(ادامه متن بالا):
اندیشه اساطیری شب یلدا (۲)
1_ اورمزد، 2- بهمن، 3- اردیبهشت، 4- شهریور، 5- سپندارمذ، 6- خرداد، 7- امرداد، 8- دی‌به آذر، 9- آذر 10- آبان و الی آخر. اگر نام روز با نام ماه یکسان میشد، جشن می‌گرفتند، مثلاً مهر نام روز شانزدهم هر ماه است و اگر این روز در ماه مهر باشد، به خاطر تقابل روز مهر و ماه مهر جشن می‌گرفتند. در فرهنگ اروپایی هفته بود و مثلاً در زبان فرانسه دوشنبه (Lundi) روز ماه، سه‌شنبه (Mardi) روز بهرام (مریخ)، چهارشنبه (Mererdi) روز تیر (عطارد)، پنجشنبه ( Jeudi) روز برجیس (عطارد)، جمعه (Venderdi) روز ناهید (زهره) است. در انگلیسی نیز یکشنبه (sunday) روز خورشید، و دوشنبه (Monda) روز ماه است. یکشنبه را در فرانسه روز خدا (Dimanche= dies dominicus) می‌گویند (کاروند، کسروی، 464). همان‌طور که پیداست تمام طول هفته متعلق به خدایان و ایزدان است.
یکی از خدایان یا ایزادان و یا الاهه‌هایی که در بالا نام برده شد، خورشید است، خورشید یا مهر یا #میترا از ایزدان ایرانی قبل از زرتشتی است. در این شب تولد میترا را جشن می‌گیرند. این جشن از آسیا تا اروپا را در برگرفته به حدی که حتی اعتقاد بر این است کریسمس به نوعی صورت تازه‌سازی شده شب تولد و بزرگداشت مهر یا میترا بوده است و با آمدن مسیح (ع) به جای بزرگداشت میترا، شب بزرگداشت و تولد مسیح (ع) برپا می‌شود.
جابجایی‌های #اساطیری و تغییرهای خاصی که در شکل آنها اتفاق می‌افتد، امری طبیعی است، در ایران بعد از اسلام هم تعدادی از ویژگی‌های اساطیری به شخصیت‌ها و بزرگان دین اسلام می‌رسد. مثلاً حضرت علی (ع) را با رستم مقایسه می‌کنند، یعنی حضرت امیر جای رستم را می‌گیرد (نک. محمد دهقانی، «شیر خدا و رستم دستان، جلوة انسان آرمانی در ادب فارسی و فرهنگ عامه»، 1381، مجله زبان و ادب دانشگاه تبریز)، یا به جای آناهیتا الهه آب، مسلمانان معتقدند آب مهریه حضرت زهرا (ع) است، یا نوروز جمشیدی که طبق اعتقاد کهن روز بر تخت نشستن جمشید بود، به روز به امامت رسیدن #حضرت_علی (ع) تبدیل می‌شود. اگر به نوروزی‌خوانی‌های ایرانی دقت کنیم، می‌بینم در آنها می‌خوانند: «بهار آمد، بهار آمد خوش آمد، علی با ذوالفقار آمد خوش آمد». نمونه دیگرش جمعه است که در اندیشه مسلمانان متعلق به آقا امام زمان (ع) شده است.
این تفکر تلطیف شده در اسلام هم مورد پذیرش قرار می‌گیرد و به جای ایزد از کلمه فرشته استفاده می‌شود، اما با همان کارکرد. ایزد یا فرشته روزی (#میکاییل)، ایزد یا فرشته قیامت (#اصرافیل) ایزد یا فرشته پیام‌آوری و وحی (#جبراییل) ایزد یا فرشته مرگ (#عزراییل)، در همه این ها ایل/ ئیل به معنای خدا هست. اگر فرشته را به معنای واقعی خود (فرسته یا فرستاده و رسول و پیامبر برگردانیم، می‌بینم این ایزدان بعدها به درجة رسولان خدا تنزل پیدا می‌کنند).
این فقط نمونه‌ای از تسلط خدایان بر ذهن بشر ابتدایی و باستانی است. بعدها کم کم بشر خود را از دست خدایان متعدد رها می‌کند، و آنقد خدایان را کم می‌کند که آن همه خدا به دو خدا تقلیل پیدا می‌کند: خدای خیر و خدای شر؛ اسوره و دئوه؛ اهورا و اهریمن؛ خدا و شیطان. بعدها انسان به خدای واحد معتقد می‌شود و همه خدایان نابود شده یا به درجه‌ای پایین‌تر تنزّل پیدا می‌کنند و به جای اله به الاهگان، فرشتگان، ایزدان یا #امشاسپندان می‌رسند. از این مرحله بالاتر در دوره معاصر تفکر اومانیستی است که با توجه خاص به انسان، خدای واحد را نیز نادیده می‌انگارند و به بی‌خدایی می‌رسند.
در #ایران شب تولد خورشید یا مهر و میترا را جشن می‌گرفتند و شب یلدا، به نوعی شب تولد یکی از خدایان کهن ایرانی است که پرستش او به عنوان مهرپرستی (میترائسم) در جاهای زیادی از دنیا رواج پیدا کرد. چنین است که اندیشه احترام به خدایان کهن و به جا آوردن نیایش خاص هر کدام هنوز هم پس از گذشت قرون، همانند رسوباتی در ذهن و زبان انسان عصر جدید نشست کرده است.
