Судьялар мен мәжілісмендер сот реформасының аспектілерін талқылады

◾️ Жоғарғы Сот, Парламент Мәжілісінің Заңнама және сот-құқықтық реформа комитеті және Сот әкімшілігі «Жүргізілген сот реформасының өзекті мәселелері» тақырыбында дөңгелек үстел өткізді.

◾️ Іс-шараға Жоғарғы Соттың судьялары, Мәжіліс депутаттары, Сот әкімшілігінің басшылығы, Судьялар одағының, мемлекеттік органдардың, Парламентаризм институтының өкілдері, сондай-ақ адвокаттар мен заң консультанттары қатысты.

◾️ Отырысты ашқан Комитет төрағасы Снежанна Имашева әділетті сот төрелігіне ұмтылған азаматтар үшін сот реформаларының маңыздылығын атап өтті. Ол Қазақстанның сот төрелігі жүйесін халықаралық стандарттарға сәйкестендіруге бағытталған жаңа тәсілдерді әзірлеу қажеттігіне тоқталды.

◾️ Жоғарғы Сот Төрағасы Асламбек Мерғалиев сот жүйесі өкілдері мен парламентшілер арасындағы тұрақты кездесулердің тиімділігін, соның арқасында, атап айтқанда, қоғамның негізгі өтініштерінің бірі – елордада үш кассациялық сот құру жобасының жедел жүзеге асырылғанын айтып өтті. Енді кассациялық қарау тәртібі бір қалыпқа келтіріліп, азаматтардың кассациялық сотқа тікелей жүгіну мүмкіндігі туып, шағымдар тараптардың қатысуымен алқалы түрде қаралатын болады.

◾️ Сондай-ақ спикер өз сөзінде әкімшілік істер бойынша эксаумақтық соттылықтың іске қосылғанын, қамауға алуға балама ретінде татуластыру рәсімдері мен электронды бақылау құралдарын қолданудың өсуін атап өтті.

◾️ Сонымен қатар, ол сотталғандардың шартты түрде мерзімінен бұрын босату және жазаны жеңілдету туралы өтінішхаттарын алқабилер сотының қатысуымен қарау бойынша алдағы пилоттық жобаны баяндады.

◾️ А.Мерғалиев жүргізіліп жатқан реформалар Қазақстанның құқықтық мемлекет ретінде үдемелі дамуының негізі, азаматтардың құқықтарын қорғаудың кепілі және сот жүйесіне сенімін арттыруға бағытталған заң үстемдігін нығайтуға арналғанын атап өтті.

◾️ Отырысқа сондай-ақ Жоғарғы Соттың судьясы, Сот төрелігінің сапасы жөніндегі комиссияның төрағасы Арыстанбек Стыбаев қатысып, комиссияның қызметіне тоқталса, Сот жюриінің мүшесі Нұржан Қайыпжан судьяларды тәртіптік жауапкершілікке тартудың жаңа тетігін таныстырды.

◾️ Талқылау барысында сот ісін жүргізудің өзекті мәселелері қозғалып, сот жүйесін одан әрі жетілдіру бойынша ұсыныстар айтылды.

◾️ Дөңгелек үстел барысында Сот әкімшілігінің басшысы Наиль Ахметзакиров қатысушыларды Жоғарғы Соттың ахуалдық орталығының жұмысымен және жаңа IT-шешімдерімен таныстырды. Олардың қатарында - мәтінді автоматты түрде жазуға арналған жасанды интеллект элементтері бар аудио-бейне жазбаның жаңа буынының прототипі, сондай-ақ азаматтық істер бойынша «АРД алқалық құрамы” жобасы бар.

◾️ Сонымен қатар, инновациялық цифрлық шешімдер ұсынылды: «Төрелік 2.0» IT-жүйесі, «Сот практикасы» аналитикалық модулі, азаматтық істердің нәтижесін болжауға арналған жасанды интеллектке негізделген сервистер, сот актілерін деперсонификациялау және онлайн сот ісін ұйымдастыру.

Судьи и мажилисмены обсудили аспекты судебной реформы
 
◾️ Верховный Суд, Комитет по законодательству и судебно-правовой реформе Мажилиса Парламента и Судебная администрация провели круглый стол на тему: "Актуальные вопросы проведенной судебной реформы".

◾️В мероприятии приняли участие судьи Верховного Суда, депутаты Мажилиса, руководство Судебной администрации, представители Союза судей, государственных органов, Института парламентаризма, а также адвокаты и юридические консультанты.

