بسم الله الرحمن الرحیم

🔵«انعکاس» به بازتاب تحقیقات جدید در «مطالعات اسلامی» اختصاص دارد.

🔵«انعکاس» می‌کوشد تا تحقیقات جدید، روشمند و مؤثر را در حوزه بزرگ «مطالعات اسلامی» معرفی کرده و با برگزاری نشست‌ها و برنامه‌های آموزشی و پژوهشی با حضور پژوهشگران فعال و تراز اول، یافته‌های جدید در این زمینه را عمومی کند.


در انعکاس بخوانید:
#انعکاس_مقاله
#انعکاس_کتاب
#انعکاس_رویداد
#رویداد_انعکاس
#انعکاس_ابزار
#مطالعات_اسلامی_دیجیتال

ارتباط با ما:
🌐inekas.org
📷@inekas_org
📺@Inekas
💬@InekasSchool

‌
💎 معرفی مقاله: «نقطه‌گذاری در متن رسم قرآن و قرآن شفاهی» از هیثم صدقی

Sidky, H (2023), Consonantal Dotting and the Oral Quran. Journal of the American Oriental Society, 143(4)

⬇️ دریافت فایل PDF مقاله

🔗 برگرفته از رشته‌توئیت ماراین فان‌پوتن

[بخش ۱ از ۲]

از چند دهۀ قبل، مطالعاتی دربارۀ سنت‌های مکتوب و شفاهی در انتقال میراث متقدم اسلام در جریان بوده است. قرآن نیز در متن این مطالعات مورد توجه ویژه بوده و ارتباط سنت قرائات با رسم مصاحف، از مسائل مورد توجه قرآن پژوهان غیرمسلمان و سپس مسلمان بوده است.

دیرزمانی است می‌دانیم قرآنی که امروز در دسترس ماست، صرفا براساس سنتی شفاهی قابل توصیف نیست. متن نوشتاری مصحف عثمانی، نقش مشخصی در انتقال متن قرآن به صورت امروزینِ آن ایفا نموده است. صدقی در این مقاله پرسشی را مطرح می‌نماید: «آیا برای قرآن، لایه‌ای شفاهی نیز در کنار مصحف مکتوب وجود داشته و می‌توان برای آن تاریخی تعیین کرد؟»

در سال‌های اخیر با مشاهدۀ آنکه برخی قرائت‌های رقیب می‌توانند خوانش‌های حدسیِ متفاوت از یک نوشتۀ مبهم [مثلا بدون نقطه] باشند، این پرسش مطرح شد که آیا همۀ قرائت‌های قرآنی، حدس‌هایی بیش نیستند؟ آیا مسلمانان متن رسم قرآن را دریافت کرده و بعد هر یک از قاریان باید مستقلا درمی‌یافتند که چه گونه این متن را بخوانند و این‌گونه اختلاف قرائات پیدا شده؟

در همین راستا کریستوفر مِلچرت ادعا کرد رابطۀ شیخ و شاگردی برای تبیین قرائات رسمی از اعتبار کافی برخوردار نیست؛ به گفتۀ وی، قرائت نافع چندان شبیه قرائت استادش ابوجعفر به نظر نمی‌رسد. برای صدقی، این ادعای ملچرت نسبتاً شگفت‌انگیز بود و لذا آن را به محک آزمایش گذاشت.

⭐️ نقطه‌گذاری در رسم قرآن

امروزه، ده قاری رسمی (قرّاء‌ عشرة) نزد مسلمانان پذیرفته شده‌اند که هر کدام از آن‌ها، دو راوی رسمی دارند. حمزه، کسائی و خلف با یکدیگر روابط شیخ و شاگردی دارند، همانند ابوجعفر و نافع. (جدول ۱)

برای آزمودن این ادعا، صدقی به سراغ مواضعی از آیات قرآن رفت که در قرائت‌های رسمی بر سر نقطه‌گذاری آن‌ها اختلاف است و قرائت‌های ده‌گانه را مقایسه کرد. یعنی کلماتی را در نظر گرفت که اختلاف قرائات تنها با تفاوت مکان نقطه‌ها متمایز می‌شوند و فرق دیگری در نگارش آن‌ها نیست. در قرآن ۲۹۲ مورد از چنین اختلاف‌هایی به چشم می‌آید. (جدول ۲)

