"Men nima deyman, qo'bizim nima deydi?"

"В пресс-службе Министерства дошкольного и школьного образования «Газете.uz» в понедельник подтвердили наличие в списке президентских и специализированных школ, отметив, что в них учатся такие же ученики Узбекистана".

Qiziq, vazirlik savolning mohiyatini haqiqatdan ham tushunmayaptimi yoki tushunmaganlikka olyaptimi? Gap Prezident maktablarining ham O'zbekiston o'quvchilari ekanligi (yoki emasligi) haqida emas-ku.

PISAda ikki bosqichli stratifikatsiya qilingan tanlash metodi ishlatiladi. Bu degani - maktablar turli xususiyatlariga ko'ra (shahar / qishloq, oddiy / ixtisoslashgan, maktab hajmi, o'quvchilarning kelib chiqishi va hokazo) stratalarga (kategoriyalarga) bo'linadi. Masalan, mamlakatda qishloq maktablari ulushi 60%. Demak, tanlanmaga tushgan qishloq maktablari soni shu nisbatni aks ettirishi kerak.

"If a country/economy was known to have school tracking or distinct school programmes and these were not among the explicit stratification variables, a suggestion was made to include this type of variable". Agar mamlakatda o'quvchilarni qobiliyatiga ko'ra ajratadigan yoki alohida o'quv dasturlari bo'yicha o'qitadigan maktablar bo'lsa, ular alohida kategoriya deb olinadi.

Ya'ni, oddiy til bilan aytganda, Prezident maktablari alohida qatlam deb olinib, ularning ichidan nechtadir maktab (bu maktabdagi o'quvchilar sonining mamlakatdagi umumiy o'quvchilar sonidagi ulushini hisobga olgan holda) tasodifan tanlab olinishi kerak edi. Qanday qilib bitta qatlam ichida tasodifan hamma maktab tanlanmaga tushib qolishi mumkin? Bu tadqiqot qoidalarining buzilishi va tadqiqot natijalarining ishonchliligiga jiddiy salbiy ta'sir qiladi.

Yuqoridagi postga izohlarda "Balki OECDning o'ziga yozish kerakdir?" degan izoh qoldirilibdi.

OECDga PISA Sekretariatiga xat yuborildi. Xatda barcha Prezident maktablarining tadqiqotga kiritilishi, shuningdek, maktablarda o'quvchilarning intensiv tayyorlantirilayiotgani haqidagi iddaolar tadqiqot natijalarining ishonchliligiga qay darajada ta'sir qilishi mumkinligi haqida izoh berish iltimos qilindi.

Ta'limni rivojlantirish Respublika ilmiy-metodik markazi xodimi, sobiq Ta'lim sifatini nazorat qilish Davlat inspeksiyasi xodimi Rashid Tojiboyevning yozishicha, Prezident maktablari test topshiruvchilar orasiga tasodifiy tanlab olinmagan. Uning fikricha, bu PISA umumiy natijalariga sezilarli ta'sir ko'rsatmaydi va Prezident maktablariga ajratilayotgan moliyaviy resurslar qay darajada samara berayotgani haqida xulosalar chiqarish imkonini beradi.

PISA tadqiqotlarida mamlakatning natijasini xuddi shu mamlakatning oldingi natijalari bilan solishtirish imkoni bo'lishi juda muhim. Agar PISA-2025 tadqiqotlariga barcha Prezident maktablarini jalb qilishdan maqsad, Rashid Tojiboyev yozayotgandek, O'zbekiston ta'lim tizimidagi imkoniyatlar tengsizligi va Prezident maktablariga alohida e'tibor (moliyaviy va hokazo) o'zini qay darajada oqlayotgani haqida xulosalar chiqarish bo'lsa, bu maktablar natijalari O'zbekistonning umumiy natijalariga qo'shilmasligi (umumiy natijaga ta'sir qilmasligi), alohida hisoblanishi kerak, nazarimda. Shunda O'zbekistonning umumiy natijalari (Prezident maktablarisiz) va Prezident maktablari natijalari orasidagi tafovut Rashid Tojiboyev aytayotgan xulosalarni chiqarish imkonini berar, balki. Lekin Prezident maktablari natijalari umumiy natijalar bilan qo'shib hisoblanadigan bo'lsa, bu natijalarning sun'iy oshishiga (necha ballga bo'lishidan qat'iy nazar) olib keladi va O'zbekistonning 2022-yilgi natijalari bilan solishtirish imkonini bermaydi. Qolaversa, bitta stratadagi (qatlam, kategoriya) barcha maktablarning tasodifiy tanlanmaga kirishi PISAning o'zi e'lon qilgan ikki bosqichli stratifikatsiyalangan usulda tanlanma olish tamoyillarining buzilishidir va bu tadqiqot naijalarining validligiga salbiy ta'sir qilmay qo'ymaydi.

