Одним из новых направлений в мировом банковском секторе и в Казахстане является исламское финансирование. Оно имеет ряд отличий от традиционного банкинга, что связано с тем, что он основывается на принципах шариата.

Наиболее важными из них являются:
1) запрет на торговлю деньгами и взимание процента;
2) разделение рисков между инвестором и лицом, которому передается капитал;
3) запрет на финансирование определенных видов деятельности в соответствии с принципами шариата (табачное, алкогольное, оружейное производства и др.);
4) запрет на присвоение чужого имущества и продажу долга.
 
Исламские инструменты привлечения банками средств не являются депозитами в классическом смысле. Они больше похожи на совместные инвестиции банка и клиента в те или иные проекты. При этом происходит разделение рисков между инвестором и предпринимателем.
 
Сегодня исламские банки есть в 43 странах. В странах СНГ они имеются в Казахстане, Кыргызстане, России, Узбекистане, Азербайджане и Таджикистане. Их влияние в общем банковском секторе каждой страны не превышает 1% (по активам).

Внедрение исламского банкинга в Казахстане стартовало в 1995 году. Однако законодательная база была разработана в 2009 году.

В Казахстане имеется два банка на принципах исламского финансирования – АО «Al-Hilal» и АО «Заман-Банк». За последние 5 лет (за 2019-2023 годы) средний прирост активов исламских банков составил 19,4%, тогда как по всем банкам – 13,7%.

Несмотря на высокие темпы, доля активов исламских банков не превышает 0,4% от совокупных активов казахстанских банков, а доля вкладов физических лиц – 0,01%. В структуре как депозитного, так и кредитного портфеля исламских банков преобладают корпоративные клиенты.
 
В Казахстане не гарантируются депозиты в исламских банках.

Причинами этого, по нашему мнению, являются:
1) сравнительно небольшая доля присутствия исламских банков в банковской системе Казахстана и их ориентация на работу с корпоративными иностранными компаниями;
2) нехватка квалифицированных и профессиональных кадров по исламским депозитам, что не позволяет осуществлять страхование;
3) слабое развитие розничного направления работы в исламских банках.
 
В целом развитие исламского банкинга в Казахстане является весьма перспективным направлением, которое, с одной стороны, позволит удовлетворить потребности части населения в специфичных финансовых инструментах, а с другой – позволит развить конкуренцию на рынке финансовых услуг Казахстана.
 

Қор Депозиттерді сақтандырушылардың халықаралық қауымдастығының (ДСХҚ) мүшесі болып табылады. Бұл ұйымның құрамына 96 мемлекет енген.

Биыл ақпан айының соңында Қор Төрағасы Әділ Өтембаев қауымдастықтың Атқарушы кеңесінің отырысына қатысты. Онда 2024 жылы басымдық берілген бағыттар және басқару құрылымына байланысты маңызды мәселелер талқыланды.

Отырысқа қатысушылар депозиттерге кепілдік беру жүйесі саласындағы Негіз қалаушы қағидаттарды қайта қарауды 2024 жылы басымдық берілген маңызды міндет деп белгіледі. Ондағы мақсат – аталмыш қағидаттардың тиімділігін арттыру.  

Қайта қарау жұмыстары барысында мына тез өзгеріп жатқан қаржылық ортада депозиттерді сақтандырушылар үшін ғаламдық стандарттардың өзектілігін қамтамасыз ету мақсатында 2023 жылғы банк дағдарысынан алынған сабақтар, сондай-ақ қаржы секторына технологиялық үдерістердің ықпалы ескерілетін болады.

Қауымдастық мүшелерімен талқылау үшін ДСХҚ 2024 жылдың соңына қарай қайта қаралған қағидаттардың жобасын толығымен әзірлейді деп жоспарлануда. Ал оның түпкілікті нұсқасы 2025 жылы жыл сайынғы жиналыста бекітіледі.

Бұдан басқа, ДСХҚ осы қағидаттарға сәйкестікті бағалауды жүргізу бойынша нұсқаулық әзірлейді.
Атқарушы кеңестің отырысында ДСХҚ комитеттерінің құрылымындағы өзгерістер бекітілді, сондай-ақ жаңа комитеттердің төрағалары белгіленді.

Бұл өзгерістер ДСХҚ қол жеткізген стратегиялық мақсаттардың тиімділігін арттыруға, атқарылатын қызметтерді оңтайландыруға және әлемдік қаржылық сын-қатерлерге дер кезінде мән беруге бағытталған.

Түптеп келгенде олар депозиттерді сақтандырушылар үшін стандарттарды белгілеуші ғаламдық ұйым ретінде ДСХҚ-ның рөлін арттыруға септігін тигізеді. Басқарудың жаңартылған құрылымында бес комитет көзделген.

Олар қаржы нарығы мен банктердің дамуына мониторинг жасауға, депозиттерді сақтандырушылар мен дағдарыстарды басқару үшін сын-қатерлерді анықтауға, ұйымдар және депозиттерді сақтандырушылар үшін саясат пен іс-тәжірибелерді әзірлеуге, депозиттерді сақтандыру стандарттарын енгізуге және техникалық көмек көрсетуге, ДСХҚ стратегиясы мен стратегиялық жоспарлаудың сақталуын қамтамасыз етуге жауапты жауапты болады.
 

Фонд является членом Международной ассоциации страховщиков депозитов (МАСД), в которую входят 96 стран.

В конце февраля Председатель Фонда Адиль Утембаев принял участие в заседании Исполнительного совета, где обсуждались важные вопросы, связанные с приоритетами на 2024 год и структурой управления.

Участники заседания определили пересмотр Основополагающих принципов в области систем гарантирования депозитов как ключевую приоритетную задачу на 2024 год в целях повышения их эффективности.

В процессе пересмотра будут учтены уроки, вынесенные из банковских кризисов 2023 года, а также влияние технологического прогресса на финансовый сектор, чтобы обеспечить актуальность глобальных стандартов для страховщиков депозитов в быстро меняющейся финансовой среде.

Планируется, что к концу 2024 года МАСД разработает проект пересмотренных принципов для обсуждения с членами организации, а окончательная версия будет утверждена на ежегодном собрании в 2025 году. Кроме того, МАСД разработает руководство по проведению оценки соответствия данным принципам.

На заседании Исполнительного совета были утверждены изменения в структуре комитетов МАСД, а также определены председатели новых комитетов. Эти изменения направлены на повышение эффективности достижения стратегических целей МАСД, оптимизацию деятельности и оперативное реагирование на мировые финансовые вызовы.

В конечном итоге они способствуют усилению роли МАСД как глобальной организации, устанавливающей стандарты для страховщиков депозитов. В обновленной структуре управления предусмотрено пять комитетов, ответственных за мониторинг развития финансовых рынков и банков, выявление вызовов для страховщиков депозитов и управление кризисами, разработку политики и практик для организации и укрепления страховщиков депозитов, внедрение стандартов страхования депозитов и предоставление технической помощи, обеспечение соблюдения стратегии МАСД и стратегическое планирование.

Банк шоты және (немесе) банк салымы шартына қол қоя отырып, сіз оның әрбір талаптарымен автоматты түрде келісесіз.  

Қолданыстағы заңнама бойынша күні бүгінге дейін шартының мазмұны мен рәсімделуіне анау айтқандай талап қойылмай келді. Соның салдарынан шартының форматы банктің барлық талаптарын клиенттің толығымен түсініп, қабылдауына мүмкіндік бермеді.

Басқа сөзбен айтқанда, анағұрлым маңызды талаптар шарттың өн ойында шашыраңқы сипатта болды. Одан басқа, салымшылар-жеке тұлғалар банк салымдарының түрлерін және сол түрлеріне қатысты талаптарды түсіне бермейтін.

Салымшылардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында ҚДКБҚ өткен жылы банк шоты және банк салымы шарты бойынша өзекті ақпараттарды кестелік, ұғынуға түсінікті нысанда ашып көрсетуге қатысты банктер үшін ортақ талаптарды заңнамалық деңгейде бекіту жөнінде ұсынысқа бастамашылық етті.

Бұл норма клиенттің назарын банк шоты және банк салымы шартының маңызды талаптарына аударуға және салымды саналы түрде таңдауға шақыруға бағытталған.

Осылайша 2024 жылдың екінші жартысынан бастап, банк салымы және банк шоты шарты бойынша маңызды талаптар шарттың жоғарғы жағында кесте түрінде көрсетілетін болады және клиент онымен танысқаны туралы шарттың қандай үлгіде жасалғандығына қарамастан (қағаз жүзінде/электронды форматта) банк шоты және банк салымы шартын жасасуға дейін қол қоюы керек.      
Сонымен екінші деңгейдегі банктер банк шоты және банк салымы бойынша қандай маңызды талаптарды ашып көрсетуге міндетті:
1. Салымның түрі
2. Салым бойынша максималды кепілді өтем сомасы
3. Пайыздық сыйақы мөлшерлемесі және салым бойынша сыйақы төлеу талаптары
4. Салымды мерзімінен бұрын алу мүмкіндігі
5. Шарттың қолданылу мерзімі
6. Салымның мерзімін ұзарту талаптары

Жоғарыда аталған талаптардан басқа, банктер салым/шот бойынша мына ақпаратты ашып көрсетулері тиіс: банк өнімінің атауы, салымның/шоттың валютасы, салымның ең аз сомасы/азайтылмайтын қалдық, салымды толықтыру мүмкіндігі, банк шотына қызмет көрсетілгені үшін комиссия сомасы және банктің еркіне қарай басқа да талаптар.

