Реформа докторантуры не смогла ни улучшить систему, ни повысить качество научных кадров, но привела к появлению нечестных способов получения степени и публикации статей в низкокачественных журналах. Проблемам сферы посвящено исследование, опубликованное в научном журнале Higher Education Policy.

https://www.gazeta.uz/ru/2025/02/12/doctoral-education-uzbekistan/

Telegram | Instagram | YouTube

Специалисты, с которыми я разговаривал в ходе подготовки материала, отметили, что в нашем контексте корень проблемы надо искать ещё в школе. Такие навыки, как критическое мышление, умение анализировать, сопоставлять, делать выводы, а также такие понятия, как честность, недопустимость списывания и выдачи чужой работы за свою должны воспитываться ещё со школьной скамьи.

Однако, как я уже неоднократно писал и как показывают результаты таких международных исследований, как PISA, PIRLS и TIMSS, с такими проблемами, как отсутствие curriculum — единого и работающего документа с чётко прописанными целями и задачами школьного образования, фокус на передачу информации и когнитивные навыки низкого уровня, соответствующие учебники, постоянные эксперименты то с финской, то с сингапурской моделями, новая система оценивания, нормализующая зубрёжку и списывание, сложно ожидать, что в бакалавриат, магистратуру и докторантуру придут специалисты, умеющие критически мыслить, решать проблемы и двигать науку вперед.

Prezident farmoniga koʻra, "maktablar uchun 65 nomdagi yangi darsliklar, mashq daftarlari, o‘qituvchi metodika kitoblari yaratiladi".

Bu darsliklar ham, joriy yildagi darsliklarga oʻxshab, nomi bor-u oʻzi yoʻq darsliklar boʻladimi? Axir darsliklar yoʻqligi haqida ota-onalar ijtimoiy tarmoqlarda bong urishmoqda, tegishli tashkilotlarga murojaat qilishmoqda, ularga hech kim quloq solayotgani yoʻq-ku.

Yoki Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligiga maktablarga yetkazilmayotgan, ota-onalar oʻz hisobidan chop qilishga majbur boʻlayotgan, ayrimlari hatto elektron variantda ham yoʻqligi aytilayotgan "falon nomdagi darsliklar"ni "chop qildik" deyishga kart-blansh berilganmi?

"Agar bu mushuk boʻlsa, goʻsht qani, agar bu goʻsht boʻlsa, mushuk qani?" degan ekan Afandi. Bizning vaziyatimizda "mushuk ham, goʻsht ham qani"?

Modomiki darsliklarni ota-onalar oʻzlari chiqarishga majbur boʻlishayotgan ekan, balki Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi darsliklarni "yangilash" uchun har yili ajratilayotgan, xususan, 2024-yilda ham ajratilgan 1,3 trln soʻmning taqdiri haqida hisob berar? Bu pullarning hisobi byudjetni tasdiqlagan deputatlarga ham, boshqa idoralarga ham qiziq boʻlmasligi mumkin, lekin, oʻylaymanki, "oʻz darsligini oʻzi chiqarish"ga majbur boʻlayotgan soliq toʻlovchilar uchun qiziq boʻladi.

Kun xulosasi

Taʼlimni boshqarish, taʼlimga oid kalit (muhim) masalalarni hal qilishga shaxsiy sadoqat yoki balandparvozlik tamoyillari asosida tanlangan, taʼlim haqida, pedagogika haqida yuzaki tushunchaga egalarni yoki umuman tushunchasi yoʻqlarni tayinlash - bu millat kelajagi tagiga bir kun kelib muqarrar portlaydigan mina qoʻyishdir. Biz shunday mina ustida yashayapmiz.

Maktab taʼlimi samarasizligi eng yuqori minbarlardan tan olindimi?

"Mehnat bozoriga til biladigan yoshlar kirib kelishini rag‘batlantirish uchun xususiy o‘quv markazlarida xorijiy tillarni o‘rganadigan yoshlarga xarajatlari “2+6” shaklida qoplab beriladi. Bunda o‘quv xarajatlarining dastlabki 2 oyi o‘quvchilarning o‘z mablag‘idan, qolgan 6 oyi davlat hisobidan to‘lab beriladi".

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi amal qilmay qoʻygan Davlat taʼlim standartlariga koʻra, 11-sinfni bitirgan oʻquvchilar xorijiy tilni kamida B1 darajasida bilishi kerak. Bundan bir necha yil oldin xalqaro donorlar koʻmagi bilan ingliz tilidan oʻrta maktablar uchun Kembrij darsliklari litsenziyasi sotib olingan edi. Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi fransuz va nemis tillari ham xorijiy darsliklar asosida oʻqitilishi haqida yozgan edi. Qolaversa, oʻzimizning oʻqituvchilar tushiga ham kirmaydigan imtiyozlar evaziga "til egalari" maktablarga jalb qilinmoqda.

Shuncha harakatlarga qaramasdan, Maktabgacha va maktab taʼlimi 11 yil oʻqitib oʻrgata olmagan xorijiy tilni endi yoshlar kurslarga qatnab oʻrganishi uchun soliq toʻlovchilar yana pul toʻlaydi.

Keyingi qadam nima? Maktab oʻrgata olmagan ona tili, matematika, fizika, kimyo, biologiya va boshqa umumtaʼlim fanlarini yoshlar kurslarda oʻrganishi uchun mablagʻ ajratishmi? Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligiga har yili trillionlar nima uchun ajratilmoqda unda?

“Dissertatsiya uchun 3000−5000 dollar”. O‘zbekistonda doktorantura islohoti nima uchun natija bermadi? Tadqiqot

O‘zbekistondagi ilmiy kadrlar tayyorlash tizimi muammolari haqidagi Higher Education Policy jurnalida chop etilgan tadqiqot tahliliga bag'ishlangan maqolani o'zbek tilida ham o'qishingiz mumkin.