Va yana bir muhim narsa. Vazir Hilola Umarova ijtimoiy tarmoqlarda "233 ta maktab tasodifiylik tamoyili asosida tanlab olingan", deb bayonot berdi. Barcha Prezident maktablari kiritilishi ... tasodifmi yoki tasodif emasmi?

Umuman, PISA tadqiqotlari jarayonlaridan xabardor mutaxassislarning aytishicha, OECD PISA tadqiqotlarini o'tkazish bo'yicha qatnashuvchi mamlakatlarda ta'lim vazirliklaridan mustaqil tashkilotlar bilan hamkorlik qilar ekan. Bu ta'lim vazirliklarining tadqiqot jarayonlari va natijalariga ta'sir qilishining oldini olish maqsadida qilinadi. PISA-2022 tadqiqotlarida O'zbekistondan bunday mustaqil tuzilma sifatida Ta'lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi huzuridagi Milliy markaz jarayonlarni tashkil qilgan. Inspeksiya va uning huzuridagi milliy markaz tugatilgach, PQ-128 bo'yicha "O‘zbekiston Respublikasida ta’lim sifati sohasida xalqaro dasturlar va tadqiqotlar o‘tkazilishini tashkillashtirish" vazifasi Ta'limni rivojlantirish respublika markaziga (vazirlik tarkibiga kirmaydigan tashkilot) yuklangan va hatto markaz strukturasida buning uchun alohida bo'lim ham tashkil qilingan. Lekin, jarayondan xabardorlarning aytishicha, PISA-2025 tadqiqotlari jarayonlarini Avloniy nomidagi milliy tadqiqot instituti boshqarmoqda. Bunga asos sifatida PQ-231 (1-band, oxirgi xatboshi) keltirilmoqda, lekin xuddi shu hujjatda xalqaro tadqiqotlarda O'zbekiston ishtiroki bo'yicha masalalar Avloniy instituti vazifalari sirasiga kiritilmagan (1-lovaga qarang). Qolaversa, bu institut mustaqil emas, Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligiga bo'ysunadigan tashkilot, institut rahbari ham vazirga tobe odam. Demak, jarayonda xolislikning qay darajada ta'minlanishi savol ostida. Masalan, bugun institut telegram kanalida kun davomida PISA haqida maqtov ruhidagi qator postlar e'lon qilindi.

Gazeta.uz nashrining yozishicha, Andreas Shlyayxerga bu masaladagi savollarga javob berishni so‘rab, xat yo‘llangan. OECD PISA Sekretiariatiga ham xat yuborilgan. Javobini kutaylik-chi.

"Tanaffus" podkastining attestatsiya masalalariga bagʻishlangan soni

Oldinroq attestatsiya natijalaridan norozi pedagoglarning bir guruhi sudga murojaat qilmoqchi ekani, bu jarayonda nafaqat nafaqat alohida olingan fanlar boʻyicha test topshiriqlari sifati, balki attestatsiya bilan bogʻliq kengroq masalalar qoʻyilishi, sud oldida va vazirlik rasmiylari oldiga jiddiy savollarga javoblar talab qilinishi kerakligi haqida yozgan edim.

Bu qanday masalalar, qanday savollar boʻlishi kerak, oʻzi umuman hozirgi attestatsiya jarayonlari nima uchun talablarga javob bermaydi - "Tanaffus" podkastining navbatdagi sonida pedagog Shokir Tursun hamda mezbonlar Ulugʻbek Poʻlatov va Isroil Tillaboyev bilan shu haqida fikrlashdik.

