تجربه دوران مصدق بی‌اعتمادی ایرانیان بی‌شمار را به فرایند دمکراتیک بیشتر ساخت.

اگر حتا پیشوای ملی نمی‌توانست با مجلس و انتخابات کار کند؛ اگر حکومت آزادی‌خواه در همه دوره خود تنها در سایه حکومت نظامی و توقیف روزنامه‌ها و دستگیری هر مخالف جدی بیرون از مجلس، و انحلال مجلس و سنا برای آسان کردن دستگیری مخالفان درون مجلس و از میان بردن امکان مخالفت با دولت، و حتا قرار دادن جایزه برای دستگیری سناتوری که در ۱۳۳۱ / ۱۹۵۲ داوطلب نخست‌وزیری شده بود و پس از آن یک سالی را در تحصن مجلس و پنهان شدن در اینجا و آنجا گذراند (سرلشگر زاهدی) می‌توانست بپاید؛ اگر فرایند سیاسی، همه "پارانویا"ی توطئه و سیاه و سپید کردن مخالف و موافق می‌بود؛ پس اقتدارگرایان حق می‌داشتند. ایران هنوز برای دمکراسی آمادگی نداشت. پیروان خود مصدق نیز بیشتر و بیشتر، در شکافتن عوامل شکست او صرفاً به جستجوی کوتاهی‌های امنیتی آن دوره برآمدند: بایست با مخالفان نهضت ملی با شدت بیشتری رفتار می‌کردند (لایحه قانونی امنیت کشور که مصدق پس از گرفتن اختیارات قانون‌گزاری تدوین کرد به یاری خود او نرسید و ساواک چندی پس از سقوط او بر آن پایه‌گذاری شد؛) بایست یک گارد ملی در برابر ارتش می‌ساختند (هواداران نهضت ملی در فردای انقلاب اسلامی شکوهمند، آن کمبود را با سپاه پاسداران جبران کردند.)

داریوش همایون، صد سال کشاکش با تجدد، نشر تلاش، هامبورگ، ۱۳٨۵، ص ۴۲

#داریوش_همایون
#مصدق

@HistoryofIran_Official