◾️ Открывая заседание, председатель Комитета Снежанна Имашева подчеркнула значимость судебных реформ для граждан, стремящихся к беспристрастному и справедливому правосудию. Она отметила необходимость разработки новых подходов, направленных на приведение казахстанского правосудия в соответствие с международными стандартами.

◾️ Председатель Верховного Суда Асламбек Мергалиев подчеркнул эффективность регулярных встреч представителей судебной системы и парламентариев, благодаря чему, в частности, был оперативно реализован один из ключевых запросов общества – проект по созданию в столице трех кассационных судов. Теперь порядок кассационного пересмотра унифицирован, граждане получат прямой доступ к кассации, а жалобы будут  рассматриваться коллегиально с участием сторон.

◾️ В своем выступлении спикер также отметил запуск экстерриториальной подсудности по административным делам, рост применения примирительных процедур и электронных средств мониторинга в качестве альтернативы содержанию под стражей. Кроме того, он сообщил о предстоящем пилотном проекте по рассмотрению ходатайств осужденных об условно-досрочном освобождении и замене наказания с участием суда присяжных.

◾️ А.Мергалиев подчеркнул, что проводимые преобразования направлены на укрепление верховенства права – основы поступательного развития Казахстана как правового государства, гаранта защиты прав граждан и повышения доверия к судебной системе.
 
◾️ На заседании также выступили судья Верховного Суда, председатель Комиссии по качеству правосудия Арыстанбек Стыбаев, который рассказал о деятельности Комиссии, и член Судебного жюри Нуржан Кайыпжан, представивший новый механизм привлечения судей к дисциплинарной ответственности.
В ходе обсуждений были затронуты актуальные вопросы судопроизводства и внесены предложения по дальнейшему совершенствованию судебной системы.

◾️ В рамках круглого стола Руководитель Судебной администрации Наиль Ахметзакиров ознакомил участников с работой Ситуационного центра Верховного Суда и новыми IT-решениями. Среди них – прототип аудио- и видеофиксации нового поколения с элементами искусственного интеллекта для автоматического текстового протоколирования, а также пилотный проект "АРД коллегиального состава" по гражданским делам.

◾️ Кроме того, были представлены инновационные цифровые решения: IT-система "Төрелік 2.0", аналитический модуль "Судебная практика", сервисы на основе искусственного интеллекта для прогнозирования исходов гражданских дел, деперсонификации судебных актов и организации онлайн судебных процессов.

◾️ 2021 жылы бірінші жауапкершілігі шектеулі серіктестік (ЖШС) екіншісіне кепілдік мерзімі ішінде құдықтағы өрт сөндіру кранының су құбырындағы ағып кетуді жою туралы өтінішімен жүгінген.

◾️ Құбырды бөлшектеу кезінде жабық кеңістікте (ұңғымада) газ-ауа қоспасының тұтануы салдарынан жұмысқа қабылданған газ дәнекерлеуші ​​көмірқышқыл газынан жедел уланудан қайтыс болған.

◾️ Дәнекерлеушінің жесірі бірінші ЖШС-нің аумағында болған жазатайым оқиғадан келтірілген материалдық залал мен моральдық зиянның орнын екі ЖШС-ның толтыруы туралы талап қоюмен сотқа жүгінген.

◾️ Бірінші сатыдағы сот екі ЖШС-дан тиісінше 410 мың теңге және 10 миллион теңге материалдық және моральдық шығынды өндіріп алып, талап қоюды ішінара қанағаттандырған.

◾️ Алайда, апелляция қайтыс болған адам мен жауапкерлер арасында еңбек қатынастарының жоқтығын, сондай-ақ олардың кінәсін дәлелдейтін дәлелдеме жоқ екенін алға тартып, талап қоюды қанағаттандырусыз қалдырып, шешімді өзгерткен.

◾️ Жоғарғы Сот Төрағасы мына төмендегіні көрсете отырып, жесір әйелдің өтінішхаты бойынша апелляциялық сатының шешімін қайта қарау туралы ұсыныс енгізді:

- Бұл дау еңбек қатынастары туралы емес, қауіптілік жоғары көзден келтірілген зиянды және моральдық зиянды өтеу туралы болып отыр. Азаматтық кодекстің 951-бабына сәйкес, егер азаматтардың өмірі мен денсаулығына зиян келтiрiлсе, мұндай көзден келтiрiлген зиян үшiн жауаптылық кiнәсiне қарамастан туындайды;