در این مرحله و پیش از ورود به بحث، شایان ذکر است این واقعیت که از ۷۶.۴۹۶ کلمۀ قرآن، تنها ۲۹۲ کلمه وجود دارد که بر سر آن‌ها اختلاف نظر است، به خودی خود، نشان‌گر آن است که علتی وجود داشته که باعث شده این قراء در قرائت متن مکتوب تا این حد اتفاق نظر داشته باشند (نکته‌ای که مصطفی اعظمی مدت‌ها پیش‌تر بیان کرده بود).

⭐️ خوشه‌بندی سنت‌های بومی قرائات با روش PCA

صدقی این ۲۹۲ مورد اختلاف را به روش تحلیل آماری PCA (Principal Component Analysis) بررسی می‌کند تا ببیند کدام قرائت‌ها به یکدیگر شبیه‌ترند. نتایج این بررسی به صورت نموداری دوبعدی نمایش داده می‌شود و قاریان به شکلی درآن جایابی می‌شوند که میزان دوری و نزدیکی آنها به یکدیگر نشان‌دهنده شباهت و تفاوت قرائت‌های آنان در موارد اختلافی باشد. (نمودار ۱)

نتیجۀ این تحلیل واضح و روشن است. کوفیان یعنی حمزه، کسائی و خلف بسیار نزدیک به هم قرار گرفته‌اند. آنها به روشنی در سنت کوفیِ نقطه‌گذاری رسم با هم اشتراک دارند. وضعیت مدنی‌ها یعنی ابوجعفر و نافع نیز چنین است (و در کمال تعجب: ابن‌عامر نیز در همین خوشه قرار دارد که نتیجه‌ای غیرمنتظره است). ابن‌کثیر و شاگردش، ابوعمرو، دستۀ اقلیت را تشکیل می‌دهند، اما آشکارا به یکدیگر نزدیک‌ترند تا به دیگران. به نظر می‌رسد یعقوب بصری و عاصم کوفی، سنت‌های مستقلی از نظر نقطه‌گذاری باشند.

تحلیل PCA در برخی مطالعات دیگر برای بررسی ابعاد دیگری از اختلاف قرائات به‌کارگیری شده؛ به عنوان مثال فان‌پوتن و صدقی نظام ضمایر را مطالعه کرده‌اند و خوشه‌بندی مشابهی به دست می‌دهند. تحلیل PCA ابزاری بسیار توانمند برای بررسی روابط متقابل میان قراء است.

این نتایج، به خلاف مدعای ملچرت، موید تاثیر روابط شیخ-شاگردی و حوزه‌های جفرافیایی بر شباهت‌ها و تفاوت‌های قرائات است.

اما دربارۀ نقاط توافق قرائات، یعنی هزاران موردی که قراء در آن توافق دارند چطور؟

⭐️ شناسایی سنت شفاهی پیشین

قراء ده‌گانه در موارد زیادی (که قرائات براساس نوع نقطه‌گذاری می‌توانند مختلف باشند) توافق دارند که فاقد اهمیت است. برای نمونه، آیۀ ۲ سورۀ بقره را می‌توان چنین نقطه‌گذاری کرد: «ذلک الکباب لا زیت فیه» (این کبابی است که روغن زیتون ندارد)، اما به وضوح این قرائتی مضحک و توافق دربارۀ آن، بی‌اهمیت است. توافق قرائت‌‌ها در چنین مواردی فایده‌ای در یافتن سنت شفاهی مشترک ندارد.

[مطالعۀ ادامه در بخش ۲]

#انعکاس_مقاله
#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@inekas

‌
💎 گزارشی از مقاله: «نقطه‌گذاری در متن رسم قرآن و قرآن شفاهی» از هیثم صدقی

[بخش ۲ از ۲ - ادامه از بخش اول]

اما مواردی که قراء ده‌گانه در آن توافق دارند، در حالیکه قرائت معنادار و معقول دیگری (براساس نقطه‌گذاری متفاوت) امکان‌پذیر باشد، از اهمیت بسزایی برخوردار خواهد بود.