Va savollarga vazirning oʻzi javob berishi kerak.

Raqamli 1984ga xush kelibsiz!

Biz bu yerda PISA va attestatsiyani muhokama qilayotganimizda Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi juda qiziq bir qonun loyihasini ishlab chiqibdi. "Onlayn platforma va veb saytlar foydalanuvchilar huquqlarini himoya qilish toʻgʻrisida" deb atalgan ushbu qonun loyihasida haqiqatdan ham juda qiziq joylar borki, agar ular qonun sifatida tasdiqlanib kuchga kirsa, Oʻzbekistonda ijtimoiy tarmoqlardan va umuman internetdan foydalanadigan har qanday shaxs potensial jinoyatchiga aylanishi hech gap emas.

"Asosiy tushunchalar"dan boshlaylik. Bu "tushunchalar" shunday taʼriflanganki, ularga istalgan shaxs, istalgan ijtimoiy tarmoq va istalgan xabar kirishi mumkin.

"Bloger". Keltirilgan taʼrifga koʻra, masalan, Facebook akkaunti boʻlgan har qanday shaxsni "bloger" toifasiga kiritish mumkin. Eʼtibor bering: taklif qilinayotgan taʼrifga koʻra, "oʻz akkauntida yoki ommaviy hamjamiyatda ... boshqa tusdagi kontentni joylashtiruvchi jismoniy shaxs". ("Shu jumladan" degan joyini olib tashlasak ham boʻladi: u qoʻshimcha, kengaytiruvchi maʼno beradi, toraytiruvchi maʼno emas. Yaʼni "shu jumladan muhokama qilish uchun" degani "muhokama qilish uchun boʻlmasligi ham mumkin", degani). Endi qarang: Facebook sahifangiz boʻlsa, bu sizning akkauntingizmi? Akkauntingiz. Siz unga "boshqa tusdagi" axborotni joylashtirasizmi? Joylashtirasiz. Axir, taʼrifda aytib qoʻyibdi, axborot "ijtimoiy siyosiy" yoki "ijtimoiy iqtisodiy" boʻlmasa, demak, u boshqa tusdagi boʻladi. Boʻldi. Yaxshi koʻrgan mushugingiz rasmini qoʻysangiz ham bloger boʻlasiz-qolasiz. Chunki bu harakatingiz "bloger" taʼrifining hamma shartlariga mos tushadi.

"Yolgʻon axborot" taʼrifi undan-da ajoyib. "Notoʻgʻri taassurot uygʻotadigan" har qanday axborot endi yolgʻon axborot deya malakalanadi. Bu degani - istalgan davlat organi yoki amaldorga yoqmagan istalgan axborot "yolgʻon axborot" deb malakalanishi mumkin. Buning uchun oʻsha organdan bironta vakil chiqib "bu axborot notoʻgʻri taassurot uygʻotadi" desa kifoya. Siz uning taassuroti aslida qanday boʻlganini hech qanaqasiga isbotlay olmaysiz, chunki taassurot - gʻirt subyektiv kategoriya. Istalgan axborot turli qabul qiluvchilarda turlicha taassurot uygʻotishi mumkin (bu haqida, masalan, axborotni qabul qilish boʻyicha ilmiy tadqiqot olib borgan olimlardan soʻrashingiz mumkin). Demak, istalgan tanqid "yolgʻon axborot" deya malakalanishiga tayyor turavering.

"Kontentni tarqatish" - bu kontentni, yaʼni har qanday belgilar / signallardan iborat maʼlumotni muayyan yoki nomuayyan foydalanuvchi(lar)ga yuborish. Masalan, Telegramdan doʻstingizga xabar joʻnatdingiz. Xabaringiz kontentmi? Kontent. Axir u belgilardan iborat maʼlumot-ku. Doʻstingiz muayyan foydalanuvchimi? Muayyan foydalanuvchi. Boʻldi, siz kontent tarqatdingiz.

"Ommaviy hamjamiyat moderatori". Istalgan platformada axborot joylashtira oladigan, tahrirlay oladigan, oʻchira oladigan shaxs. Facebook yoki Xda akkauntingiz boʻlsa, siz unga axborot joylashtira olasizmi? Joylashtira olasiz. Uni tahrir qilishingiz yoki oʻchirishingiz mumkinmi? Mumkin. Boʻldi, siz ommaviy hamjamiyat moderatorisiz.

