شب تنوع زیستی تهران

هفتصد و هفتاد و پنجمین شب از شب‌های بخارا با همکاری فصلنامه صنوبر به تنوع زیستی تهران اختصاص یافته است. در این نشست که در ساعت پنج بعدازظهر چهارشنبه دوم آبان ۱۴۰۳ در سینما سپیده برگزار می‌شود، فیلم مستند «شهر زنده» به کارگردانی لیلا فولادوند و محمد‌حسین نظری پخش خواهد شد و سپس پیروز حناچی و عادل جلیلی به بررسی این فیلم و تنوع زیستی تهران خواهند پرداخت.

یکی از ویژگی‌های برجسته در جغرافیای تهران گوناگونی اقلیمی و تنوع زیستی این منطقه بوده است. وجود ارتفاعات البرز در شمال که با اختلاف حدود ۸۰۰ متر به دشت‌ها و بیابان‌های جنوب می‌رسد، پیش از آنکه اشتهای انسان‌ها را برای سکونت در این منطقه برانگیزد، زیستگاه مناسبی برای تنوع گسترده‌ای از حیات جانوری و گیاهی سازگار با این تنوع اقلیمی بوده است.
شهر تهران پس از چند دهه امروز تقریباً همه آن مزیت ها را از دست داده است. کوه‌ها را تراشیده‌اند، دشت‌ها خشک شده و فرو نشسته، قنات‌ها خشکیده و هر از چندی فرو می‌ریزند، روددره‌ها و رود‌ها به بوستان‌ها و مسیر انتقال فاضلاب یا بزرگراه تبدیل شده، باغ‌های تهران که خود حکایتی است و البته قصه آلودگی و وارونگی هوا را همه شنیده‌ایم و می‌دانیم. به وضوح پیداست تهران امروز نه با گونه‌های گیاهی و نه با حشرات و جانوران و به‌خصوص با پرندگان، دیگر بر سر مهر نیست. شهر، آن کوه‌ها، باغ‌ها و روددره‌ها و دشت‌ها و مزارعی را که پناهگاه حیات وحش بود بلعیده است.
این فیلم تصویری است از آخرین بازمانده‌های تنوع زیستی و حیات وحش تهران و تلاش برای بقا در شهری که شاید دیگر جایی برای زیستن نیست.

نشانی: خیابان انقلاب اسلامی، نبش خیابان وصال، سینما سپیده

علی دهباشی در دیدار از کلاس درس مدرسه رو به دانش‌آموزان گفت: امیدوارم هر کدام از شما یک مریم میرزاخانی برای ایران بشوید.

شنبه ۲۸ مهرماه ۱۴۰۳
روستای ماژین دره‌شهر

شب کیخسرو خروش

با سخنرانی هادی هزاوه‌ای، حمیدرضا قلیچ‌خانی، مجید ملانوروزی، کیانوش معتقدی،علی دهباشی
و پیام تصویری آیدین آغداشلو


یکشنبه بیست و نهم مهرماه ۱۴۰۳
خانۀ اندیشمندان علوم انسانی - تالار فردوسی

عصر دوشنبه‌های بخارا

رونمایی از کتاب «ادبیات سرخ» به کوشش غزاله محمدی و محمدرضا حاجی‌آقابابایی که از سوی نشر خاموش منتشر شده است

با حضور قدرت‌الله طاهری، محسن روستایی، محمدرضا حاجی‌آقابابایی، غزاله محمدی و علی دهباشی


دوشنبه سی‌ام مهرماه ۱۴۰۳
مرکز مطالعات خاورمیانه

عصر سه‌شنبه‌های بخارا

رونمایی از کتاب صدای پای ما (روایت زیسته انجمن‌های منطقه‌ای دوست‌دار کودک) به کوشش نسرین نافعی

با سخنرانیِ دکتر شیوا دولت‌آبادی، شکوه حاج نصرالله، اکرم امینائی، نسرین نافعی و علی دهباشی