صدقی در این مقاله ده مورد این‌چنینی از توافق قرائات را شناسایی کرده است (صفحات ۷۹۵ تا ۸۰۰ از مقاله). او در یافتن قرائت‌هایی «به همان اندازه معقول یا حتی معقول‌تر» از قرائاتی که قراء رسمی بر آن توافق دارند بسیار سختگیرانه عمل کرده است. جالب است که در برخی از این موارد، ما قرائتِ بدیلِ معقول‌تر را می‌توانیم در میان قرائت‌های غیررسمی (غیر از قراء ده‌گانه) پیدا کنیم. (نمونه ۸: «یمترون» در مریم: ۳۴)

⭐️ احتمال توافق قرائات

صدقی سپس احتمال وقوع اتفاقی توافق میان قرائت‌های ده‌گانه را محاسبه می‌کند؛ به ویژه آنکه احتمال قرائت معقول دیگری درمیان باشد و احتمال آن را یک در میلیون تعیین می‌کند که رخداد اتفاقی آن، خیلی بعید و نامحتمل است. (جدول ۳)

صدقی توجه می‌کند که ممکن است برخی افراد اینکه قرائت بدیلِ پیشنهادی به همان اندازه معقول و معنادار باشد، را در همۀ آن ده مورد، نپذیرند. همچنین در محاسبات جدول ۳، تنها سه سنت کوفی، مدنی و مکی-بصری لحاظ شده بودند و قرائت‌های یعقوب و عاصم نادیده انگاشته شده بودند،‌ لذا جدول دیگری تنظیم می‌کند تا هرکس بتواند بخت رخداد توافق را براساس ارزیابی خودش محاسبه نماید.

در این جدول جدید،‌ با در نظر گرفتن سه قرائت موافق و هماهنگ کافی است ۴ مورد از موارد اختلاف‌پذیر را در نظر بگیرید، تا احتمال آن از آستانه ۱۰۰/۱، که صدقی تعیین کرده، کمتر شود (در علوم انسانی معمولا حد آستانه را ۲۰/۱ در نظر می گیرند). برای ۴ قرائت فقط ۳ مورد کافی است و برای ۵ قرائت فقط ۲ مورد! نتیجه به دست آمده بسیار مستحکم است و ارائۀ ۱۰ مورد (تعداد نمونه‌های ارائه شده توسط صدقی) بیش از حد لازم است.

این یک حرکت هوشمندانه است و از اینکه افرادی که ریاضیاتشان ضعیف است بیایند و با زیرسوال بردن یکی دو مورد، کل نتیجه را رد کنند،‌ جلوگیری می‌کند. این کار برای رد کل نتیجه کافی نیست. شما باید اساساً همه آنها را رد کنید.

خوب این نتیجه به چه معنا است؟ این بدان معناست که به هیچ وجه امکان ندارد که تمام قراء‌ ده‌گانه به طور اتفاقی بر روی نقطه‌گذاری رسم قرآن توافق کرده باشند. اما هنوز لزوماً ثابت نمی‌کند که می‌بایست آن را از سنت شفاهی گرفته باشند.

⭐️ قرائات و نسخ خطی

حال صدقی بررسی می‌کند که آیا ممکن است این اتفاق نظر قراء، تنها از رسم مورد استفاده در نسخه‌های خطی نشئت گرفته باشد؟

برخلاف تصور رایج، تمام نسخه‌های خطی متقدم قرآنی تا اندازه‌ای در رسم اولیه خود نقطه‌گذاری شده‌اند. بنابراین، اگر این ده مورد پیشنهاد صدقی در تمام نسخه‌های خطی قرآن دارای نقطه‌گذاری مورد انتظار (مطابق قرائت قاریان) باشند، به سادگی می‌توان نتیجه گرفت که توافق بین این ده قاری نیز از کهن الگوی مکتوب (احتمالا رسم الخط مصحف عثمانی) ناشی می‌شود.