Ставя свою подпись под договором банковского вклада/счета, вы автоматически соглашаетесь с каждым из его условий.

До недавнего времени действующим законодательством не предъявлялись особые требования к содержанию и оформлению договора.

В результате зачастую наиболее важные условия были «разбросаны» по всему тексту договора. Другая сложность заключалась в недопонимании вкладчиками различий в видах вкладов и их условиях.

С целью защиты их прав и интересов, Фонд в прошлом году инициировал закреплению на законодательном уровне единых требований для банков по раскрытию ключевой информации по договорам банковского вклада и банковского счета в табличной, удобной к восприятию форме.

Данная норма направлена на усиление концентрации клиента на ключевых условиях банковского вклада/счета и достижение осознанного подхода при выборе вклада.

Уже со второго полугодия 2024 года ключевые условия будут сконцентрированы в начале договора в табличной форме и потребуют письменного подтверждения об ознакомлении клиента с ними до заключения договора вне зависимости от формы заключения (на бумаге/в электронном формате).
 
Какие теперь ключевые условия банки второго уровня должны обязательно раскрывать по договорам банковского вклада и банковского счета:
1. Вид вклада
2. Максимальная сумма гарантийного возмещения
3. Процентная ставка вознаграждения, условия выплаты вознаграждения по вкладу
4. Возможность досрочного изъятия вклада
5. Сроки действия договора
6. Условия пролонгации по вкладу

Помимо вышеуказанных условий, банки также должны раскрывать по вкладу/счету следующую информацию: наименование банковского продукта, валюту вклада/счета, минимальную сумму вклада/неснижаемый остаток, возможность пополнения вклада, комиссию за обслуживание банковского счета и прочие ключевые условия на усмотрение банка.
 

Салым және депозит – бір-біріне жақын ұғымдар. Күнделікті өмірде бірінің орнына бірі жиі қолданылады. Алайда шын мәнісінде әрқайсысының өз ерекшеліктері бар.
Ендеше соларды айқындап көрелік.

Ең алдымен мынаны есте сақтаған жөн: салым – бұл әрқашанда депозит, ал депозит әр кез салым болып санала бермейді. Неге?  

Салым – бұл клиенттің банкте орналастырған ақшасы. Мақсаты – сақтау және есептелген пайыздық сыйақылар есебінен молайту. Яғни салымшы жинақ ақшасы үшін сыйақы алады. Банктер де өз кезегінде бұл ақшаны табыс алу мақсатында басқа клиенттерге кредит беруге және инвестициялауға пайдаланады.
Салымдардың түрі әрқалай болуы мүмкін, мысалы, пайыздық мөлшерлемесі тиянақты бекітілген немесе құбылмалы салымдар, мерзімінен бұрын алуға болатын және болмайтын, белгілі бір шектеулері бар салымдар болуы ықтимал.    

Депозит – кең ұғымды түсінік. Ол салым түсінігін де қамтиды. Бұл банк салымына ғана емес, банк шотына да салынған ақшалар. Яғни ағымдағы (карточкалық) шоттар да депозитке жатады.

Шоттар әдетте кез келген азаматта болады және олар қызметтер көрсеткен жабдықтаушылармен есеп айырысу үшін, жалақы есептеу және басқа да операциялар жүргізуге қолданылады.  

Ал салым бойынша ақшалай қаражаттың табыс алу үшін қандай да бір мерзімге орналастырылғанын білдіреді. Депозит бойынша табыс алу міндетті емес.

Мысалы, ағымдағы (карточкалық) шоттар бойынша сыйақы есептеу қарастырылмаған және белгілі бір мерзім белгіленбеген.

Ағымдағы (карточкалық) шоттағы ақшаны салымшы кез келген уақытта ала алады.  
 

Вклад и депозит — два близких понятия, которые часто заменяют в обыденной жизни. Однако на самом деле отличия есть, давайте разберемся – в чем именно.

Для начала стоит запомнить, что вклад является депозитом, а депозит вкладом – не всегда. Почему?

Вклад — это деньги, которые клиент размещает в банке, чтобы их сохранить и приумножить за счет начисленных процентов. Вкладчик получает доходность от своих сбережений, а банк использует эти деньги для кредитования других клиентов или инвестирования.