سه‌شنبه، یکم آبان‌ماه سال ۱۴۰۳
باغ‌موزهٔ‌ نگارستان

شب تنوع زیستی تهران

با سخنرانی: پیروز حناچی و عادل جلیلی


چهارشنبه دوم آبان ۱۴۰۳
سینما سپیده

شب مرتضی نعمت‌الهی

هفتصد و هفتاد و ششمین شب از شب‌های بخارا به بزرگداشت مرتضی نعمت‌الهی،‌ مجسمه‌ساز و نقاش برجستۀ معاصر، اختصاص یافته است. این نشست در ساعت پنج بعدازظهر یکشنبه ششم آبان‌ماه ۱۴۰۳ با سخنرانی کامبیز صبری، علیرضا ارواحی، حامد قصری، علی دهباشی و پخش پیام تصویری علی خدایی در تالار فردوسی خانۀ اندیشمندان علوم انسانی برگزار می‌شود. در این نشست همچنین از کتاب «پرسه‌زنی در سکوت شهر: گوشه‌ای از زندگی و آثار مرتضی نعمت‌الهی» به کوشش حامد قصری که از سوی انتشارات خط و طرح منتشر شده است، رونمایی خواهد شد. نمایش فیلم مستند «طیران» به کارگردانی زاون قوکاسیان از دیگر بخش‌های این نشست خواهد بود.

مرتضی نعمت‌الهی متولد ۱۳۲۴، در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان آموزش دید (۱۳۴۵). دورۀ لیسانس مجسمه‌سازی را در دانشكدۀ هنرهای زیبای تهران گذراند (۱۳۴۹). چند سال در فرانسه به تحصیل پرداخت و در سال ۱۳۶۹ به زادگاهش، اصفهان بازگشت. از سال ۱۳۴۹ آثارش را به نمایش گذاشته و مجسمه‌های متعددی از جمله تندیس‌های شیخ بهایی، فردوسی، علی‌اکبر معمار و طیران از او در فضای شهری نصب شده است.
کتاب «پرسه‌زنی در سکوت شهر» خلاصه‌ای از یک گفت‌وگوی چندساله با مرتضی نعمت‌الهی است که در هفت فصل با عناوین اصفهان، هنرستان هنرهای زیبای اصفهان، دانشکدۀ هنرهای زیبای تهران، پاریس، اصفهان، آتلیه و شهر تنظیم شده؛ گویی این مکان‌ها مرتضی نعمت‌الهی را برای پرسه‌زنی فراخوانده‌اند و او در نهایت شهر را برگزیده است.
حامد قصری، نویسندۀ این کتاب متولد ۱۳۵۸ اصفهان است که با پرداختن به تاریخ معاصر اصفهان با رویکرد جریان‌های فرهنگی و هنری، آثار دیگری را نیز منتشر کرده است.

خانۀ اندیشمندان علوم‌ انسانی: خیابان نجات‌الهی، چهارراه ورشو، تالار فردوسی

ریشه درخاک

(در پاسخ دوستی آزادی‌خواه و ایران دوست که در سال ۱۳۵۲ از این سرزمین کوچ کرد و مرا نیز تشویق به رفتن می‌نمود.)

تو از این دشتِ خشکِ تشنه
روزی کوچ خواهی کرد و
اشک من تو را بدرود خواهد گفت.
نگاهت تلخ و افسرده‌ست.
دلت را خارخارِ ناامیدی
سخت آزرده‌ست.
غمِ این نابسامانی
همه توش و توانت را ز تن برده‌ست!


تو با خون و عرق،
این جنگلِ پژمرده را رنگ و رمق دادی.
تو با دست تهی با آن همه توفان بنیان‌کن در افتادی.
تو را کوچیدن از این خاک،
دل بر کندن از جان است!
تو را با برگ برگ  این چمن
پیوندِ پنهان است.

تو را این ابرِ ظلمت گسترِ بی‌رحمِ بی‌باران،
تو را این خشکسالی‌های پی در پی،
تو را از نیمه ره برگشتن یاران،
تو را تزویر غمخواران،
ز پا افکند!
تو را هنگامه‌ی شوم شغالان،
بانگ بی‌تعطیل زاغان،
در ستوه آورد.


تو با پیشانی پاک نجیب خویش
که از آن سویِ گندم‌زار،
طلوع باشکوهش خوش‌تر از
صد تاج خورشید است؛
تو با آن گونه‌های سوخته
از آفتابِ دشت،
تو با آن چهره‌ی افروخته از آتش غیرت
-که در چشمان من
والاتر از صد جامِ جمشید است،
تو با چشمانِ غم‌باری،
-که روزی چشمه‌ی جوشان شادی بود وُ-
اینک حسرت و افسوس،
بر آن سایه افکنده‌ست، خواهی رفت.
و اشک  من تو را بدرود خواهد گفت!