از این رو، صدقی با دقت هر چه تمام‌تر رسم همگی این ده مورد را در تمام نسخه‌های خطی متقدمی که می‌توانست به دست آورد، بررسی می‌کند و معلوم می‌شود که رسم بیشتر آن‌ها بدون نقطه بوده، و گاهی اوقات که نقطه‌دارند، نقطه‌گذاری در واقع مطابق قرائتی است که هیچ یک از این ده قاری با آن موافق نیستند. مثلاً رسم «تمترون» (مریم:۳۴) را ببینید.

بنابراین، با استفاده از متن مکتوبی که در متقدم‌ترین مصحف‌ها یافت می‌شود، نمی‌توان به طور قابل قبولی توضیح داد که چرا ده قاری ما در مورد این ده مورد (و جاهای بسیار دیگری که ممکن است تصور شود) توافق دارند. لذا این توافق می‌باست از یک سنت شفاهی اصیلی آمده باشد که در کنار سنت مکتوب ادامۀ حیات داده است.

⭐️ تاریخ‌گذاری سنت شفاهی قرائات

از آنجایی که متقدم‌ترین قاریان از قراء‌ عشرة، در نیمۀ دوم قرن اول اسلامی می‌زیسته و فعال بوده‌اند، این سنت شفاهی رایج باید حداقل به همین قدمت باشد. صدقی چند گزارش تاریخی دیگر هم می‌آورد که این زمان را کمی بیشتر مشخص می‌کند. (صفحۀ ۸۱۰)

صدقی با چند نکتۀ مهم به بحث خود پایان می‌دهد (صفحۀ ۸۱۱):
۱. موارد مورد اختلاف در بین قاریان می‌تواند ناشی از حدس‌ها، نگرش‌های کلامی، مکاتب نحوی و ... باشد.
۲. قرائت‌های بدیل هم می‌توانند از جستجو برای جنبه‌های غیرمنتظرۀ رسم قرآن و جذابیت آن ناشی شوند.

در نهایت: هنوز یک گلوگاه تعیین کننده در سنت‌های قرائات وجود دارد، که بر اثر رسمی‌سازی مصحف عثمانی پدید آمده. واضح است که پیش از این رسمی‌سازی، بین قاریان مختلف و نسخ مکتوب، تفاوت بسیار بیشتر/توافق بسیار کمتری وجود داشته است.
لذا تحقیقات بیشتری لازم است.

⬇️ دریافت مقاله

#انعکاس_مقاله
#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@inekas

‌
‌🎞یک روش جدید «پاد-تصحیف» برای تعیین شباهت متنی در تحلیل ICMA

⏺محمد قندهاری در این ارائه، در ابتدا توضیحاتی مختصر دربارۀ روش تحلیل اسناد-متن برای تاریخ‌گذاری احادیث و کاربردهای دیگر آن داده و سپس از چالش‌های آن بحث کرده و به عنوان یک نمونه از مشکلات اصلی در مقایسۀ میزان تشابه متون تحریرهای مختلف، به چالش «تصحیف» پرداخته که متون نزدیک تحریرهای متقدم را -به اشتباه- از هم دور می‌کند. در نهایت، برای برطرف کردن این چالش، یک شاخص (index) جدید برای اندازه‌گیری فاصلۀ دو متن را معرفی کرده که در برابر تصحیف مقاومت بیشتری دارد و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان از این روش برای تعیین دقیق‌تر میزان مشابهت متون حدیثی استفاده کرد و کاربردهای آن در تحلیل‌های اسناد-متن چه می‌تواند باشد.

قندهاری این بحث را نخستین بار در پنل متدولوژی‌های دیجیتال حدیث کنفرانس ICMA و سپس با اندکی توضیحات بیشتر در حلقۀ مطالعاتی انعکاس ارایه کرده است.