Milliy o‘quv dasturi amalda mavjudmi?

Har qanday mamlakat majburiy ta’lim tizimining maqsadlari, o‘quvchilar nimani va nima uchun o‘qib-o‘rganishlarini "curriculum" deb ataladigan hujjat belgilaydi.

Milliy o‘quv dasturi, ya’ni mamlakat miqyosida barcha o‘quvchilar nimalarni bilishlari, tushunishlari, qadrlashlari va qila olishlari kerakligini belgilaydigan hujjat ta’lim tizimi uchun o‘ta muhim (critical) ahamiyatga ega hujjat hisoblanadi.

Oʻzbekistonda bunday hujjat oʻzi mavjudmi, amalda ishlayaptimi? Respublika taʼlim markazi nimani "takomillashtiryapti", bundan maqsad nima? Oʻzi umuman oʻquv dasturlarini yaratishda qanday tamoyillarga tayanilishi kerak?

Batafsil Xalq taʼlimi info'da oʻqing.

"Yaponiya tajribasi": o'quvchilarni yo'q suvni tejashga o'rgatamiz

Fin tajribasi, Singapur tajribasi, Kembrij tajribasi, endi navbat Yaponiya tajribasiga: "O‘zbekistonda maktab o‘quvchilariga energiya sarfi savodxonligi asoslari o‘rgatila boshlanadi. Qolaversa, Yaponiya tajribasi asosida iste’molchilar energiya tejash savodxonligi bo‘yicha o‘qitiladi. Vazirning so‘zlariga ko‘ra, bukletlarda elektr energiyasi, gaz va ichimlik suvini tejashning oddiy misollari keltirilgan. ... Prezidentga Yaponiya tajribasi asosida iste’molchilarni energiya tejash savodxonligi bo‘yicha o‘qitish rejalari taqdim etildi. Maktablar uchun bukletlar ham Yaponiya tajribasini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan".

Vazirlik delegatsiyasi qaysi davlatga borsa, o'sha davlat tajribasi joriy qilinaverar ekan-da? Balki o'quvchilarni Yaponiyadagidek energiyani tejashga o'rgatishdan oldin, ularni oddiy sharoitlar bilan ta'minlab qo'yarmiz? Ichimlik suvi, kanalizatsiyasi, hatto hojatxonaga kirib chiqqandan keyin qo'lni yuvishga suvi yo'q maktablar o'quvchilarini suvni tejashga qanday o'rgatmoqchisiz?

"Sichqon sig'mas iniga ..." Bir taklif: maktablardagi eng asosiy muammolarni hal qilib olmaguncha har xil "tajriba"larga moratoriy e'lon qilsak bo'lmaydimi?

Qiziq, bu "Yaponiya tajribasi asosidagi bukletlar"ga soliq toʻlovchilar hisobidan qancha mablagʻ ajratilgan ekan? Balki oldin maktablarni "Singapur tajribasi asosidagi", mana oʻquv yilining yarmidan koʻpi oʻtdi hamki oʻquvchilar qoʻliga yetib bormayotgan darsliklar bilan taʼminlab qoʻyarsiz?

Qandaydir syur

Tagi yoʻq standartlar va oʻquv dasturlari "takomillashtiriladi". Pedagogikaga aloqasi yoʻqlar "dasturlarni takomillashtirish" boʻyicha treninglar oʻtishadi, "takomillashtirilayotgan" dasturlarga baho berishadi. Hali oʻquv dasturlarini "takomillashtirib" boʻlmasdan bir fin, bir Singapur "tajribasi" asosida darsliklar yaratiladi, darsliklar mualliflariga konkurslar eʼlon qilinadi. Darsliklar oʻquvchilar qoʻliga yetib bormaydi, lekin "Yaponiya tajribasi" asosida bukletlar chiqariladi. Bu bukletlarda suvi, kanalizatsiyasi yoʻq maktab oʻquvchilariga suvni tejash oʻrgatiladi. Oldin oʻquvchilarni oʻqishdan, oʻqituvchilarni oʻqitishdan bezdiradigan baholash tizimi joriy qilinadi, oradan ikki yil oʻtib bu tizimga "qonuniy asos" yaratishga harakat qilinadi, bunda yana qonun buziladi. Fan doktorlari maktabda oʻquvchilarga bilim berilmasligi kerak, deb chiqishadi ...

Borgan sari absurdlashib boryapti.

Vazir "Yaponiya tajribasi asosida"gi bukletlar haqida taqdimot qilayotgan bir paytda, ota-onalar davlat byudjetidan, yaʼni soliq toʻlovchilar - shu jumladan, oʻzlarining hisobidan trillionlar ajratilgan va negadir hali ham maktablarga yetib bormayotgan darsliklarni farzandlari telefondan / komputerdan oʻqib sogʻligini yoʻqotayotgani haqida yozishmoqda. Mazkur murojaat joylangan guruhda, adashmasam, vazirlik rahbariyatidan ham vakillar bor (edi), lekin ular bu murojaatni oʻqishdimi yoki yoʻq - nomaʼlum. Tushunishimcha, ular "islohotlar" bilan band.

"Jarima ballari tufayli mashina boshqarish huquqidan mahrum boʻlganlar qayta imtihon topshirishi kerak boʻladi".

Siz nima deb oʻylagandingiz? Jonajon hukumatimiz yoʻl harakati xavfsizligi, piyodalar xavfsizligi haqida qaygʻuryapti, deb oʻylaganmidingiz? Maqsad oʻzi shu edi. Orqasida kim turganini - qaysi benefitsiarning qulogʻi koʻrinib turganini - topish uchun uch urinish shart boʻlmasa kerak.