Вклады могут быть различных типов, например, с фиксированной или переменной процентной ставкой, с возможностью досрочного снятия или без такой возможности, с ограничениями на сумму вклада и т.д.

Депозит – понятие более широкое, включающее в себя и понятие вклада. Это деньги, которые размещены не только на банковском вкладе, но и на банковском счете. То есть к депозиту, помимо вклада, также относятся текущие (карточные) счета.

Они, как правило, есть у любого гражданина и используются для проведения расчетов с поставщиками услуг, начисления зарплаты и других операций.

Вклад всегда предполагает, что денежные средства размещаются для получения прибыли и на какой-то срок. По депозиту же – не обязательно, ведь по текущим (карточным) счетам, в отличие от вклада, не предусмотрено начисление вознаграждения и не установлен определенный срок.

Деньги с текущего (карточного) счета вкладчик может снять в любое время.

ҚДКБҚ жеке тұлғалар мен дара кәсіпкерлердің теңгедегі және шетел валютасындағы салымдарына, сондай-ақ төлем карточкалары мен банк шоттарында жатқан ақшаларына кепілдік береді.

Бұл ретте банк депозиттерге міндетті кепілдік беру жүйесінің қатысушысы болуы керек.

Бүгінде елімізде ислам банктерін қоспағанда, депозиттік өнімдері бар барлық екінші деңгейдегі банктер осы жүйеге қатысады.

Максималды кепілдік сомасы салымдардың түрі мен валютасына тікелей байланысты. Бұл ұлттық валютадағы жинақ салымдар бойынша – 20 млн теңгені, ұлттық валютадағы өзге салымдар, карточкалар мен шоттар бойынша – 10 млн теңгені және шетел валютасындағы салымдар, карточкалар мен шоттар бойынша – 5 млн теңгені құрайды.

Өтем сомасы, оның ішінде шетел валютасында ашылған депозиттер бойынша тек қана теңгемен төленеді.

Бұл жағдайда есептеу үшін банк лицензиясынан айырылған күнге қарай белгілі болған нарықтық валюта айырбастау бағамы қолданылады.

Айта кетелік, кепілдік аясында салымдар бойынша банк барлық банк операцияларын жүргізу лицензиясынан айырылған күнге қарай есептелген сыйақылар да төленеді.    

Егер бір банкте түрі мен валютасына қарай әртүрлі бірнеше депозит (салымдар) орналастырылған болса, барлық депозиттер бойынша жиынтық қалдық сомаға кепілдік беріледі.

Бірақ әрбір салым түрі бойынша белгіленген кепілдік сомасын ескере отырып, салымшыға берілетін жиынтық максималды өтем сомасы 20 млн теңгеден асырылмайды.
ҚДКБҚ кепілдік берілген максималды сомадан асырмау керектігін ескертеді.

Ал егер жинақ ақшаңыз шекті сомадан асатын болса, сол артық ақшаға басқа банктен қосымша депозит ашқан жөн.

Өйткені егер салымшының бiр емес, бірнеше банкте әрқалай валютада әртүрлі бірнеше салымы бар болса, оларға қатысты өтем сомасы әрбір банк бойынша жеке-жеке төленеді.
 

КФГД гарантируются: вклады, деньги физических лиц и ИП, находящиеся на платежных карточках и банковских счетах – как в тенге, так и в иностранной валюте.

При этом банк должен быть участником системы обязательного гарантирования депозитов. Сегодня это все банки второго уровня за исключением исламских.

Максимальная сумма гарантии зависит от вида и валюты вклада. Она составляет 20 млн тенге – по сберегательным вкладам в нацвалюте, 10 млн тенге – по карточкам, счетам и другим вкладам в нацвалюте, и 5 млн тенге – по карточкам, счетам и вкладам в иностранной валюте.

Сумма возмещения выплачивается только в тенге, в том числе по депозитам, открытым в иностранной валюте (по рыночному курс обмена на дату лишения банка лицензии).

В рамках гарантии выплачивается также вознаграждение, начисленное на дату лишения банка лицензии на проведение всех банковских операций.

Если в одном банке размещено сразу несколько депозитов (вкладов), различных по видам и валюте, то гарантируется совокупный остаток суммы по всем депозитам, но не более максимальной суммы гарантийного возмещения – 20 млн тенге, с учетом пределов по каждому виду депозита.

КФГД рекомендует не превышать максимальную сумму гарантирования, и если ваши сбережения выше этой суммы, то лучше дополнительно открыть депозит в другом банке – ведь средства, размещенные в нескольких банках, гарантируются отдельно по каждому.