🗂 فهرست محتوا:
0:45 رویکرد غربیان نسبت به وثاقت حدیث اسلامی
5:04 مبانی حدیث‌پژوهی ینبل: تحلیل اسنادی و حلقه مشترک
16:28 تحریر‌های گوناگون از یک حدیث
19:04 ادامۀ مبانی حدیث‌پژوهی ینبل
29:10 مبانی حدیث‌پژوهی موتزکی: تحلیل توامان اسناد-متن (ICMA)
34:30 کاربرد همبستگی متن و سند در چک کردن اصالت اسانید
36:36 مقایسه متون در تحلیل ICMA
37:25 متد سه‌لایه‌ای جنز شاینر برای آنالیز متون
41:57 چالش‌ها و نواقص انجام تحلیل ICMA به روش سنتی
44:25 راه‌حل برای برطرف کردن چالش‌ها
47:07 ماشینی کردن تحلیل ICMA
59:00 شفاهی و مکتوب در تحلیل ICMA
1:05:46 شاخص خوب برای اندازه‌گیری مشابهت متون در ICMA چه شاخصی است؟
1:11:16 پیشنهاد روش جدید «پاد-تصحیف»
1:15:05 نمایش تفاوت‌ها با استفاده از PCA
1:16:23 پیاده‌سازی این روش با استفاده از Python

▶️ مشاهدۀ ارایه در یوتوب و آپارات

#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
#گفتار_انعکاس
@Inekas

💎 معرفی کتاب «علوم انسانی دیجیتال و مطالعات اسلامی و خاورمیانه»
Elias Muhanna (ed.), The Digital Humanities and Islamic and Middle East Studies, Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston, 2016.

⬇️دریافت ۵۰ صفحه نخست کتاب

👤 به کوشش: فاطمه بختیاری

[بخش ۱ از ۳]

⭐️ الیاس مهنّا پژوهشگر علوم انسانی دیجیتال و استاد تاریخ دانشگاه براون پشت میز آشپزخانه، قهوه خود را می‌نوشید و در حال مطالعۀ کتابی از جمال‌الدین وطواط (نویسندۀ مصری قرن هفتم) بود که با واژه‌ای ابهام‌برانگیز در ضرب‌المثلی مرسوم میان اعراب بادیه‌نشین رو‌به‌رو می‌شود. او گمان می‌کند که نویسندۀ مصری در استفادۀ آن واژه دچار اشتباهی شده است، پس پشت همان میز به منظور درک درست و بازیابی تاریخ تحول آن ضرب‌المثل عربی به پایگاه‌های دیجیتال لغت‌شناسی و مکتبة الشامله (shamela.ws) مراجعه می‌کند. در نهایت جست‌و‌جوی او در پایگاه‌های آنلاین، نه تنها از عدم اشتباه وطواط بلکه از قدمت آن واژه در فرهنگ عربی خبر می‌دهد.

⭐️این ماجرا اهمیت روش‌شناسی دیجیتال در مطالعات اسلامی را نشان می‌دهد. «علوم انسانی دیجیتال و مطالعات اسلامی و خاورمیانه» به ویراستاری الیاس مهنّا، خروجی کنفرانسی با همین موضوع است.

حوزه علوم انسانی دیجیتال، شامل طیفی گسترده از پژوهش‌ها و فعالیت‌های مختلف مانند ساختن پایگاه داده، دیجیتال‌کردن متون، تصاویر و کتیبه‌ها، نقشه‌برداری‌ از شبکه‌های حمل و نقل و یا تعیین جغرافیای رخدادهای مهم تاریخی و بازیابی متون قرون میانه و... می‌شود. مهنّا این گستره را به صورت کلی دربردارنده سه فعالیت اساسی دیجیتال‌سازی، انتشار و تفسیر می‌داند.

🗂 کتاب از یازده مقالۀ مستقل تشکیل شده که در هر یک، به مسأله‌ای از مسائل مربوط به حوزه مطالعات اسلامی با استفاده از روش‌شناسی و یا ابزار دیجیتال پاسخ داده‌ شده است. مجموعه این مقالات در ادامه معرفی می‌گردد.

