Lekin mana shu ilova (yuqoridagi postga ilova qilingan suratlarga qarang) juda qiziq ekan. Erinmasdan tuzilgan tadbirlar rejasiga qarab, yoqa ushlamaslikning iloji yoʻq. Vazirlikda shu roʻyxatni tuzib, imzoga kiritganning ham, imzolaganning ham kallasiga qoyil, deging keladi. PISA deysizlar, TIMSS-u PIRLS deysizlar, bunday kallalar bor ekan, taʼlimimiz ikki dunyoda ham odam boʻlmaydi.

"Oʻzi oxirgi paytlar taʼlim tizimiga pedagogikani bilmaydiganlar, pedagogika sohasiga yaqin yoʻlamaganlar aralashishi juda koʻpayib ketdi. Bilmayman nega taʼlim vaziligi bunga yoʻl qoʻyib beryapti", deydi Shokir Tursun kun.uz da taʼlim atrofida oxirgi paytlar boʻlayotgan voqealar, taʼlimga har xil tizimlarning aralashuvi masalasiga bagʻishlangan suhbatda.

Men esa savolni boshqacharoq qoʻygan boʻlardim. Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligining oʻzida taʼlim mazmuni, oʻquv dasturlari, metodika, baholash, taʼlimning samaradorligi va hokazo muhim masalalar boʻyicha qarorlar qabul qilayotganlarning necha foizi pedagogika, taʼlim nazariyalari, pedagogik psixologiya, metodika, taʼlimda baholash singari sohalarni tizimli oʻrgangan, bu sohalar boʻyicha ilmiy manbalarni tikilagan, "mehnat daftarchasi"da emas, amalda biron-bir fandan biron-bir taʼlim muassasasida dars bergan?

Bu suhbatda siyosatshunos Hamid Sodiq maktab oʻquvchilarini har xil "rangli" toifalarga ajratishlar-u taʼlim va sogʻliqni saqlashga hammaning aralashuvi tizimli muammo ekanligini yaxshi koʻrsatib berdi.

Ha, bizga kuchli, mandatni xalqdan oladigan, "sen kimsan-u ovozing nima boʻlardi" deya olmaydigan, kerak boʻlsa generalini chaqirib tergay oladigan parlament kerak. Qonunlar ishlashi kerak. Hokimiyatlar boʻlinishi, bir-birini tiyib tura olishi kerak. Aks holda na taʼlimda, na boshqa biron sohada tartib boʻlmaydi.

Shokir Tursun Taʼlimni rivojlantirish respublika ilmiy-metodik markazi haqida:

"Bu markaz tashkil topganida uning yagona vazifasi bor edi va markaz bu vazifani bajarib boʻlganidan keyin "tishi yoʻq boʻri"ga aylanib boʻldi".

Hamid Sodiq: "Puli bor odam bolalarini prezident maktablariga oʻtkazib yuboradi, ularda alternativa bor. Mana bu oʻrtadagi turli xil darsliklar bilan bogʻliq muammolar choʻkib, choʻkib yana oʻsha zaif qatlamga taʼsir qiladi".

Ha, bu markaz faqat bir maqsad uchun tuzilgan edi. Mavr oʻz ishini bajarib boʻldi - balki endi soliq toʻlovchilarga, shundoq ham defitsitli byudjetga ortiqcha yuk qilmasdan, "mavr"ni yopib yuborish vaqti kelgandir?

Jurnalist Dilshoda Shomirzayevaning yondashuvi menga yoqdi: suhbatga turli sohalar vakillarini - taʼlim boʻyicha mutaxassis va siyosatshunosni chaqirish. Bitta muammoga turli rakursdan qarash muammoning ildizini tushunishga yordam beradi.

Va nihoyat Adliya vazirligi tilga kirdi:

Ma’naviyat va ma’rifat markazi e’lon qilgan media mahsulotlarni “ma’naviy ekspertiza”dan o‘tkazish to‘g‘risidagi qaror davlat ro‘yxatidan o‘tkazilmagan va yuridik kuchga ega emas. Qaror hujjatni qabul qilgan organlar tomonidan bekor qilingan va ijrodan chaqirib olingan.

Amaldagi Konstitutsiya va qonunlarga zid normalar oʻrnatishga harakatlar ham jazolanishi kerak, toki istalgan tashkilot yoki organ oʻzi xohlagancha qarorlar qabul qilavermasin.

lex.uz da maktab o'quvchilarining bilimini baholashni tartibga soladigan ikki hujjatni topa oldim:

1. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 15-martdagi 140-son qarori bilan tasdiqlangan "Umumiy o'rta ta'lim to'g'risidagi Nizom".

Mazkur hujjatning 33-bandiga ko'ra, o‘quvchilarning sifatli bilim olishini va ularni umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standartlariga mos holda o‘qitish natijalarini nazorat qilishni ta’minlash maqsadida umumta’lim muassasalarida quyidagi nazorat turlari olib boriladi: joriy nazorat, oraliq nazorat, yakuniy nazorat va bosqichli nazorat.

2. "5 — 9-sinf o‘quvchilarining bilimlari sifatini nazorat qilishning reyting tizimi to‘g‘risida"gi Nizom. Mazkur nizom O'zbekiston Respublikasi Xalq ta'limi vazirligi va O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Davlat test markazining 2010-yil 8-iyundagi 23 va 11/QQ qarori bilan tasdiqlangan (Adliya vazirligi tomonidan 2010-yil 25-iyunda 2117-raqam bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan), keyinchalik O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi va Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasining 2018-yil 6-apreldagi 4-mh va 2-mh qarori bilan o'zgartirishlar kiritilgan (mazkur o'zgartirishlar kiritish haqidagi qaror ham Adliya vazirligi tomonidan 2018-yil 4-mayda 2117-1 ro'yxti bilan ro'yxatdan o'tkazilgan).

Mazkur nizomga ko'ra ham o‘quvchilarning bilim saviyasi va o‘zlashtirish darajasining Davlat ta’lim standartlariga muvofiqligini ta’minlash uchun quyidagi nazorat turlarini o‘tkazish nazarda tutiladi: joriy nazorat, oraliq nazorat, yakuniy nazorat va bosqichli nazorat. Har bir nazorat turi qanday shaklda o‘tkazilishidan qat’i nazar, besh (5) ballik (“5”, “4”, “3”, “2”, “1”) usulda butun sonlar yordamida baholanadi.

O‘quvchilarning o‘quv yili davomida nazorat turlari bo‘yicha olgan ballari hamda yillik (yakuniy) baholari asosida har bir o‘quv fanidan yillik reyting ko‘rsatkichi aniqlanadi. Bunda o‘quvchining yillik (yakuniy) bahosi:
“5” bo‘lganda — 86, 90, 95 va 100 reyting ko‘rsatkich ballaridan biri;
“4” bo‘lganda — 71, 75, 80 va 85 reyting ko‘rsatkich ballaridan biri;
“3” bo‘lganda — 56, 60, 65 va 70 reyting ko‘rsatkich ballaridan biri qo‘yiladi.

O‘quvchining yillik reyting ko‘rsatkich ballarini aniqlash usuli o‘quv fani xususiyatidan kelib chiqqan holda o‘qituvchi tomonidan belgilanadi.

Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligining hech qaysi rasmiy manbada topilmayotgan va Adliya vazirligining ro'yxatidan o'tgan yoki o'tmaganligi mavhum qolayotgan buyruq(lar)i bilan tasiqlangan yangi baholash tizimi esa rasmiy manbalarda e'lon qilingan har ikki hujjatni inkor qiladi.

Yana o'sha Adliya vazirligiga savol: rasmiy manbalarda e'lon qilingan va hali ham yuridik kuchga ega qoidalar rasmiy manbalarda e'lon qilinmagan hujjatlar bilan inkor qilinishi mumkinmi?

Yuqoridagi "ajoyib" buyruq ilovasi va savolnomalar asosidagi tekshiruv haqidagi postga kelgan izohlardan:

Hozir yil yakuni bo‘yicha hisobot olinyabdi. Hisobotda maktabdagi tadbirlar bo‘yich yil davomida ijtimoiy tarmoqda nechta lavha yoritilganligini sanab yozish topshirilgan. Odam "doood" degisi keladi. Bunaqa kurakda turmaydigan topshiriqlar son-sanoqsiz.

O'sha savol: Maqsad - o'qituvchilarni battar maktabdan bezdirishmi?

Jurnalist Ibrat Safo yozmoqda:

Energetika vaziri Jo‘rabek Mirzamahmudov iqtisodchi Otabek Bakirovning 2023 yil iyunida yozgan posti uchun 2024 yil oktyabrida uning ustidan Prokuratura va IIVga shikoyat arizasini kiritibdi. Bugun havo sal normallashgani sabab gaz shoxobchalaridagi navbatlar yo‘qolgan deyilyapti, lekin oxirgi sovuq kunlarda elektr, gaz va yoqilg‘idan ijtimoiy tarmoqlarda noliganlar maxsus “suhbatlar”ga chaqirilgan. Vazir nega Bakirov yozgan postdan 1 yilu 7 oy o‘tib uni sudga bermoqchi bo‘layotgani, yumshoq qilib aytganda, g‘alati.

O‘zim shu kunlarda O‘zbekistondan qaytdim. Svet kuniga o‘chdi. Svet o‘chsa, suv ham to‘xtadi. Darvoqe, vazir Mirzamahmudov 2023 yil dekabri oxirida “O‘zi nima gap?” dasturida shunday degandi: “Generatsiya tarafidan ishontirib aytamanki, 2024 yildan 100 foiz o‘z ichki ehtiyojimizni qoplash imkoniyatimiz paydo bo‘ladi. Biz buni ta’minlaymiz, bizga shunday vazifa qo‘yilgan. Agar bu vazifani bajara olmasak, o‘ylaymanki, nafaqat men, balki tizimimizdagi barcha mas’ullar ishlashga noloyiqmiz”.

"Pinokkio burni" oʻsishda davom etadi?

Rasmiy munosabat: Respublika taʼlim markazi oldinroq eʼlon qilingan postga rasmiy munosabat bildiribdi.

"Bugungi kunda umumta’lim maktablarida Xalq ta’limi vazirining 2021-yil 17-dekabrdagi 406-son buyrug‘i bilan tasdiqlangan davlat ta’lim standartlari asosida ta’lim berilmoqda", deyiladi rasmiy xabarda. Va masʼuliyatni boʻynimga olib aytishim mumkinki, Respublika taʼlim markazi tarqatayotgan bu maʼlumot haqiqatga toʻgʻri kelmaydi.

Xalq taʼlimi vaziri Baxtiyor Saidovning 2021-yil 17-dekabrdagi 406-son buyrugʻi 1-ilovasi bilan tasdiqlangan Davlat taʼlim standartlari - aslida Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 6-apreldagi 187-son qarori bilan tasdiqlangan va Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 3-iyundagi 345-son qarori bilan oʻz kuchini yoʻqotgan Davlat taʼlim standartlarining aynan oʻzi. Amalda bu standart ishlamayapti:

- boshlangʻich sinflar (1-4): "Novda" xususiy nashriyotining 2023-yil chop etilgan darsliklari asosida oʻqimoqda, bu darsliklar mazkur standart asosida emas;

- 5-sinf: ayrim fanlar (masalan, ona tili, adabiyot, oʻzbek tili) "Novda"ning 2024-yil yaratilgan darsliklari asosida oʻqimoqda - bu darsliklar mazkur standart asosida emas;

- 5-6 sinflar matematika va tabiiy fanlar: Singapur darsliklari asosida oʻqimoqda, bu darsliklar mazkur standart asosida emas;

- 6-sinf (matematika va tabiiy fanlardan tashqari): 2022-yilda Milliy oʻquv dasturi asosida yaratilgan darsliklar asosida oʻqishmoqda, bu darsliklar Respublika taʼlim markazi oʻz postida tilga olgan standart asosida emas;

- 7- va 10-sinflar: 2022-yilda Milliy oʻquv dasturi asosida yaratilgan darsliklar asosida oʻqishmoqda, bu darsliklar Respublika taʼlim markazi oʻz postida tilga olgan standart asosida emas;

- 8, 9, 11-sinflar: 2017-yilgi standartlar asosida yaratilgan darsliklar asosida oʻqishmoqda.

Yaʼni, Respublika taʼlim markazi oʻz postida tilga olgan standart faqat 8, 9 va 11-sinflarda ishlamoqda. Qolgan sinflarda bu standart ishlamayapti. Yaʼni, 11 yillik taʼlimning turli sinflari kamida 5 xil, turli davrlarda yaratilgan va bir-biriga nomutanosib darsliklar ("Novda"-2023, "Novda"-2024, Singapur, Milliy oʻquv dasturi, 2017-yil standarti) asosida tahsil olishmoqda.

Shunday ekan, bitta yolgʻonni boshqa yolgʻon bilan xaspoʻshlashga urinish befoyda - Pinokkioning uzun burni singari yashirish qiyin boʻlib qoladi.

P.S. Xalq taʼlimi vaziri Baxtiyor Saidovning 2021-yil 17-dekabrdagi 406-son buyrugʻi 5-bandida Milliy oʻquv dasturi bosqichma-bosqich amaliyotga joriy qilinishi bilan mazkur buyruq bilan tasdiqlangan davlat taʼlim standartining tegishli sinflarga qoʻyilgan talablari oʻz kuchini yoʻqotishi belgilangan. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 11-maydagi 134-son qarori 3-bandi bilan 2024-yil 1-sentyabrgacha Milliy oʻquv dasturi amaliyotga toʻliq joriy qilinishi belgilangan edi va Milliy oʻquv dasturi 2017-yil standarti oʻrnini bosishi kerak edi. Biroq, undan keyin "fin standartlariga oʻtish" haqidagi gaplar va boshlangʻich sinflarga psevdo-fin darsliklarining joriy qilinishi, undan keyin Singapuromaniya va darsliklarning "bir qoʻlli" qilinishi bilan hammasi ostin-ustin boʻlib ketdi va hozirgi "kasha" vaziyat yuzaga keldi. Buni rasmiy bayonotni chiqargan Respublika taʼlim markazi ham, uning tepasidagi Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi ham bilmasligi mumkin emas.