:چرا همیشه می‌گوییم✳️
«ما ایرانی‌ها...»؟»
🔻در لحظه‌های بحران، ناراحتی یا شکایت، یک عبارت پرتکرار از دهان خیلی از ما بیرون می‌آید:
«ما ایرانی‌ها فلانیم... ما ایرانی‌ها بهمانیم...»
ولی این عبارت ساده، فقط یک گلایه‌ی فرهنگی نیست — یک نشانه‌ی ریشه‌دار از الگوهای ذهنی ماست. اما چرا؟

مغز ما دنبال مقصر می‌گردد 🧠
در هر وضعیت بحرانی، مغز انسان به‌صورت طبیعی به دنبال دلیل می‌گردد. دلیل داشتن یعنی "کنترل داشتن". چون وقتی بفهمیم چرا یک اتفاق افتاده، احساس می‌کنیم شاید بتوانیم دفعه بعد جلویش را بگیریم.
حتی در کودکی هم این مکانیزم را تمرین می‌کنیم:
وقتی بچه زمین می‌خورد، بزرگ‌ترها بلافاصله می‌گویند:
«آخ! تقصیر زمین بود!» یا «دیدی گفتم مواظب باش؟!»
ما به جای آموزش تحلیل شرایط یا درک پیامدها، از همان ابتدا سرزنش را یاد می‌گیریم — یا خودمان را، یا دیگری را

👥👥 وقتی دلیل شخصی نمی‌یابیم، می‌رویم سراغ جمع
در بزرگسالی، وقتی از یک موقعیت راضی نیستیم ولی دلیل مشخص یا جرأت ابراز دلیل واقعی را نداریم، به یک الگوی عمومی پناه می‌بریم:
«ما ایرانی‌ها فلانیم...»
نه آن‌قدر خطرناک است که کسی با ما بحث کند،
و نه آن‌قدر بی‌دلیل که از نظرمان غیرمنطقی برسد.

ولی آیا این فقط خاص ماست؟ 🤔
نه. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، مردم در لحظه‌ی شکایت اجتماعی، نوعی خودسرزنشی گروهی دارند:
• در هند: «ما هندی‌ها همیشه فقط حرف می‌زنیم...»
• در مصر: «ما عرب‌ها فقط دنبال احساساتیم...»
• در ترکیه: «ما ترک‌ها همیشه دو دسته می‌شیم...»
این نشان می‌دهد که در هر جامعه‌ای که از تغییر بزرگ ناامید شده، مردم به‌جای بروز خشم یا تحلیل واقعی، سراغ "ناراحتی از خود" می‌روند. یک نوع درون‌ریزی سیاسی و فرهنگی.

راه حل چیه؟ 🟢
1 یاد بگیریم دیدمان را گسترش بدهیم
وقتی فقط یک زاویه می‌بینیم، به سرعت سرزنش می‌کنیم. با دیدن لایه‌های مختلف، مقصرها گم می‌شوند، و مسئله تبدیل به تحلیل می‌شود، نه شکایت.
2 خودمان را از جمع جدا نکنیم
وقتی می‌گوییم «ما ایرانی‌ها...»، در واقع داریم خودمان را هم می‌زنیم. این حس #شرم، جلوی حرکت ما را می‌گیرد. بهتر است بگوییم:
«در فرهنگ ما، این ضعف وجود دارد، ولی می‌شود اصلاحش کرد.»
3 شجاعانه ولی با مهربانی نقد کنیم
نقد بدون تحقیر، می‌تواند آگاهی بسازد. تحقیر، فقط فرار از ناراحتی است.

جمع‌بندی: ✅
عبارت «ما ایرانی‌ها...» در لحظه‌ی خشم، ابزاری است برای کنترل روانی شرایط.
اما اگر یاد بگیریم این جمله را از سر آگاهی و نه خشم بگوییم، می‌توانیم به مرور از این الگوی خودتخریبی عبور کنیم.
و به جای سرزنش دائم خود، به درمان فرهنگی برسیم.

پاینده ایران
منصور