#انعکاس_کتاب
#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@inekas

💎 معرفی کتاب «علوم انسانی دیجیتال و مطالعات اسلامی و خاورمیانه»

[بخش ۳ از ۳]

🗂ادامه مقالات منتشر شده در این کتاب به شرح زیر است:

6️⃣به سوی مدل انتزاعی برای تاریخ اسلامی
✍️ماکسیم رومانف
این مقاله به چگونگی استفاده از ابزارهای دیجیتال در ایجاد داده‌های کلان و مدل‌سازی تاریخ اسلام می‌پردازد. رومانف چگونگی مدل‌سازی تاریخ الاسلام ذهبی را بررسی کرده و با استفاده از دیدگاه روش‌شناسانه متفاوتی نشان می‌دهد که این مدل و ابزار دیجیتال چگونه تحولات اجتماعی را در طول هفتصد سال تحلیل می‌کند. حاصل پروژه نشان‌ می‌دهد که از قرن ۶ هجری به بعد، نقش فرماندهان نظامی در جامعه اسلامی افزایش و تنوع زمینه‌های اجتماعی عالمان دینی کاهش یافته است.

7️⃣کمّی‌سازی قرآن
✍️الکس بری
در این مقاله، الکس بری نسخه‌ای کامل از قرآن را که در موزه باستان‌شناسی دانشگاه پنسیلوانیا نگه‌داری می‌شود به صورت دیجیتال تحلیل و بررسی می‌کند. او با استفاده از ابزارهای دیجیتال و رویکردهای کمّی به بررسی موضوعاتی چون کاغذ، سربرگ، نشانگر آیه و تحلیل آن نسخه پرداخته است.

8️⃣نقشه‌برداری دمشق عثمانی به واسطۀ گزارش‌های خبری: رویکردی عملی
✍️تیل گرلت
این مقاله مجموعه‌ای از ابزارها را معرفی می‌کند تا ارتباط ممکن بین گفتمان‌ها و اصطلاحات تاریخی و مکان‌های جغرافیایی را به وسیله نقشه‌های مبتنی بر مرورگر بررسی کند. پژوهش نشان می‌دهد که روزنامه‌های دمشقی و بیروتی در چهل سال آخر حکومت عثمانی چه گزارش‌هایی ارائه کرده‌اند و دمشق مورد نظر آنان در نقشه چگونه بوده است.

9️⃣«جِدْ لي [برایم بیاب]»: ساخت ابزار جست و جو مبتنی بر زمینه با استفاده از پایتون
✍️خوزه هارو پرالتا و پیتر ورکیندن
این مقاله از زبان پایتون برای تحقیقات تاریخی و نخستین متون اسلامی استفاده کرده است. نویسندگان جستار یک ابزار تحلیل متن به نام Jedli ساخته‌اند و در چارچوب پروژه تحقیقات امپراطوری اسلام نخسین از آن بهره می‌برند. این پروژه در دانشگاه هامبورگ مستقر است و توسط شورای تحقیقات اروپا حمایت می‌شود و قصد دارد درک بهتری از ساختارهای سیاسی و اقتصادی امپراطوری اسلامی در سه قرن نخست را بر اساس سازوکار مناطق کلیدی (فارس، افریقیه، الجزایر، خراسان و شام) ارائه دهد.

0️⃣1️⃣آموزش و علوم انسانی دیجیتال: کاوش دانشجویان کارشناسی در زمینه انتقال‌دهندگان حقوق اسلامی نخستین
✍️جوئل بلچر
این مقاله سعی دارد رویکردهای مختلفی را که ذیل چتر علوم انسانی دیجیتال ظاهر شده‌اند، مورد توجه قرار دهد. منبع مطالعه پروژه، ترجمه انگلیسی فرهنگ‌نامه‌ «الموطّأ» مالک به شرح عبدالحی اللکنهوی (۱۸۸۷ میلادی) است که زندگینامه راویان منابع فقه اسلامی را دربردارد و از ۱۷۰۰ مدخل تشکیل شده است. هدف پروژه انجام تحقیق تاریخی به صورت دیجیتال است که شامل چهار مرحله برنامه‌نویسی، جمع‌آوری داده، پاک‌سازی و تصویر‌سازی می‌شود.