AOKA onlayn platforma mulkdoridan foydalanuvchilarning sutkalik soniga oid maʼlumotlarni soʻrab oladi. Yuqorida koʻrdik, hatto Facebook yoki Xda shaxsiy sahifangiz boʻlsa ham siz onlayn platforma mulkdorisiz. Demak, sizning sahifangizni sutkada nechta odam koʻrgani haqida istalgan paytda maʼlumot soʻralishi mumkin. Va yoʻq deya olmaysiz. Chunki qonun bunday maʼlumot qachon, qaysi holatlarda soʻralishi mumkinligiga oydinlik kiritmayapti. Demak, AOKA istalgan tarmoq foydalanuvchisidan istalgan paytda bunday maʼlumotni soʻrashga haqqi boʻladi.

Bu hali hammasi emas. Loyiha davomida undan ham "ajoyib" narsalar borki, Oruell oʻqisa hayratdan yoqa ushlardi. Bu haqida keyinroq.

PISA tadqiqotida barcha prezident maktablari ishtiroki va bu holatning tadqiqot natijalari ishonchliliga ta'siri masalasi muhokamasiga kun.uz nashri ham qo'shildi.

Nashrning Ta’limni rivojlantirish respublika ilmiy-metodik markazi xodimi Rashid Tojiboyevga tayanib yozishicha, prezident maktablari tasodifiy tanlab olinmagan, balki ularning barchasi ingliz tilida imtihon topshirish imkonini ta’minlash maqsadida maxsus jalb qilingan. Ilgariroq vazir Hilola Umarova tadqiqotda qatnashayotgan barcha 233ta maktab tasodifiylik tamoyili asosida tanlab olingan, degan edi. Shu o'rinda savollar tug'iladi:

- qaysi tomonning ma'lumoti to'g'ri: tanlanmaga barcha Prezident maktablari kiritilishi tasodif bo'lganmi yoki tasodif emasmi?

- agar bu tasodif bo'lsa, ikki bosqichli stratifikatsiyalangan tanlov metodikasida qanday qilib hamma Prezident maktablari tasodifan tanlanmaga kirib qolishi mumkin?

- agar Prezident maktablari tasodifiy tanlab olinmagan bo'lsa, vazir bu haqida bilmaganmi yoki ... bilib turib ijtimoiy tarmoqlarda noto'g'ri ma'lumot berganmi?

Kun.uz ning yozishicha, vazirlik holat yuzasidan axborot tayyorlayotgan ekan va tez orada rasmiy munosabat e’lon qilinar ekan. Munosabatda yuqoridagi uchta savolga ham oydinlik kiritilsa yaxshi bo'lardi.

Lekin bir narsa. Nega O'zbekiston o'zi ingliz tilida imtihon topshirishi kerak? O'zbekiston inglizzabon mamlakat emas. Qolaversa, O'zbekistondagi umumiy o'rta ta'lim rasman olib boriladigan 7ta o'qitish tili orasida ingliz tili yo'q. Shunday ekan, aynan "ingliz tilida imtihon topshirish imkonini ta’minlash maqsadida" barcha Prezident maktablarining tanlanmaga kiritilishi tushunarsiz hol. Prezident maktablari natijalari tadqiqotda alohida hisoblanadimi yoki umumiy natijaga qo'shib e'lon qilinadimi, hozircha aniq ma'lumot berilmadi. Agar Prezident maktablari natijalari O'zbekistonning umumiy natijalariga qo'shib e'lon qilinsa, bu O'zbekiston natijalarining sun'iy oshirilishi bo'ladi (necha ballga bo'lishidan qat'iy nazar).

Respublika ta’lim markazi vakili ayrim tanlab olingan maktab o‘quvchilari o‘qituvchilar tomonidan testlarga oldindan tayyorlantirilayotgani haqidagi xabarlarga ham munosabat bildirib, “Agar bu holat tasdiqlansa, bu baholash natijalarining ishonchliligiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin”, – degan. Vazirlik hozircha bu iddaolarga munosabat bildirmadi.

Ilgariroq bu masala haqida Gazeta.uz nashri ham yozib chiqqan edi. Nashr PISA tadqiqotchi asoschisi Andreas Shlyayxerga masalaga oydinlik kiritishni so'rab xat yuborgan.

Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligiga savol: O'qituvchilarning haqqi qaytarib berilyaptimi?

Shu kunlarda pedagiog kadrlar attestatsiyasi maktab o'qituvchilariga bevosita daxldor va ularni o'ylantirayotgan eng katta muammolardan biri bo'lib turibdi. O'qituvchilar hatto birlashib bir nechta viloyatda bir paytning o'zida vazirlik ustidan sudga murojaat qilmoqchi ekanliklari aytilmoqda. Attestatsiya bilan bog'liq muammolar "Tanaffus" podkastining navbatdagi sonida ham muhokama qilindi va qisqa vaqt ichidagi ko'rishlar va qoldirilgan izohlar soniga (ayni paytga qadar 54000dan oshiq ko'rishlar va 2000ga yaqin izohlar) qaraganda, muammo ko'pchilik o'qituvchilarga daxldor.

Attestatsiya masalasida qayta aloqa botiga kelgan xabarlardan biri:

Ingliz tilidan natijamdan norozi bo'lib apellyatsiya bergandim.

Hasanboy kanaliga chiqqan savol menda bor edi. Hasanboyga bu haqida aytgandim, va o'rganib chiqib rostatdan savolda xato borligini aniqladilar va post qo'ydilar. Siz ham keyin post qo'ydingiz savol haqida.

Lekin vazirlik hech nima qilgani yuq. Qoleversa, apellyatsiyada rad etildi javobi kelgan. Qayta savol xato deb yozsam ham indashmadi.

Bunday holatda nima qilish kerak deb yordam va maslahat so'rab yozyotgandim...

Tushunishimcha, murojaatda gap mana bu test test topshirig'i haqida ketmoqda. Test topshirig'ida haqiqatdan ham to'g'ri javob yo'q va agar mana bu izoh haqiqatdan ham vazirlik eksperti tomonidan berilgan bo'lsa, bu izoh ham xato. Qolaversa, bu izoh (yana qaytaraman, agar bu haqiqatdan ham vazirlik eksperti bergan izoh bo'lsa), vazirlik atterstatsiyada ishlatilayotgan test topshiriqlarini tuzish uchun jalb qilayotgan ekspertlarning nafaqat testologiya bo'yicha kompetensiyalarini, balki o'z fanini bilish darajasini ham katta savol ostiga qo'yadi. Vazirlik bu test topshirig'i tushgan barcha pedagoglarning natijalarini qayta hisoblab berishi shart.

"Bunday holatda nima qilish kerak", degan savolga javobim esa - sudga murojaat qilish kerak. Individual tarzda, birlashib jamoaviy da'vo arizasi bilan, alohida olingan test topshirig'i bo'yicha, umuman jarayonda ishlatilayotgan test topshiriqlarining validligi bo'yicha, test natijalarini hisoblash metodikasining xatologi bo'yicha (bu haqida Shokir Tursun yozdi va podkastda batafsil tushuntirildi) - xullas, har bir muammo bo'yicha sudga murojaat qilaverish kerak. Vazirlikning o'zi muammoni tushunmayotgan, tan olmayotgan, tushunishni va tan olishni istamayotgan ekan, boshqa yo'l yo'q. Va umuman, huquqiy davlatda buzilgan huquqingizni qaror toptirishning qonuniy yechimi - sud. Attestatsiya bo'yicha sud ishlari ko'paysa, bunday ishlar rezonans bersa, balki "tepa"ga ham nimadir xato ketayotganligi haqida signal yetib borar.

"Ha, barcha 14 ta prezident maktabi PISAning standart, proporsional tanlanmasiga (sample) qo‘shimcha sifatida kiritildi. ... O‘zbekiston tomoni ushbu muassasalarning ta’lim natijalari to‘g‘risida qimmatli ma’lumotlarga ega bo‘lish uchun 14 ta prezident maktabini ham kiritishni so‘ragan." PISA asoschisi Andreas Shlayxer.

Modomiki barcha Prezident maktablarini tadqiqotga kiritishni Oʻzbekiston tarafining oʻzi soʻragan ekan, Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri Hilola Umarova ijtimoiy tarmoqlarda notoʻgʻri maʼlumot bermasdan, vaziyatni boricha tushuntirsa boʻlmasmidi?

Vazir X tarmogʻida "O‘zbekistondagi 233 ta maktab tasodifiylik tamoyili asosida tanlab olingan, maktablarni tanlash jarayoniga vazirlik umuman aralashmaydi" deb yozgan edi. Koʻrinib turibdiki, Andreas Shlayxer javobi vazirning soʻzlarini inkor qilmoqda. Ijtimoiy tarmoqlar foydalanuvchilari va blogerlarga har zamonda "notoʻgʻri maʼlumot tarqatganlik uchun javobgarlik bor"ligini eslatishni yaxshi koʻradigan matbuot xizmatlari va tashkilotlar biron munosabat bildiradimi? Yoki bunday javobgarlik faqat bir tomonlama ishlaydimi?

Yana bir narsa qiziq. Gazeta.uz nashri dushanba kuni masala yuzasidan izoh soʻrab Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligiga murojaat qilganda tayinli javob ololmagan. Vazirlik matbuot xizmati nafaqat tayinli javob bermagan, balki vazirning X tarmogʻidagi gaplarini takrorlab, OAVga notoʻgʻri maʼlumot bergan:

"Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi matbuot xizmati dushanba kuni “Gazeta.uz”ga ro‘yxatda prezident va ixtisoslashtirilgan maktablar borligini tasdiqlab, ularda o‘zbekistonlik xuddi shunday o‘quvchilar o‘qiyotganini ta’kidladi. Vazirlik maktablarni Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkilotining maxsus bo‘limi tanlab olganini, vazirlik ularni taklif qilmaganini va taklif qila olmasligini takrorladi".

Kun.uz nashri soʻroviga esa vazirlik "rasmiy munosabat tayyorlanayotganini" aytgan, bu munosabat haligacha eʼlon qilingani yoʻq.

"MMTV rasmiysi esa Kun.uz so‘roviga javoban holat yuzasidan axborot tayyorlanayotgani, tez orada rasmiy munosabat e’lon qilinishini bildirdi".

Qarangki, Toshkentdan turib Toshkentda joylashgan vazirlikdan emas, Parijdagi OECD shtab kvartirasidan maʼlumot olish osonroq boʻlib qoldi.

Dilshoda, qachon "yaxshilanishni boshlagan" edi, eslatib yuboring? Men MMTV (XTV emas) tashkil qilinganidan buyon "reputatsiyadagi yaxshilanish"ni sezmadim. Oʻsha mashhur "fin darsliklari" va "yopiq" (maʼlumot chiqarmaslik sharti bilan oʻtkazilgan) "matbuot anjumani"dan beri. Yoki balki undan ham oldinroq.

Ha, bilaman - siz oʻz pozitsiyasiningni koʻp marta ochiq bildirgansiz - va hurmat qilaman.

Balki siz haqdirsiz. Siz keltirgan misollar - jurnalistlar oldiga chiqa olish yoki Xdagi faollik - muhim, albatta. Ayniqsa asosiy vazifasi maʼlumot olish va yetkazish hamda tahlil boʻlgan jurnalistlar uchun. Shuning uchun ham bunday misollar sizning esingizda qolgan, men esa eslay olmagan boʻlishim mumkin.

Taʼlimni, pedagogikani universitetlarda oʻrgangan, tadqiq qilayotgan va butun faoliyati taʼlim bilan bogʻliq mutaxassis sifatida esa menda vazir va u boshqarayotgan vazirlik faoliyati bilan bogʻliq boshqa narsalar koʻproq esda qolgan.

Har qanday taʼlim tizimi uch fundament ustiga quriladi: maqsad (nimani oʻqitamiz? - oʻquv dasturlari), vosita (qanday oʻqitamiz? - metodika), natija (oʻqita oldikmi? - baholash). Taʼlim tizimi samarali ishlashi uchun mana shu uch fundament uzviy bogʻlangan, bir biriga hamohang boʻlishi kerak..

Vazir va u boshqarayotgan vazirlik faoliyatini mana shu uch fundament nuqtayi nazaridan tahlil qilib koʻrsak:

Oʻquv dasturlari: "kasha" boʻlib yotibdi. Har xil sinflar har xil davrlarda yaratilgan, uzviy boʻlmagan dasturlar va darsliklar asosida tahsil olmoqda. Hali bironta oʻquv dasturi oxirigacha joriy qilinmasdan, uning "baland-pasti" amaliyotda koʻrilib, tahlil qilinmasdan, "takomillashtirilib" yotibdi. Bunga hatto siz-u biz, farzandlarimiz foizi bilan toʻlaydigan kredit mablagʻlari ishlatilmoqda.

Metodika va oʻquv materiallari: "fin" darsliklarini koʻrdik. Oʻsha keysdan keyin darsliklar "bir qoʻlli" qilinib, koʻpchilik yaxshi tanib olgan bir xususiy nashriyotga berildi. Oʻquv dasturlari boʻyicha bir qarorga kelinmasdan turib darsliklar yaratilib yotibdi yoki boshqa davlatlardan tarjima qilinyapti. Bu esa oʻquv dasturlari bilan bogʻliq chigal vaziyatni battar chigallashtiryapti. Oʻsha paydar pay chiqarilgan darsliklar ham oʻquvchilarga vaqtida yetib bormadi. Ota-onalar koʻp joylarga yugurdi, "darsliklar qani" deb. Vazirlik oddiy va normal davlatlarda ishlayothan yechim - yagona darslikdan voz kechishni oʻylayotgani yoʻq.

Baholash: "ura-ura" qilingan "mezonlar"ga asoslangan baholash tizimi shunchalik koʻp muammolarni keltirib chiqardiki, ota onalar unga qarshi petitsiya joylashtirib, petitsiya koʻrib chiqilishi uchun yetarli ovoz yigʻishdi. Vazirlik esa oʻqituvchilarni petitsiyaga qarshi ovoz berishga va trollikka majburladi. Xalqaro baholash tadqiqotlari - PISA bilan bogʻliq mashmashalarni ham koʻrib turibsiz. Masalan, Oʻzbekiston qatnashgan oldingi PISA tadqiqotlarida bunday holatlar boʻlganmidi? Oʻquvchilar darslardan ozod qilinib, maxsus testlarga tayyorlantirilayotgani haqida xabarlar chiqqanmidi?

Men hali faqat taʼlimning uch asosiy ustuni haqida gapiryapman. Attestatsiya mojarolari, Prezident maktablariga kirish imtihonlari bilan bogʻliq mojarolar, Cerebry'bozlik yoki boshqa keyslarni emas.

Endi oʻzingiz aytgan "matbuotga ochilish" masalasiga ham kelsak. Vazir biron marta AOKAda matbuot anjumani oʻtkazib, shaxsan oʻzi yigʻilib qolgan savollarga javob berdimi? Oldindan kelishilgan savollar bermaydigan va oldindan tayyorlab qoʻyilgan javoblar oʻtmaydigan mustaqil OAVlar jurnalistlariga interyu berdimi? Taʼlim tizimining oʻrta va uzoq istiqboldagi strategiyalari haqida, umuman, uning jamoasi tizimni qayerga boshlayotgani haqida savollarga javob berdimi? Yoki oldingi PISA tadqiqotlari natijalari eʼlon qilinganda chiqib, "mana bunday muammolarni koʻrdik, ularni mana bunday hal qilamiz" deb tushuntirish berdimi? Men eslay olmadim. Agar siz eslata olsangiz, minnatdor boʻlaman.

Taʼlim tizimining umumiy manzarasi shunchaki choʻchitadigan emas, qoʻrqitadigan, dahshatga soladigan darajaga kelgan, menimcha.

