا الله | وحده لا شریک له | محمد رسول الله | ولی الله.

وزن: 3.28 گرم.

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

@zekrMIT

upcoming events, August 6-11, 2023

▫️Sunday Aug 6, 10:30 am-12:30 pm (virtual, in Farsi)
Lecture Series, "Shiism in the First Three Centuries" (additional sessions to Imamate and Olamaye Abrar), Hassan Ansari

▫️Sunday Aug 6, 7:00-9:00 pm (virtual, in Farsi)
Lecture Series, "Prophet of Islam (pbuh) Biography (Sirah)", Farhad Ghoddoussi

▫️Friday Aug 11, 7:00-9:30 pm (hybrid, in English)
Muharram event, Special Topic presentation

@zekrMIT

درس گفتار «بازخوانی چند سند و متن کهن برای شناخت تشیع در سه قرن نخست قمری»

توسط دکتر حسن انصاری

جلسه هشتم، یکشنبه ۶ آگست، ۱۰:۳۰ صبح تا ۱۲:۳۰ بعد از ظهر (به وقت شرق آمریکا)

موضوع:
- الرضا من آل محمد چه معنایی داشت و عباسيان از آن چه منظوری داشتند؟
- پردازش شخصيت جديدی از عباس و عبد الله بن عباس به منظور مشروعيت بخشی به عباسيان
- نهضت عباسی به مثابه نهضت "اهل بيت"؟
- نقش عباسيان در ساختن شخصيت عبد الله بن سبا

لینک شرکت در وبینار:
Zoom Participation:
https://mit.zoom.us/j/93933325521

YouTube Live:
https://www.youtube.com/@AhlulbaytIslamicSociety


#امامت_و_نظریه_علمای_ابرار_تکمله

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

https://www.youtube.com/watch?v=cx35E8Vi75k&list=PLRagz8v-1fF72iSs_wSEZXRwW9teNQTuY&t=1s

مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)_۱۰، سکه ها و تاریخ اولیه اسلام (بخش دوم)

(ویدیوی جلسه در آپارات)

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی