Men ham ishonaman, Ukraina albatta ozod va kuchli bo'ladi. U hozir ham kuchli - uning mard, erksevar xalqi bor.

Va men yana bir narsaga ishonaman: Ukraina uch yildan beri faqat o'zi uchun jon olib, jon bermayapti. U imperiyaparast xalqaro jinoyatchi xayolida "qo'ldan chiqib ketgan" hududlarda yashayotgan barcha xalqlar uchun kurashyapti. Lekin ezgulik baribir yovuzlik ustidan g'alaba qozonadi va erk, ozodlik, demokratiya quyoshi nafaqat Ukraina ustida porlaydi.

Mavzuga oid ...

... Kishanlar kul-kul bo'lsin,
Erk jangida dushmanning
Qora qoni to'kilsin.
So'ng ulug' oilada
Boshlangiz erkin hayot,
Sekingina meni ham
Yod etingiz qilib shod.

Taras Shevchenko (Hamid Olimjon tarjimasi)

Suratda: Toshkentdagi Taras Shevchenko haykali

"Soft power" yoki "biz istagan va istamagan (?) bilimlar"

"Bu yerda juda katta siyosat ham bor-da. Masalan, Litres yoki boshqa xorijiy onlayn kutubxonalardan xalqimiz foydalanadi. U yerga qo‘yilgan adabiyotlarning hammasi ham biz istagan, biz xohlagan kayfiyatni yoki bilimlarni yoymasligi mumkin-da. ... Ular ham o‘zining siyosatini targ‘ib qiladi shu platformalar orqali. ... Bu yumshoq siyosat, "soft power" deydi-ku".



Siyosatshunos Joseph Nye muomalaga kiritgan "soft power" ("yumshoq kuch") atamasi, sodda qilib aytganda, siyosiy aktorning (masalan, hukumatning) kuch ishlatish yoki moddiy manfaat bilan ogʻdirish orqali emas, balki ishontirish va oʻzini jozibador qilib koʻrsatish orqali oʻzgalarga taʼsir qila olishini anglatadi. Olimning fikricha, "yumshoq kuch" - bu har doim bir taraf yutib, ikkinchi taraf yutqazadigan "oʻyin" emas, aslida "yumshoq kuch"dan har ikki taraf ham oʻzi uchun foyda olishi mumkin. Demak, "soft power" - bu har doim ham qoʻrqish kerak boʻlgan "olaboʻji" emas.

Endi Litres singari platformalarga kerak (Bunday platformalar koʻp: Litres, My Books, Яндекс книги, Kindle, Audible, Kobo, Perlego va hokazo. Masalan, Perlego asosan ilmiy adabiyotlar va darsliklarga ixtisoslashgan). Bunday platformalar elektron va audiokitoblar savdosi bilan shugʻullanadi. Ular alohida kitoblar sotishi ham, yoki maʼlum bir haq (oylik toʻlov) evaziga bazasidagi aksar (yoki hamma) kitoblarni oʻqish / tinglash imkonini taqdim etishi ham mumkin. Bunday platformalar siyosiy aktorlar (hukumat, maʼlum bir siyosiy maqsadni koʻzlovchi jamiyat / partiya / tashkilot) tomonidan moliyalashtirilmaydi va oʻzgalarga taʼsir qilish, qandaydir gʻoyalarni yoyish maqsadini qoʻymaydi. Bular tijoriy kompaniyalar tomonidan yaratilgan va maqsadi sizga xizmat koʻrsatish / mahsulot sotish orqali foyda topish boʻlgan platformalardir. Ularning ayrimlarida (masalan, Litres yoki My Books'da) tekin kitoblar ham bor, lekin ulardan maqsad - foydalanuvchini platformaga qiziqtirish. Shunday ekan, yoʻq joydan qandaydir "siyosiy maqsad" yoki "yumshoq kuch" qidirish, nazarimda, mantiqsizlikdan boshqa narsa emas.

Endi "biz istagan / bizga kerakli" va "biz istamagan / bizga kerakli boʻlmagan" bilimlar masalasiga kelsak. Qachonki kimdir sizga nima kerak yoki kerakmasligi - masalan, qaysi bilim kerak va kerak emasligi - haqida gap ochdimi, siz uchun nima "istalgan" va "istalmagan"ligini hal qilish vakolatini olishni istab qoldimi, bilingki, bundan senzura va totalitarizm "hidi" keladi. Bunday gap-soʻzlarni joyida kesish kerak, chunki ular hech qachon yaxshilikka olib bormasligini tarix allaqachon isbotlab boʻlgan.

Donald Tramp ingliz tilini AQSHning rasmiy tili deb eʼlon qildi. Farmon munozaralarga sabab boʻldi

Prezident Donald Tramp ingliz tilini AQSHning rasmiy tili deb eʼlon qilish haqidagi farmonga imzo chekdi. De-fakto ingliz tili AQSHning asosiy tili boʻlsa-da, shu paytgacha davlatda federal darajada rasmiy til yoʻq edi. Farmon bilan davlat idoralaridan xizmat koʻrsatishda ingliz tilini bilmaydiganlarga til bilan bogʻliq yordam koʻrsatish (masalan, tarjimon berish) majburiyati olib tashlandi.

Prezident farmoni uning immigratsiyaga qarshi harakatlaridan biri sifatida koʻrilmoqda va bir qator munozaralarga sabab boʻldi. Xususan, Demokratik partiya vakillari farmonning qanchalik Konstitutsiyaga muvofiqligini savolga olishmoqda. Farmon aksar aholisi ispan tilida soʻzlashadigan Puerto-Rikoda ham (AQSH boshqaruvi ostidagi hudud) norozilikka sabab boʻldi.

Qiziq, endi AQSHda ham davlat tili bayrami nishonlanadimi?

"Svetofor" emas, "yoʻlchiroq"

Tramp ingliz tilini AQSHning rasmiy tili deb eʼlon qilayotgan bir paytda, Oʻzbekiston olimlari ham bekor oʻtirishgani yoʻq. Atamalar komissiyasining Fanlar Akademiyasi instituti olimlaridan iborat ishchi guruhi 30 ta yangi so‘z-atama bo‘yicha o‘z takliflarini bildiribdi. Aytilishicha, taklif qilinayotgan soʻzlar yakuniy toʻxtam emas, har kim oʻz fikrini bildirishi, taklif berishi mumkin.

Taklif qilinayotgan soʻzlar ichida qiziq va nazarimda, bahsli boʻlgan soʻzlar ham bor ekan. Masalan, "svetofor" - "yoʻlchiroq". Konteksni bilmagan odam "yoʻlchiroq" deganda yoʻlni yoritadigan chiroqni tushunishi mumkin, svetoforning esa vazifasi yoʻlni yoritish emas, yoʻl harakatini boshqarish. Yoki "selfi" oʻrnida taklif qilinayotgan "oʻzchekim": oʻzbek tilining izohli lugʻati "chekim" deganda "bir marta chekiladigan" (masalan, "bir chekim nos") maʼnosini chiqarib berdi. Yoki "yoʻlgʻisht". Har qalay, bruschatka va gʻisht oʻrtasida katta farq bor-da.

Umuman, nazarimda, har qanday til boshqa tillardan soʻz oladi, boshqa tillarga soʻz beradi - bu normal jarayon. Masalan, oʻzbek tilida arab, fors tillaridan kirib kelgan juda koʻp soʻzlar bor (dars, maktab, darcha va hokazo). Til sofligi uchun kurashiladigan boʻlsa, bunday soʻzlarni ham sof oʻzbekcha soʻzlar bilan almashtirish kerakmi?

Shu bilan birga, oʻzbek tilida zamonaviy ilm-fanga oid atamalar bilan bogʻliq muammolar bor. Masalan, "Oʻrganish yoʻllari" kitobini tarjima qilishda va "Baholash nazariyasi asoslari" kitobini tayyorlashda shu muammo meni ancha qiynagan. Balkim, tilimizga oʻzlashib ketgan svetoforni tinch qoʻyib, shunday jiddiyroq muammolar haqida oʻylab koʻrish kerakdir?!

Ana sizga syurpriz. "Anora" - oʻsha maʼnaviyatchilarimiz va Kinematografiya agentligi gʻazabiga uchragan "Anora" yilning eng yaxshi filmi sifatida Oskar olibdi.

So‘nggi yillarda ijtimoiy tarmoqlarda maktab darsligidagi kamchiliklar haqida takror takror postlarga va uning ostidagi izohlarga ko‘zimiz tusha boshladi. Xo‘sh, maktab darsliklarida qanday kamchiliklar bor? Umuman, O‘zbekistondagi ta’lim tizimi hozir qanday ahvolda? Xalqaro tadqiqotlarda yomon natijalarini olgan O'zbekiston ta'limidagi kamchiliklar bartaraf etildimi yoki bartaraf etishga harakat qilinmoqdami? Oliy taʼlimdagi oʻzgarishlar nega samara bermadi?

Paradigma.uz podkastida shular haqida gaplashdik.

Madaniyat vazirligi Konstitutsiyaga qarshi?

"O‘zbekkonsert”da o‘tgan yig‘ilishda san’atkorlarga konsertlarda diniy targ‘ibotga yo‘l qo‘ymaslik, qonunchilikka so‘zsiz rioya etish va o‘zbekona qadriyatlarni unutmaslik tushuntirildi. Madaniyat vaziri o‘rinbosari ularga shohona hayotni ko‘z-ko‘z qilmaslik va qo‘shiqlar mazmuniga e’tibor qaratish kerakligini aytdi.

Qizig'i, san'atkorlardan "qonunchilikka so‘zsiz rioya etish"ni talab qilayotgan Madaniyat vazirligining o'zi mamlakatning asosiy qonuni bo'lgan Konstitutsiyani o'qimagan ko'rinadi:

"Har kimga ilmiy, texnikaviy va badiiy ijod erkinligi, madaniyat yutuqlaridan foydalanish huquqi kafolatlanadi. Intellektual mulk qonun bilan muhofaza qilinadi", deyiladi Konstiutsiyaning 53-moddasida.

"Har kim fikrlash, so‘z va e’tiqod erkinligi huquqiga ega. Har kim istalgan axborotni izlash, olish va tarqatish huquqiga ega", deyiladi xuddi shu Konstitutsiyaning 33-moddasida.

"Hamma uchun vijdon erkinligi kafolatlanadi. Har kim xohlagan dinga e’tiqod qilish yoki hech qaysi dinga e’tiqod qilmaslik huquqiga ega. Diniy qarashlarni majburan singdirishga yo‘l qo‘yilmaydi", deyiladi xuddi shu Konstitutsiyaning 35-moddasida. (E'tibor bering: "majburan singdirishga" deyilyapti, "targ'ib qilish" yoki "din haqida gapirish"ga emas).

Madaniyat vazirligining san'atkorlarga qo'yayotgan talablari - Konstitutsiyada kafolatlangan badiiy ijod erkinligi, fikrlash, so'z va e'tiqod erkinligi, vijdon erkinligi haqidagi normalarning buzilishidir.

"U yoki bu dinni targ‘ib qilmaslik”: unda ishni mumtoz g'azallarga bastalangan qo'shiqlarni ta'qiqlashdan boshlarsizlar? Axir Navoiy yoki Mashrab singari mumtoz adabiyot vakillarining aksar qo'shiq bo'lgan g'azallari diniy mazmundagi asarlar emasmi? Masalan, "Agar oshiqlig'im aytsam..." g'azali bilan aytiladigan va "O'tgan kunlar" filmida yangragan mashhur qo'shiq - boshdan-oyoq diniy mazmundagi asar-ku?

"O‘z ijodlari davomida vatanga muhabbat, sadoqat, vatanparvarlik ruhidagi qo‘shiqlarni ko‘paytirish": badiiy ijod - qandaydir tepadan berilgan plan bilan amalga oshadigan jarayon emas shekilli, "vatanparlik mavzusida faloncha qo'shiq yaratishim kerak" deydigan?

"O‘zbekona qadriyatlarni unutmaslik": Konstitutsiyasida "ko'p millatli" deyilgan va barcha millatlar tengligi belgilab qo'yilgan O'zbekistonda san'atkorlar hammasi o'zbek millati vakillarimi? San'atkor boshqa millar vakili bo'lsa-chi?

Oldinroq Ma'naviyat va ma'rifat markazi "ma'naviyat ekspertizasi" bahonasida senzura joriy qilmoqchi edi. Endi mmadaniyat vazirligi san'atkorlarni o'z tasavvuridagi "ramka"larga solmoqchi. Soliq to'lovchilar hisobidan moliyalashtiriladigan va o'z tasavvuridagi ramkalarni davlatning asosiy qonunidan ustun deb biladigan davlat tashkilotlari bizga kerakmi?

Fact-checking: Prezident nutqida yolgʻon maʼlumotlar

AQSH prezidenti Donald Tramp Kongressda nutq soʻzladi. Uning nutqi paytida koʻplab demokratlar "yolgʻonchi" va "yolgʻon" soʻzlari yozilgan plakatlarni ushlab turishdi. Jurnalistlar esa prezident nutqidagi kamida 13 maʼlumot va raqamlar yolgʻonligini aniqlashdi. Mana sizga soʻz erkinligi va fact-checking ahamiyati.

Qiziq .... (Shu joyda bir savol boʻlishi kerak edi).

Yevropa uygʻonmoqdami?

Fransuz senatori Klod Malure Trampni oʻt yoquvchi imperator Neronga qiyosladi va "diktatorni qoʻllab quvvatlayotgan xoin" deb atadi. Uning fikricha, Ukraina magʻlubiyati - Yevropa magʻlubiyati boʻladi: keyingi navbat Boltiq mamlakatlari, Moldova va Gruziyaga keladi. "Putinning maqsadi - 80 yil oldin oʻrnatilgan hududlarni kuch bilan bosib olmaslik tamoyili amal qiladigan dunyoni yoʻq qilish", deydi u.