ለብዙ ሰዎች የበለጠ ተደራሽ እንዳይሆን፣ እንዳይቀመስ ያደርጋል።
ግምት፡- የውጭ የገንዘብ ወደ አገር ውስጥ እንዲገባ በማድረግ የሪል እስቴት ገበያ ኢንቨስትመንትን ያበረታታል ተብሎ ቢገመትም ቀጣይነት ያለውን እድገትን ከማረጋግጥ አንፃር አሉታዊ ተፅኖዎች ይኖሩታል፡፡
የምግብ ዋስትና/የገጠር መሬት፡- ረቂቅ ህጉ በዋናነት በከተማ ላይ ያተኮረ ቢመስልም በገጠርም ሆነ በእርሻ መሬት ላይ ተፈጻሚነት ያለው ስለመሆኑ እስካሁን በዜና በግልፅ የተነገረ ነገር የለም። የውጭ አገር ዜጎች የገጠር መሬት ባለቤትነት ከተፈቀደ ስለ የምግብ ዋስትና፣ ሉዓላዊነት እና የገበሬው ማህበረሰቦች መነቀል አሳሳቢ ጉዳዮች ሁነው ይከሰታሉ።
) - መንግስት የውጭ ቀጥታ ኢንቨስትመንትን ለመሳብ፣የኮንስትራክሽን ኢንዱስትሪውን ለማሳደግ፣የውጭ ምንዛሪ ለመፍጠር፣የኢኮኖሚ እድገትን ለማፋጠን እና የከተማ አካባቢን ለማሻሻል እንደ አንድ ቁልፍ ዘዴ ሊመለከተው ይችላል፤ ተገቢም ነው፡፡ ይሁን እንጂ ከላይ የተጠቀሱትና ሌሎች መሰል ዋናዎቹ አደጋዎች ከእነዚህ ሊሆኑ ከሚችሉ ጥቅሞች ጋር ሚዛናዊ መሆን አለባቸው።
ሐ. የቁጥጥር እና የአተገባበር ስጋቶች፡-
ግልጽነት እና የተፈፃሚነት ወሰን፡- ረቂቅ ሕጉ ግልጽ የሆኑ ትርጓሜዎችን ይፈልጋል። የውጭ ዜጎች ምን ዓይነት ሪል እስቴት ማለትም የመኖሪያ፣ የንግድ እና የኢንዱስትሪ—መያዝ ይችላሉ? እንደ ዋና ከተሞች ወይም ልዩ የኢኮኖሚ ዞኖች ያሉ የጂኦግራፊያዊ ገደቦች ሊኖሩት ይገባልን? በንብረቶች ብዛት ወይም መጠን ላይ ገደቦች ያስፈልጉ ይሆን?
ስልቶች፡- ለውጭ አገር ዜጎች የታሰበ የተለየ የረጅም ጊዜ የሊዝ ውል ነው ወይስ የባለቤትነት መብት? ?
የጥንቃቄ እርምጃዎች፡- ዜጎችን ከአከባቢያቸው እንዳይፈናቀሉ ለመጠበቅ ምን መከላከያዎች ተግባራዊ ሊሆኑ ይገባል? አሉታዊ ተጽእኖዎችን ለመቀነስ የውጭ ባለቤትነት ልዩ ታክሶች ወይም ደንቦች (እንደ ከፍተኛ የንብረት ታክስ ወይም ግምታዊ ግብሮች) የህጉ ርዕሰ ጉዳይ ይሆናሉን? ያልተፈቀዱ የመሬት ግዢዎችን ለማስቆም የአሰራር ሂደቱን ህጉ እንዴት ሊቆጣጠር ይገባል?