1️⃣1️⃣از برنج باسماتی تا بنی هلال: آرشیوهای دیجیتال و علوم انسانی عمومی
✍️دوایت اف. رینولدز
این مقاله نشان‌ می‌دهد که چگونه نوآوری‌های برنامه‌نویسی در آمریکا، بنیان‌گذاران آرشیوهای دیجیتال در هند را برانگیخته تا دانش سنتی خود را حفظ کنند. نویسنده نشان می‌دهد که در دنیای مدرن که حتی مواد طبیعی اساسی هم توسط سیستم‌های سرمایه‌داری غربی خصوصی‌سازی می‌شوند، آرشیوهای دیجیتال نقش مهمی در حفاظت از ارزش‌های فرهنگی و سنتی ایفا می‌کنند.

🔴«مدرسه مدار ۱۴۰۳» با عنوان «بوت‌کمپ متن‌پژوهی دیجیتال» بر آموزش مهارت‌ها و برخی موضوعات مشابه به این پژوهش‌ها تمرکز دارد. اگر به حوزه پژوهش دیجیتال علاقه‌مند هستید، هشتگ #مطالعات_اسلامی_دیجیتال را دنبال کرده و شرکت در فراخوان ثبت‌نام این مدرسه را از دست ندهید.

#انعکاس_کتاب
#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@inekas

‌
‌🎞 تبارشناسی متون در پروژهٔ KITAB

🟣 مقدمه‌ای بر معرفی ابزارهای متن‌پروژهی در پروژهٔ KITAB و کاربرد آن در تبارشناسی متون اسلامی

منبع‌یابی کتب،‌ مقابلهٔ متون مشابه، و تبارشناسی نگارش‌های مختلف یک متن که از مدت‌ها پیش در پژوهش‌های تاریخی متن‌محور رواج داشته، امروزه به جزء لاینفکی از تحقیقات تاریخیِ «در زمانی» تبدیل شده است. از طرف دیگر، با تولید کتابخانه‌های دیجیتال در سه دهۀ اخیر،‌ دسترسی گسترده‌ای به انواع مختلف متون علمی از سنت اسلامی ایجاد شده است که در عین سادگی دسترسی، مقابلهٔ سنتیِ متون مرتبط در یک شاخهٔ علمی، به خاطر گستردگی آن‌ها نشدنی است. این دو مسئله در کنار هم، نیازی روزافزون به مشابهت‌یابی سریعتر و دقیق‌تر متون را ایجاد کرده است.

⭐️ پروژهٔ «KITAB» به راهبری سارا سونت، در پاسخ به این نیاز،‌ ابزارهایی کاربردی برای مقابله و مشابهت‌یابی فراهم آورده است. این پروژه که در راستای گسترش ابزارهای دیجیتال در مطالعهٔ میراث مکتوب دورهٔ اسلامی (از قرن اول تا هشتم هجری) شکل گرفته، سه هدف اصلی را دنبال می‌کند:

- هدف نخست، ساخت یک پایگاه‌دادهٔ جامع از میراث مکتوب جهان در قالب‌هایی است که امکان تحلیل آنان به کمک ابزارهای دیجیتال میسر باشد. این کتابخانه هم‌اکنون در سایت پروژه در دسترس محققان است (فهرست منابع).

- هدف دوم پروژهٔ کتاب بر توسعهٔ ابزارهای دیجیتال برای تحلیل متون تمرکز دارد، مانند کشف موارد بازاستفادهٔ یک متن در متون دیگر. در این بخش، کتاب موفق شده است با همکاری دانشمندان حوزهٔ نرم‌افزار، فناوری جدیدی به نام Passim را توسعه دهد که به نحوی هوشمند و در زمان کمی، میان مجموعه‌ای از متون بلند مشابهت‌یابی می‌کند.

- محققان کتاب کوشیده‌اند با انتشار پژوهش‌های تاریخی مبتنی بر ابزارهای فراهم‌شده در این پروژه، عملاً نشان دهند که توسعهٔ این ابزارهای دیجیتال چگونه منجر به تحول در عرصهٔ مطالعات اسلامی و تعمیق شناخت ما از سنت مکتوب و حافظهٔ جمعی مسلمانان در قرون میانه خواهد شد.