اندیشه اساطیری شب یلدا (۲)
1_ اورمزد، 2- بهمن، 3- اردیبهشت، 4- شهریور، 5- سپندارمذ، 6- خرداد، 7- امرداد، 8- دی‌به آذر، 9- آذر 10- آبان و الی آخر. اگر نام روز با نام ماه یکسان میشد، جشن می‌گرفتند، مثلاً مهر نام روز شانزدهم هر ماه است و اگر این روز در ماه مهر باشد، به خاطر تقابل روز مهر و ماه مهر جشن می‌گرفتند. در فرهنگ اروپایی هفته بود و مثلاً در زبان فرانسه دوشنبه (Lundi) روز ماه، سه‌شنبه (Mardi) روز بهرام (مریخ)، چهارشنبه (Mererdi) روز تیر (عطارد)، پنجشنبه ( Jeudi) روز برجیس (عطارد)، جمعه (Venderdi) روز ناهید (زهره) است. در انگلیسی نیز یکشنبه (sunday) روز خورشید، و دوشنبه (Monda) روز ماه است. یکشنبه را در فرانسه روز خدا (Dimanche= dies dominicus) می‌گویند (کاروند، کسروی، 464). همان‌طور که پیداست تمام طول هفته متعلق به خدایان و ایزدان است.
یکی از خدایان یا ایزادان و یا الاهه‌هایی که در بالا نام برده شد، خورشید است، خورشید یا مهر یا #میترا از ایزدان ایرانی قبل از زرتشتی است. در این شب تولد میترا را جشن می‌گیرند. این جشن از آسیا تا اروپا را در برگرفته به حدی که حتی اعتقاد بر این است کریسمس به نوعی صورت تازه‌سازی شده شب تولد و بزرگداشت مهر یا میترا بوده است و با آمدن مسیح (ع) به جای بزرگداشت میترا، شب بزرگداشت و تولد مسیح (ع) برپا می‌شود.
جابجایی‌های #اساطیری و تغییرهای خاصی که در شکل آنها اتفاق می‌افتد، امری طبیعی است، در ایران بعد از اسلام هم تعدادی از ویژگی‌های اساطیری به شخصیت‌ها و بزرگان دین اسلام می‌رسد. مثلاً حضرت علی (ع) را با رستم مقایسه می‌کنند، یعنی حضرت امیر جای رستم را می‌گیرد (نک. محمد دهقانی، «شیر خدا و رستم دستان، جلوة انسان آرمانی در ادب فارسی و فرهنگ عامه»، 1381، مجله زبان و ادب دانشگاه تبریز)، یا به جای آناهیتا الهه آب، مسلمانان معتقدند آب مهریه حضرت زهرا (ع) است، یا نوروز جمشیدی که طبق اعتقاد کهن روز بر تخت نشستن جمشید بود، به روز به امامت رسیدن #حضرت_علی (ع) تبدیل می‌شود. اگر به نوروزی‌خوانی‌های ایرانی دقت کنیم، می‌بینم در آنها می‌خوانند: «بهار آمد، بهار آمد خوش آمد، علی با ذوالفقار آمد خوش آمد». نمونه دیگرش جمعه است که در اندیشه مسلمانان متعلق به آقا امام زمان (ع) شده است.
این تفکر تلطیف شده در اسلام هم مورد پذیرش قرار می‌گیرد و به جای ایزد از کلمه فرشته استفاده می‌شود، اما با همان کارکرد. ایزد یا فرشته روزی (#میکاییل)، ایزد یا فرشته قیامت (#اصرافیل) ایزد یا فرشته پیام‌آوری و وحی (#جبراییل) ایزد یا فرشته مرگ (#عزراییل)، در همه این ها ایل/ ئیل به معنای خدا هست. اگر فرشته را به معنای واقعی خود (فرسته یا فرستاده و رسول و پیامبر برگردانیم، می‌بینم این ایزدان بعدها به درجة رسولان خدا تنزل پیدا می‌کنند).
این فقط نمونه‌ای از تسلط خدایان بر ذهن بشر ابتدایی و باستانی است. بعدها کم کم بشر خود را از دست خدایان متعدد رها می‌کند، و آنقد خدایان را کم می‌کند که آن همه خدا به دو خدا تقلیل پیدا می‌کند: خدای خیر و خدای شر؛ اسوره و دئوه؛ اهورا و اهریمن؛ خدا و شیطان. بعدها انسان به خدای واحد معتقد می‌شود و همه خدایان نابود شده یا به درجه‌ای پایین‌تر تنزّل پیدا می‌کنند و به جای اله به الاهگان، فرشتگان، ایزدان یا #امشاسپندان می‌رسند. از این مرحله بالاتر در دوره معاصر تفکر اومانیستی است که با توجه خاص به انسان، خدای واحد را نیز نادیده می‌انگارند و به بی‌خدایی می‌رسند.
در #ایران شب تولد خورشید یا مهر و میترا را جشن می‌گرفتند و شب یلدا، به نوعی شب تولد یکی از خدایان کهن ایرانی است که پرستش او به عنوان مهرپرستی (میترائسم) در جاهای زیادی از دنیا رواج پیدا کرد. چنین است که اندیشه احترام به خدایان کهن و به جا آوردن نیایش خاص هر کدام هنوز هم پس از گذشت قرون، همانند رسوباتی در ذهن و زبان انسان عصر جدید نشست کرده است.