ግልጽነት እና መመካከር፡- ይህ ረቂቅ ህግ አሁን ባለበት ደረጃ ከህዝብ ጋር ያልተማከረበት ሁኔታ በመፈጠሩ(አገሪቱ ውስጥ ካለው የህግ ሪቂቅ የማምንጨት ስርዓት ሊሆን ይችላል) ጥርጣሬና ተቃውሞ ከወዲሁ እያስነሳ ይገኛል፡፡ አንዳንዶች ዝርዝር ይዘቱን ሳይመለከቱና ሳያነቡ ገና በፅንስ ላይ ባለ ረቂቅ ላይ የሰላ የሚመስል ትችት ሲሰነዝሩ እየተሰማ ነው፡፡ ሆኖም ከወዲሁ ጥርጣሬና ተቃውሞ መነሳቱ ህጉ ወደፊት በሚኖሩት ሂደቶች በጥንቃቄና በጥልቀት እንዲታይ ሊያደርግ የሚችል እድል ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል፡፡ የሆኖ ሁኖ በሚኒስትሮች ምክር ቤት መፅደቁን የተሰማው ረቂቅ ህግ በርካታ አንድምታዎች ያሉትና የረዥም አመታት ታሪክን የሚያስቀር በመሆኑ የዚህ አይነት ለውጥ የባለድርሻ አካላትን ሰፊ ተሳትፎ እና ውይይትን ይጠይቃል።
3. ማጠቃለያ
የውጭ አገር ዜጎች የማይንቀሳቀስ ንብረት ባለቤትነትንና ባለይዞታነት መብትን በሚመለከት ኢትዮጵያ ለረጅም፤ ከግማሽ ክ/ዘመን በላይ ስታራምደው የነበረውን ፖሊሲ በተመለከተ አሁን የቀረበው ረቂቅ ህግ በእጅጉ የሚቀይረው መሆኑ ግልፅ ነው፡፡ ይኸው አዲስ የፖሊሲ ለውጥ እንደ የውጭ ቀጥታ ኢንቨስትመንት መሳብ ባሉ የፋይናንስ ግቦች ተገቢ መሆኑ ሊደገፍ የሚችል ቢሆንም ብዙ መሰናክሎችም ሊያጋጥሙት እንደሚችሉ ግን ሊታወቅ የሚገባ ጉዳይ ነው፡፡
ሕገ መንግሥታዊ ፈተና፡- ‹‹ባለቤትነት›› በትክክል እንዴት እንደሚገለፅና የሕዝብ/የመንግሥት የመሬት ባለቤትነትን ሐሳብ እንደሚያፀና ከኢፌዲሪ ሕገ መንግሥት አንቀጽ 40(3) ጋር መጣጣሙ በጣም አጠራጣሪ ነው።
ከፍተኛ ማህበረ-ኢኮኖሚያዊ ስጋቶች፡- የመሬት ወረራ፣ መፈናቀል (በተለይ በትልልቅ ከተሞች) ፣ የመኖሪያ ቤት እጦት እና የእኩልነት መጓደል የመባባስ እድሉ ሰፊ ሲሆን ይህም ከወዲሁ እየተነሳ ካለው ከህዝቡ ስጋት ጋር የሚስማማ ነው።
የጠንካራ ደንብ አስፈላጊ ነው፡- ህጉ ከወጣ እጅግ ጥንቃቄ በተሞላበት ሁኔታ መቅረጽ፣ ትክክለኛ ትርጓሜዎች/ ፍቺዎች እንዲኖሩት ማድረግ፣ ጥብቅ ቁጥጥር ማድረግ እና ለዜጎች ጠንካራ ጥበቃ ማድረግ ያስፈልጋል። ሆኖም እነዚህን መስፈርቶች ማሟላት አስቸጋሪ ሊሆን ይችላል።
ይህ ረቂቅ ህግ ግልፅ ህገመንግስታዊ ድንጋጌዎችን እና መሬት በኢትዮጵያ የህግ እና ማህበራዊ መዋቅር ውስጥ የሚጫወተውን መሰረታዊ ሚና ከግምት ውስጥ በማስገባት በጥልቀት መመርመር አለበት። እንዲህ ዓይነት ሕግ ከመውጣቱ በፊት፣ ሕገ መንግሥታዊነትን እና እንደ መሬት ወረራና መፈናቀል ያሉ ጎጂ ማኅበራዊ ጉዳዮችን በሚመለከት ትክክለኛ ሥጋቶችን ለመፍታት በቁም ነገርና በቁርጠኝነት አርቆ ማሰብና ሰፊ ምሁራዊና ሕዝባዊ ውይይት ማድረን ያስፈልጋል። መንግስት ለምን እንደዚህ አይነት ጉልህ ለውጥ እንደሚያስፈልግ በግልፅ በማስረዳት ህገ መንግስቱን እንዴት እንደሚያከብር እና የኢትዮጵያውያንን ጥቅም አጉልቶ እንደሚያስከብር ለዜጎች የማስረዳትና የማሳየት ህገ መንግስታዊ ግዴታ ያለበት መሆኑን ጭምር ለአፍታም ያክል ሊዘነጋው የማይገባ ጉዳይ ነው።
በውጭ ኢንቨስትመንት ዓላማዎች እና በማህበራዊ ፍትህ እና በሕገ-መንግሥታዊ መርሆዎች መካከል ሚዛን ስለመፍጠር ምን ያስባሉ? እባኮትን ከዚህ በታች ባለው የአስተያየቶች መስጫ ሳጥን ውስጥ ሀሳብዎን ያካፍሉ!
የኢትዮጵያ ህግ፣ የንብረት ባለቤትነት መብት፣ የውጭ ኢንቨስትመንት፣ ህገ-መንግስታዊ ህግ፣ የህዝብ ፖሊሲ እና የኢኮኖሚ ልማት!