🖥 مهدی صالح (دانش‌آموخته ریاضی دانشگاه شریف و دانشجوی مطالعات اسلامی در دانشگاه هاروارد) در این ویدئو، ما را با نیاز به تبارشناسی و منبع‌یابی متون آشنا کرده، چالش‌های پیش‌رو در انجام آن در سطح گسترده را بیان کرده و در ادامه به طور مختصر به راهکار KITAB برای حل این چالش‌ها می‌پردازد. فهرست بخش‌های اصلی ویدئو عبارت است از:

00:01 تبارشناسی متون در علوم: از نظریه‌های اتمی تا جوامع روایی
00:50 بررسی نمونه‌ای تفسیر ملاصدرا و منابع آن
02:07 چالش‌های منبع‌یابی متون در نمونه مورد بحث و دیگر نقل‌های کهن
03:51 راه‌کار «KITAB» برای مشابهت‌یابی و کشف منابع متون

📼 در وبینار بعدی انعکاس، مهدی صالح هر یک از بخش‌های راه‌کار «KITAB» را به طور مفصل و با ذکر مثال، توضیح می‌دهد و نشان می‌دهد که چه‌طور این ابزارها می‌تواند عصای دست پژوهشگران تاریخی باشد.

🔔 این وبینار در روز پنج‌شنبه ۲۱ تیرماه، از ۱۷ تا ۱۹ (به وقت تهران) برگزار می‌شود. برای اطلاعات بیشتر و لینک شرکت در وبینار:

🔴 «انقلاب دیجیتال در پژوهش‌های تاریخی متن‌محور»


#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@inekas

‌
🔴 وبینار رایگان «انقلاب دیجیتال در پژوهش‌های تاریخی متن‌محور»

🗓 پنج‌شنبه ۲۱ تیرماه، از ۱۷ تا ۱۹ به وقت تهران.

🪧 به مناسبت برگزاری بوت‌کمپ متن‌پژوهی دیجیتال

📝 برنامهٔ وبینار

۱۷:۰۰ مقدمه: ترندهای علوم انسانی دیجیتال (DH) در مطالعات اسلامی


۱۷:۱۵ تبارشناسی متون اسلامی با استفاده از ابزارهای پروژهٔ KITAB
مهدی صالح (فارغ التحصیل دانشگاه شریف و دانشجوی مطالعات دین دانشگاه هاروارد): دبیر فنی مدرسه

◀️ برای آشنایی اولیه با پروژهٔ KITAB و اهمیت ابزارهای آن در پژوهش‌های تاریخی متن‌محور این ویدئو را ببینید.


۱۸:۱۵ معرفی تفصیلی مدرسهٔ مدار ۱۴۰۳
فاطمه بختیاری (دکتری تاریخ اسلام دانشگاه تهران): دبیر اجرایی مدرسه

◀️برای آشنایی با مدرسهٔ مدار ۱۴۰۳: «بوت‌کمپ متن‌پژوهی دیجیتال» به سایت مدرسه رجوع کنید.

۱۸:۴۰ پرسش و پاسخ


🌐 لینک اتاق وبینار:
https://northwestern.zoom.us/j/99653604849


#رویداد_انعکاس
#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@inekas

‌
‌🎞 ویدئوی وبینار «انقلاب دیجیتال در پژوهش‌های تاریخی متن‌محور»

🗓 پنج‌شنبه ۲۱ تیر ‌۱۴۰۳

📝 فهرست محتوای وبینار

00:06 تبارشناسی متون اسلامی با استفاده از ابزارهای پروژهٔ KITAB
مهدی صالح

58:01 معرفی تفصیلی مدرسهٔ مدار ۱۴۰۳
فاطمه بختیاری

▶️ نسخۀ باکیفیت این ویدئو را در یوتیوب و آپارات انعکاس مشاهده کنید.

🔵 این وبینار به مناسبت «مدرسه مدار ۱۴۰۳: بوت‌کمپ متن‌پژوهی دیجیتال» برگزار شد که مهلت ثبت‌نام آن تا آخر امشب است.

#رویداد_انعکاس
#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@inekas