- Уәкілетті орган қауіптілігі жоғары жұмыстарға жөндеу, монтаждау, демонтаждау, құрылыс, қалпына келтіру және жұмыскерлерге қауіпті зиянды өндірістік факторлардың туындауы және әсер етуі жоғары тәуекелмен байланысты жұмыстар, оның ішінде жұмыс орнын дайындауды талап ететін ұңғымалардағы жұмыстардың барлық түрлері кіретінін растады;

- Жазатайым оқиға ЖШС-лердің бірінің аумағында жұмыс жүргізіліп жатқан кезде орын алып, жауапкерлер заңға сәйкес қажетті қауіпсіздік шараларын қолданбаған. Осылайша, жұмысшыға нұсқау берілмеген, қауіптілігі жоғары ошақтармен жұмыс істеу үшін қажетті құжаттар жасалмаған;

- Жауапкерлердің жазатайым оқиғаға қатысы жоқтығына қатысты апелляцияның қорытындысы қате, өйткені жоғары қауіп көзімен жұмыс істеу ерекше бақылауды және белгіленген қауіпсіздік ережелерін сақтауды талап етеді. Апат орын алған құдық жауапкерлердің бірінің аумағында орналасқан, бұл сумен жабдықтау және су бұру желілерінің шекарасын белгілеу актісімен расталады және қайтыс болған адаммен ресми еңбек қатынастары болмаған жағдайда да ұйым еңбек жағдайлары үшін жауапты болады.

◾️ Жоғарғы сот органының азаматтық істер жөніндегі сот алқасы Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынысын қанағаттандырды.

◾️Апелляцияның шешімі бұзылып, бірінші сатыдағы сот шешімі күшінде қалдырылды. Талап қоюшының талаптары негізді деп танылды.

◾️ В 2021 году первое ТОО обратилось ко второму с просьбой устранить протечку трубы водопровода пожарного гидранта вколодце в пределах гарантийного срока. Во время демонтажа трубы из-за возгорания газо-воздушной смеси в замкнутом пространстве (в колодце) погиб привлеченный газосварщик от острого отравления угарным газом.

◾️ Вдова сварщика обратилась в суд с иском к двум ТОО о возмещении материального ущерба и компенсации морального вреда, причиненного несчастным случаем на территории первого ТОО.

◾️ Суд первой инстанции частично удовлетворил иск, взыскав с двух ТОО 410 тыс.тенге и 10 млн тенге компенсации материального и морального ущерба соответственно.

◾️ Однако апелляция изменила решение, отказав в иске, ссылаясь на отсутствие трудовых отношений между погибшим и ответчиками, а также доказательств их вины.

◾️ Председатель Верховного Суда по ходатайству вдовы внес представление о пересмотре постановления апелляционной инстанции, указывая на следующее:

- В данном споре речь идет не о трудовых отношениях, а возмещении ущерба и компенсации морального вреда, причиненного источником повышенной опасности. Согласно ст.951 Гражданского кодекса, ответственность за вред, причиненный таким источником, наступает независимо от вины, если вред был причинен жизни и здоровью граждан.

- Уполномоченный орган подтвердил, что к работам повышенной опасности относятся все виды ремонтных, монтажных, демонтажных, строительных, восстановительных и других работ, при выполнении которых наиболее вероятно появление и воздействие на работающих опасных вредных производственных факторов, работы, связанные с повышенным риском, в т.ч. работы в колодцах, требующие подготовки рабочего места;

- Несчастный случай произошел при выполнении работ на территории одного из ТОО, и ответчики не приняли должных мер безопасности согласно закону. Так, не проведен инструктаж работника, не оформлены необходимые документы для работы с источником повышенной опасности;

- Выводы апелляции о непричастности ответчиков к несчастному случаю являются ошибочными, т.к. работа с источником повышенной опасности требует особого контроляи соблюдения установленных правил безопасности. Колодец, в котором произошел несчастный случай, находился на территории одного из ответчиков, что подтверждается актом разграничения сетей водопровода и канализации и организация несет ответственность за условия труда, даже если официальных трудовых отношений с погибшим не было.

◾️ Судебная коллегия по гражданским делам высшего судебного органа удовлетворила представление Председателя Верховного Суда.

◾️ Решение апелляции отменено, в силе оставлено решение суда первой инстанции. Требования истца признаны обоснованными.

6001-25-00-3гп/73
 
◾️ Жоғарғы Соттың азаматтық істер жөніндегі сот алқасы «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры» (Қор) АҚ-ның өтінішхаты бойынша субсидия төлеуге байланысты дауды қарады.

◾️ 2023 жылы Кәсіпкерлікті дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған ұлттық жобасы аясында Қор, Банк және жеке кәсіпкер арасында субсидиялау шарты жасалған.

◾️ Қор Павлодар қаласында коммерциялық жылжымайтын мүлік сатып алу үшін алған несиесі бойынша пайыздық мөлшерлеменің бір бөлігін субсидиялауға міндеттенген.

◾️ Бизнес-жоспарға сәйкес, жеке кәсіпкердің негізгі қызметі – нан, жаңа ұннан жасалған кондитерлік өнімдер, торттар, бәліштер өндіру.

◾️ Алайда, Қор субсидияланатын жобаларға жоспарлы мониторинг жүргізе келе, жеке кәсіпкердің сатып алған тұрғын үй-жайларында (дүкенінде) тоқыма бұйымдарын, сабын және алкоголь өнімдерін сату бөлімшелері орналасқанын анықтаған. Бұл ретте, нан және жаңа ұннан жасалған кондитерлік өнімдер дайындалмаған.

◾️Несие қаражатын мақсатсыз пайдаланғанын алға тартып, Қор жеке кәсіпкерден шамамен 8,4 миллион теңге көлемінде төленген субсидияны сот арқылы қайтаруды талап еткен. Жеке кәсіпкер, өз кезегінде, Қордың субсидияларды төлеуді тоқтату жөніндегі әрекетінің заңдылығын даулап, қарсы талап қойған.

◾️Бірінші сатыдағы сот даудың мән-жайына дұрыс баға беріп, Қордың талап қоюын қанағаттандырып, жеке кәсіпкердің қарсы талап қоюын қанағаттандырудан бас тартқан.

◾️ Алайда, апелляциялық сот мұнымен келіспей, жеке кәсіпкердің жағына шыққан.

◾️ Жоғарғы Сот жеке кәсіпкер субсидиялау шартын және бизнес-жоспарды тиісінше орындағанын, атап айтқанда субсидия берілген жобаның орындалу мақсатын дәлелдемегенін айтып, бірінші сатыдағы соттың шешімін өзгеріссіз қалдырды.

◾️ Сонымен қатар, субсидияларды мақсатсыз пайдалану фактісі расталды: алынған үй-жайларынан, ұннан жасалған кондитерлік өнімдер, торттармен бәліштерді өндіру үшін пайдаланылмайды, ал осы мақсатқа басқа үй-жайларды жалға алғаны туралы дәлелдемелер көрсетілмеген.

6001-25-00-3гп/73

◾️ Судебная коллегия по гражданским делам Верховного Суда по ходатайству АО «Фонд развития предпринимательства «Даму» рассмотрела спор, связанный с выплатой субсидий.

◾️ В 2023 году между Фондом, Банком и индивидуальным предпринимателем был заключён договор субсидирования в рамках национального проекта по развитию предпринимательства на 2021–2025 годы.

◾️ Фонд обязался субсидировать часть ставки вознаграждения по кредиту на приобретение коммерческой недвижимости в г.Павлодаре. Согласно бизнес-плану, основная деятельность ИП — производство хлеба, свежих мучных кондитерских изделий, тортов и пирожных.

◾️ Однако Фонд, проведя плановый мониторинг субсидируемых проектов, выявил, что в приобретённом помещении (магазине) ИП размещены отделы по продаже текстильной, мыломоющей и алкогольной продукции. При этом производство хлеба и свежих мучных кондитерских изделий не осуществлялось.

◾️ Ссылаясь на нецелевое использование кредитных средств, Фонд в судебном порядке потребовал взыскать с ИП выплаченные субсидии в размере около 8,4 млн тенге. ИП, в свою очередь, предъявил встречный иск, оспаривая законность действий Фонда по прекращению выплат субсидий.

◾️ Суд первой инстанции, дав надлежащую оценку обстоятельствам спора, удовлетворил иск Фонда и отказал в удовлетворении встречного иска ИП.

◾️ Однако суд апелляционной инстанции не согласился с этим решением и встал на сторону предпринимателя.

◾️ Верховный Суд поддержал решение суда первой инстанции, указав, что ИП не доказал надлежащее исполнение условий договора субсидирования и бизнес-плана, в частности цели, на достижение которой предоставлялась субсидия.

◾️ Кроме того, факт нецелевого использования субсидий был подтверждён: в приобретённом помещении деятельность по производству хлеба, мучных кондитерских изделий, тортов и пирожных не ведётся, а доказательства аренды иных помещений для этой цели не представлены.