#አልማው_ወሌ ጠበቃና የህግ አማካሪ እንደጻፈው
ግምት፡- የውጭ የገንዘብ ወደ አገር ውስጥ እንዲገባ በማድረግ የሪል እስቴት ገበያ ኢንቨስትመንትን ያበረታታል ተብሎ ቢገመትም ቀጣይነት ያለውን እድገትን ከማረጋግጥ አንፃር አሉታዊ ተፅኖዎች ይኖሩታል፡፡
የምግብ ዋስትና/የገጠር መሬት፡- ረቂቅ ህጉ በዋናነት በከተማ ላይ ያተኮረ ቢመስልም በገጠርም ሆነ በእርሻ መሬት ላይ ተፈጻሚነት ያለው ስለመሆኑ እስካሁን በዜና በግልፅ የተነገረ ነገር የለም። የውጭ አገር ዜጎች የገጠር መሬት ባለቤትነት ከተፈቀደ ስለ የምግብ ዋስትና፣ ሉዓላዊነት እና የገበሬው ማህበረሰቦች መነቀል አሳሳቢ ጉዳዮች ሁነው ይከሰታሉ።
) - መንግስት የውጭ ቀጥታ ኢንቨስትመንትን ለመሳብ፣የኮንስትራክሽን ኢንዱስትሪውን ለማሳደግ፣የውጭ ምንዛሪ ለመፍጠር፣የኢኮኖሚ እድገትን ለማፋጠን እና የከተማ አካባቢን ለማሻሻል እንደ አንድ ቁልፍ ዘዴ ሊመለከተው ይችላል፤ ተገቢም ነው፡፡ ይሁን እንጂ ከላይ የተጠቀሱትና ሌሎች መሰል ዋናዎቹ አደጋዎች ከእነዚህ ሊሆኑ ከሚችሉ ጥቅሞች ጋር ሚዛናዊ መሆን አለባቸው።
ሐ. የቁጥጥር እና የአተገባበር ስጋቶች፡-
ግልጽነት እና የተፈፃሚነት ወሰን፡- ረቂቅ ሕጉ ግልጽ የሆኑ ትርጓሜዎችን ይፈልጋል። የውጭ ዜጎች ምን ዓይነት ሪል እስቴት ማለትም የመኖሪያ፣ የንግድ እና የኢንዱስትሪ—መያዝ ይችላሉ? እንደ ዋና ከተሞች ወይም ልዩ የኢኮኖሚ ዞኖች ያሉ የጂኦግራፊያዊ ገደቦች ሊኖሩት ይገባልን? በንብረቶች ብዛት ወይም መጠን ላይ ገደቦች ያስፈልጉ ይሆን?
ስልቶች፡- ለውጭ አገር ዜጎች የታሰበ የተለየ የረጅም ጊዜ የሊዝ ውል ነው ወይስ የባለቤትነት መብት? ?
የጥንቃቄ እርምጃዎች፡- ዜጎችን ከአከባቢያቸው እንዳይፈናቀሉ ለመጠበቅ ምን መከላከያዎች ተግባራዊ ሊሆኑ ይገባል? አሉታዊ ተጽእኖዎችን ለመቀነስ የውጭ ባለቤትነት ልዩ ታክሶች ወይም ደንቦች (እንደ ከፍተኛ የንብረት ታክስ ወይም ግምታዊ ግብሮች) የህጉ ርዕሰ ጉዳይ ይሆናሉን? ያልተፈቀዱ የመሬት ግዢዎችን ለማስቆም የአሰራር ሂደቱን ህጉ እንዴት ሊቆጣጠር ይገባል?