من اینجا ریشه در خاکم.
من اینجا عاشقِ این خاک  از آلودگی پاکم.
من اینجا تا نفس باقی‌ست می‌مانم.
من از اینجا چه می‌خواهم، نمی‌دانم!
امیدِ روشنایی
گرچه در این تیرگی‌ها نیست،
من اینجا
باز در این دشتِ خشکِ تشنه می‌رانم.
من اینجا روزی آخر
از دل این خاک، با دست  تهی
گل بر می‌افشانم.
من اینجا روزی آخر از ستیغ کوه،
چون خورشید
سرود فتح می‌خوانم،
و می‌دانم
تو روزی باز خواهی گشت!
‌
فریدون مشیری
از دفتر ریشه در خاک

امروز سوم آبان، سالروز درگذشت فریدون مشیری است.
یاد و خاطرۀ ایشان را گرامی می‌داریم.

عصر سه‌شنبه‌های بخارا

بیست و هشتمین نشست از سلسله نشست‌های عصر سه‌شنبه‌های مجلۀ بخارا به رونمایی از کتاب در سرزمین صوفی بزرگ (سفرنامه سر راجر استیونس) به ترجمه علی‌محمد طرفداری اختصاص دارد. این نشست در ساعت ۵ بعدازظهر سه‌شنبه، ۸ آبانماه سال ۱۴۰۳ با حضور: علی‌محمد طرفداری، غلامرضا عزیزی، حامد ایران‌شاهی و علی دهباشی برگزار خواهد شد.

سر راجر بنتام استیونس متولد ۱۹۰۶م/۱۲۸۵ش و مؤلف سفرنامه در سرزمین صوفی بزرگ (یا شاه عباس صفوی)، سفیر بریتانیا در ایرانِ بعد از کودتای ۱۹ آگوست ۲۸/۱۹۵۳ مرداد ۱۳۳۲و سرنگونی دولت دکتر محمد مصدق بود. وی از سال ۱۹۲۸م/۱۳۰۷ ش وارد خدمت وزارت امور خارجه انگلستان شد، و علاوه بر مسئولیت سفارت در ایران از ۱۹۵۴ تا ۱۹۵۸م/۱۳۳۳ تا ۱۳۳۷ش، به عنوان سفیر بریتانیا در سوئد (۱۹۵۱-۱۹۵۴م/۱۳۳۳-۱۳۳۰ش)، و تحت مسئولیت‌های دیگر در کشورهای آرژانتین، آمریکا و آفریقای مرکزی نیز فعالیت کرد. استیونس این کتاب را در سال ۱۳۴۱/۱۹۶۲ به چاپ رساند که در سال ۱۹۷۱م/۱۳۵۰ش با پیشگفتاری از وی برای چاپ دوم تجدید چاپ شد. او در زمان انتشار این اثر یعنی دهه ۱۹۶۰م/۱۳۴۰ش چند مسئولیت دانشگاهی و جز آن هم داشت، و نهایتاً در سال ۱۹۸۰م/۱۳۵۸ش یعنی یک سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی درگذشت. در سال ۱۹۸۴م/۱۳۶۲ش و بعد از وفات وی، همسر دوم او بخش اعظم نوشته‌ها، مقالات، نامه‌ها و عکس‌هایی را که وی در دوران حیات کاری خود به ویژه در بیرون از انگلستان نوشته یا گرفته بود، به مرکز آرشیو چرچیل در دانشگاه کمبریج سپرد، و سایر اسناد او بعدها و در سال‌های ۲۰۱۰ و ۱۳۸۹/۲۰۱۳ و ۱۳۹۱ به این مرکز سپرده شدند و مجموعه تمام این اسناد هم اکنون در آن جا نگه‌داری می‌شوند. در این اسناد توصیفات فراوانی از سرزمین‌ها و مردم مورد بازدید استیونس، از جمله در ایران، آمده که بعضی از آن یادداشت‌ها در نگارش کتاب حاضر و نیز کتاب دیگر او درباره سیاحان اروپایی سده هفدهم میلادی/یازدهم هجری قمری در ایران با عنوان عرابه ایرانی (که استیونس بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و سرنگونی حکومت پهلوی نام آن را به نخستین دیدار از ایران تغییر داد)، مورد استفاده وی قرار گرفتند.


میدان بهارستان، خیابان دانشسرا، خیابان شریعتمدار رفیع، باغ‌موزهٔ‌ نگارستان

شب مرتضی نعمت‌الهی

با سخنرانی کامبیز صبری، علیرضا ارواحی، حامد قصری، علی دهباشی و پخش پیام تصویری علی خدایی

یکشنبه ششم آبان‌ماه ۱۴۰۳
خانۀ اندیشمندان علوم انسانی - تالار فردوسی