Taʼlim shunday sohaki, u pala-partish "islohotlar"ni, hali u davlatdan, hali bu davlatdan koʻr-koʻrona "oʻrganib" joriy qilinayotgan "tajribalar"ni yoqtirmaydi. Taʼlimga uzviylik, ilmiy asoslangan va puxta oʻylangan, oʻrta va uzoq istiqbolga moʻljallangan, kayfiyatga qarab oʻzgarmaydigan strategiya kerak. Hozirgi vazir va uning jamoasi bu narsani taqdim qila oladimi? Mana shu eng katta savol. Qila oladigan boʻlsa, nega shu paytgacha qilmadi? Nega biron marta matbuot anjumani oʻtkazib, savollarga ochiq javob bermadi, mustaqil OAVlarning oldindan kelishilmagan savollariga javob bermadi?

Taʼlimni boshqarayotganlar jamoatchilikka, OAVlarga, Konstitutsiya boʻyicha "hokimiyatning yagona manbai" boʻlmish xalqqa hisobdor boʻlmay qolganiga-ku, ancha boʻlgan. Oddiy misol - Toshkentdan emas, Parijdan javob olish osonroq boʻlib qolgani. Vazirning ijtimoiy tarmoqlarda bergan bayonotini OECD bir emas, ikki marta inkor qilib turganda ham vazirlik matbuot xizmati "sizlarga shu ham boʻlaveradi" degan maʼnoda yana oʻsha "tasodifiylik" haqidagi "plastinka"ni yoqib olgani. Yoki katta "siyosiy masala" emas, oddiy - "soʻnggi qoʻngʻiroq" tadbiri yakshanba kuni boʻladimi? degan savolga javob olish qiyin boʻlib qolgani, umuman, taʼlimga oid koʻpirtirilgan maqtov postlar emas, real axborot va savollarga javoblar olish tobora imkonsiz boʻlib borayotgani ham hisobdorlikning yoʻqligini koʻrsatmaydimi?

Ha, hisobdorlik yoʻq. Tizim faqat "tepa" oldida "ochko" ishlash uchun ishlayotgandek. Shuning uchun ham paydar-pay "taqdimotlar", "takliflar", "falon piston davlat tajribalari" - bu takliflar, "doʻppini yechib qoʻyib" oʻylab koʻrilsa, "shishirilgan pufak" ekanligini payqash ham qiyin emas aslida.

Oʻzi umuman, mana bunga oʻxshagan taʼlimga oid selektor yoki "tepa"da taqdimot boʻlishi (boʻlgani) haqida xabarlar chiqsa, xavotir oladigan boʻlib qolganman. Xavotir shundan iboratki, yana qanday "islohot" yoki "falon davlat tajribasi" taklif qilinarkan, taʼlimni yana qanday maqsadsiz, strategiyasiz, ilmiy asoslanmagan "yangiliklar" kutarkin, degan xavotir. Bunday "islohotlar" va "tajribalar" taʼlim tizimini yaxshilamaydi, balki sohaga xaos olib kiradi, byudjet mablagʻlarini bekorga sovuradi va eng yomoni, butun boshli boy berilgan avlodni yaratadi. Taʼlim tizimi har zamonda "koʻplab yangiliklar" eʼlon qilish kerak boʻlgan soha emas, bunday yondashuv taʼlimni xarob qiladi. Tahlil qila oladigan, strategik fikrlay oladigan, vazirga oʻz fikrini ayta oladiganlar ketkazilgan yoki ketishga majbur qilingan, qolgan qutgan fikri borlar ovozi oʻchirilgan, asosan "ura ura"chilar oldingi planga olib chiqilgan vazirlik-ku, buni anglashi qiyin masala boʻlsa kerak. Lekin vazirlik olib kirayotgan har qanday "taklif"ni, "shishirilgan pufak"dan iborat "taqdimot"larni maʼqullayotgan "tepa"dagilar nahotki shuni tushunmasa, degan savol beraman oʻzimga oʻzim.

Nazarimda, "maʼmuriy islohotlar"ning eng katta xatosi - ixtisoslashgan taʼlim muassasalari agentligining Xalq taʼlimi vazirligiga qoʻshib yuborilishi boʻldimikan, degan fikr koʻp oʻtadi xayolimdan. Vazir va uning PIIMAdagi jamoasi oʻzining har qanday "tajriba"sini 10 mingta maktab va millionlab oʻquvchilarga tadbiq qilmasdan, agentlikdagi 15-20ta maktabda qilib yurganida zararning koʻlami kichikroq boʻlarmidi, balki.