ግልጽነት እና መመካከር፡- ይህ ረቂቅ ህግ አሁን ባለበት ደረጃ ከህዝብ ጋር ያልተማከረበት ሁኔታ በመፈጠሩ(አገሪቱ ውስጥ ካለው የህግ ሪቂቅ የማምንጨት ስርዓት ሊሆን ይችላል) ጥርጣሬና ተቃውሞ ከወዲሁ እያስነሳ ይገኛል፡፡ አንዳንዶች ዝርዝር ይዘቱን ሳይመለከቱና ሳያነቡ ገና በፅንስ ላይ ባለ ረቂቅ ላይ የሰላ የሚመስል ትችት ሲሰነዝሩ እየተሰማ ነው፡፡ ሆኖም ከወዲሁ ጥርጣሬና ተቃውሞ መነሳቱ ህጉ ወደፊት በሚኖሩት ሂደቶች በጥንቃቄና በጥልቀት እንዲታይ ሊያደርግ የሚችል እድል ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል፡፡ የሆኖ ሁኖ በሚኒስትሮች ምክር ቤት መፅደቁን የተሰማው ረቂቅ ህግ በርካታ አንድምታዎች ያሉትና የረዥም አመታት ታሪክን የሚያስቀር በመሆኑ የዚህ አይነት ለውጥ የባለድርሻ አካላትን ሰፊ ተሳትፎ እና ውይይትን ይጠይቃል።
3. ማጠቃለያ
የውጭ አገር ዜጎች የማይንቀሳቀስ ንብረት ባለቤትነትንና ባለይዞታነት መብትን በሚመለከት ኢትዮጵያ ለረጅም፤ ከግማሽ ክ/ዘመን በላይ ስታራምደው የነበረውን ፖሊሲ በተመለከተ አሁን የቀረበው ረቂቅ ህግ በእጅጉ የሚቀይረው መሆኑ ግልፅ ነው፡፡ ይኸው አዲስ የፖሊሲ ለውጥ እንደ የውጭ ቀጥታ ኢንቨስትመንት መሳብ ባሉ የፋይናንስ ግቦች ተገቢ መሆኑ ሊደገፍ የሚችል ቢሆንም ብዙ መሰናክሎችም ሊያጋጥሙት እንደሚችሉ ግን ሊታወቅ የሚገባ ጉዳይ ነው፡፡
ሕገ መንግሥታዊ ፈተና፡- ‹‹ባለቤትነት›› በትክክል እንዴት እንደሚገለፅና የሕዝብ/የመንግሥት የመሬት ባለቤትነትን ሐሳብ እንደሚያፀና ከኢፌዲሪ ሕገ መንግሥት አንቀጽ 40(3) ጋር መጣጣሙ በጣም አጠራጣሪ ነው።
ከፍተኛ ማህበረ-ኢኮኖሚያዊ ስጋቶች፡- የመሬት ወረራ፣ መፈናቀል (በተለይ በትልልቅ ከተሞች) ፣ የመኖሪያ ቤት እጦት እና የእኩልነት መጓደል የመባባስ እድሉ ሰፊ ሲሆን ይህም ከወዲሁ እየተነሳ ካለው ከህዝቡ ስጋት ጋር የሚስማማ ነው።
የጠንካራ ደንብ አስፈላጊ ነው፡- ህጉ ከወጣ እጅግ ጥንቃቄ በተሞላበት ሁኔታ መቅረጽ፣ ትክክለኛ ትርጓሜዎች/ ፍቺዎች እንዲኖሩት ማድረግ፣ ጥብቅ ቁጥጥር ማድረግ እና ለዜጎች ጠንካራ ጥበቃ ማድረግ ያስፈልጋል። ሆኖም እነዚህን መስፈርቶች ማሟላት አስቸጋሪ ሊሆን ይችላል።
ይህ ረቂቅ ህግ ግልፅ ህገመንግስታዊ ድንጋጌዎችን እና መሬት በኢትዮጵያ የህግ እና ማህበራዊ መዋቅር ውስጥ የሚጫወተውን መሰረታዊ ሚና ከግምት ውስጥ በማስገባት በጥልቀት መመርመር አለበት። እንዲህ ዓይነት ሕግ ከመውጣቱ በፊት፣ ሕገ መንግሥታዊነትን እና እንደ መሬት ወረራና መፈናቀል ያሉ ጎጂ ማኅበራዊ ጉዳዮችን በሚመለከት ትክክለኛ ሥጋቶችን ለመፍታት በቁም ነገርና በቁርጠኝነት አርቆ ማሰብና ሰፊ ምሁራዊና ሕዝባዊ ውይይት ማድረን ያስፈልጋል። መንግስት ለምን እንደዚህ አይነት ጉልህ ለውጥ እንደሚያስፈልግ በግልፅ በማስረዳት ህገ መንግስቱን እንዴት እንደሚያከብር እና የኢትዮጵያውያንን ጥቅም አጉልቶ እንደሚያስከብር ለዜጎች የማስረዳትና የማሳየት ህገ መንግስታዊ ግዴታ ያለበት መሆኑን ጭምር ለአፍታም ያክል ሊዘነጋው የማይገባ ጉዳይ ነው።
በውጭ ኢንቨስትመንት ዓላማዎች እና በማህበራዊ ፍትህ እና በሕገ-መንግሥታዊ መርሆዎች መካከል ሚዛን ስለመፍጠር ምን ያስባሉ? እባኮትን ከዚህ በታች ባለው የአስተያየቶች መስጫ ሳጥን ውስጥ ሀሳብዎን ያካፍሉ!
የኢትዮጵያ ህግ፣ የንብረት ባለቤትነት መብት፣ የውጭ ኢንቨስትመንት፣ ህገ-መንግስታዊ ህግ፣ የህዝብ ፖሊሲ እና የኢኮኖሚ ልማት!
#አልማው_ወሌ ጠበቃና የህግ አማካሪ እንደጻፈው