در این پنج گفتار اخیر از سلسله درسگفتارهای "دين و دولت در دوره اموی" به دوره دوم اموی پرداختیم و از طریق مطالعه مرامنامه های ایدئولوژيک امویان (خطبه ها، نامه ها، عهدنامه ها) و از جمله از ولید بن یزید بن عبد الملک و یزید الناقص و برخی والیان و حکمرانان اموی در عراق به بررسی مناسبات دین و قدرت در عصر اموی و نظر آنان درباره مفهوم "خلافة الله" و سنت خلیفه به جای جانشينی پيامبر و سنت پيامبر پرداختيم. همچنین نقش ائمه شیعه را در تقابل با ایدئولوژی امويان را در اين پنج جلسه به بحث گذاشتیم. علاوه بر این به معارضه های دینی گروه های مختلف و از جمله شیعه و خوارج و نیز طبقه نو ظهور علماء (محدثان و فقهاء) با امويان در سده اول پرداختيم. در این راستا تصویری که بعدها از عمر بن عبد العزیز به عنوان احیاء گر سنت پيامبر در گروه های اسلاف اهل سنت ایجاد شد را نیز مورد توجه قرار دادیم. معارضه قدریه به رهبری یزید الناقص بر علیه ولید بن یزید را به بحث گذاشتیم و در نهایت مرامنامه های خوارج و به ويژه اباضيه در سده اول و آغاز سده دوم در مقابله با ايدئولوژی بنی اميه را از طریق بازخوانی چندین سند کهن و اصیل مورد بحث و توجه قرار دادیم.

#درسگفتار_تحليل_تاريخی_ايدئولوژی_بنی_اميه

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

Quran Study (hybrid, in English)
Friday September 8, 7:30-10:00 pm ET
Chapter 17, Al-Isra
Speaker, Dr. Hassan Khalil

In-Person Attendance:
MIT Tang Center, E51-376, 2 Amherst St, Cambridge, MA 02142

Zoom Participation:
https://mit.zoom.us/j/95948516788

@zekrMIT

السَّلامُ عَلَىٰ وَلِيِّ اللّٰهِ وَحَبِيبِهِ، السَّلامُ عَلَىٰ خَلِيلِ اللّٰهِ وَنَجِيبِهِ، السَّلامُ عَلَىٰ صَفِيِّ اللّٰهِ وَابْنِ صَفِيِّهِ، السَّلامُ عَلَى الْحُسَيْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهِيدِ، السَّلامُ عَلَىٰ أَسِيرِ الْكُرُباتِ وَقَتِيلِ الْعَبَرَاتِ. (زیارت اربعین)

Quran Study, Al-Isra [17:82-93]

Date
Friday September 8th, 2023
7:30 pm to 10:00 pm (Eastern Time)

Location
Program Hybrid, Details Below

Schedule
7:30-7:50 Prayer
7:50-8:00 Ziyarat Ale-Yasin
8:00-9:00 Exegesis (Tafsir), in English, Dr. Hassan Khalil
Topic: "Chapter 17, Al-Isra, Verses 82-93"
9:00-9:15 Question and Answer
9:15-10:00 Dinner

- About Speaker (Bio)

▫️In-Person Attendance:
MIT Tang Center, E51-376, 2 Amherst St, Cambridge, MA 02142

▫️Zoom Participation:
https://mit.zoom.us/j/95948516788
Meeting ID: 959 4851 6788

@zekrMIT

موضوعات ویژه، «مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)»

توسط دکتر فرهاد قدوسی

جلسات پانزدهم تا هفدهم:
جمعه تا یکشنبه، ۱۵ تا ۱۷ سپتامبر، ۷:۰۰ تا ۹:۰۰ شب به وقت شرق آمریکا

موضوع:
منابع غیر اسلامی و تاریخ صدر اسلام (در ۳ بخش)

لینک شرکت در جلسه:
Zoom Participation:
https://mit.zoom.us/j/92377466698


#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

@zekrMIT

https://www.youtube.com/watch?v=6ReIohEexYU&list=PLRagz8v-1fF72iSs_wSEZXRwW9teNQTuY&t=1s

مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام حصرت محمد (ص)_۱۲، سنگ‌نوشته ها و تاریخ صدر اسلام (بخش اول)

(ویدیوی جلسه در آپارات)

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

https://www.youtube.com/watch?v=lnxgmC5eIco&list=PLRagz8v-1fF72iSs_wSEZXRwW9teNQTuY&t=1s

مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام حصرت محمد (ص)_۱۳، سنگ‌نوشته ها و تاریخ صدر اسلام (بخش دوم)

(ویدیوی جلسه در آپارات)

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

https://www.youtube.com/watch?v=2z_gPyWrkHY&list=PLRagz8v-1fF72iSs_wSEZXRwW9teNQTuY&t=1s

مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام حصرت محمد (ص)_۱۴، سنگ‌نوشته ها و تاریخ صدر اسلام (بخش سوم)

(ویدیوی جلسه در آپارات)

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

"مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)"
خلاصه جلسات ۱۲ تا ۱۴ (در ۴ فرسته):

قسمت ۱/۴:
🔸در جلسات دوازدهم‌ تا چهاردهم از مجموعه جلسات "مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام" به  برسی  کتیبه ها(inscriptions) و تاریخ صدر اسلام پرداخته شد.‌

🔹برنگاشت شناسی (epigraphy) به مطالعه کتیبه ها ، هر متنی که بر روی  ماده ای سخت به مانند سنگ، فلز، چوپ، سرامیک، ...به جهت ماندگاری نقش زده میشود، می پردازد.  

🔹 ماکس ون برشم (1863-1921 Max van Berchem ) اولین کسی بود که به اهمیت کتیبه های عربی/ اسلامی به جهت بازسازی دقیق‌تر تاریخ اسلام در قرون اولیه و میانه پی برد. او را بحق میتوان بنیان‌گذار شاخه پژوهشی برنگاشته های عربی/اسلامی دانست.

🔹 در این جلسات تمرکز ما بر سنگ نوشته های عربی تاریخدار و یا تاریخ گذاری شده متعلق به قرن اول هجری و تا پایان دوره امویان سال ۱۳۲ق/۷۵۰ میلادی بود. در حال حاضر حدودا ۱۰۰ سنگ‌نوشته  تاریخ گذاری شده متعلق به این دوران شناخته شده است. صدها و یا شاید هزاران سنگ‌نوشته دیگر متعلق به همین دوران وجود دارد که تاریخ گذاری دقیق آنها دشوار است.   

🔹 همچنین مختصرا به سنگ‌ نوشته های عربی پیش از اسلام‌ پرداخته شد. تعداد این سنگ‌ نوشته ها که زبان عربی (قدیم) با خطوط سبائی، دادانی، یونانی،  نبطی و عربی نوشته شده اند  کمتر از ۲۰ عدد است. در مقایسه  سنگ‌نوشته های زبانهای هم‌خانواده صفایی (دهها هزار) و حسمائی(هزاران) است. از این‌ میان در ۳ سنگ نوشته تاریخگذاری شده، هر سه متعلق به قرن ششم میلادی، زبان عربی با خط عربی نوشته شده است.‌  کشف سنگ نوشته های دو زبانه آرامی-عربی به خط نبطی که بعضا دارای تاریخ مشخص متعلق به قرن پنچم‌ میلادی هستند، تردیدی باقی نمیگذارد که خط عربی از بطن خط نبطی و نه خط سریانی آنگونه که بعضی محققان غربی فرض کرده بودند، بیرون‌ آمده است.

🔹سنگ‌نوشته های اسلامی/عربی تاریخگذاری شده تا پایان دوران‌اموی ۱۳۲ق/۷۵۰ م. در نقاط مختلفی  پیدا شده اند، منتهی با کمی تعجب هیچ سنگ‌نوشته ای از این دست تاکنون در غرب مصر، عمان و نواحی شرقی شبه جزیره عربستان،  شمال و شرق عراق، ایران، آسیای مرکزی پیدا نشده اند. تنها سنگ‌ نوشته کشف شده در عراق متعلق به سال ۶۴ق/۶۸۴م. در منطقه حفنة الابیض در نزدیکی کربلا است.

🔹 یکی از دلایل این‌ امر احتمالاً کمتر در دسترس بودن مواد مناسب برای برنگاری در بعضی مناطق تحت قلمرو اسلامی/عربی و در نتیجه  کمتر رایج یودن عادت یادگاری نویسی در این‌ مناطق بوده است. به عنوان مثال، سنگ های آتشفشانی بازالت که برای حکاکی نسبتاً آسان هستند و برنگاشته ها در آن می‌توانند برای قرون یا هزاران سال بدون تأثیرات جویی باقی بمانند، در عربستان سعودی، اردن و سوریه یافت می‌شوند، در حالیکه به  میزان زیادی در عراق وجود ندارند.

🔹 کتیبه ها را میتوان به دو دسته  کلی  کتیبه های یادمانی (monumental inscriptions) و کتیبه های یادگاری (graffiti inscriptions) تقیسم‌ کرد. در مواردی مثل گورنگاشت ها (epitaphs) تعیین اینکه برنگاشته به کدام دست تعلق دارد مشکل است منتها کتیبه های یادگاری نوعی اظهار و یبانیه شخصی از طرف یک فردو  کتیبه های یادمانی نوعی اظهار و بیانیه رسمی و عمومی از طرف جامعه هستند.

🔹 کتیبه های یادمانی  به سه دسته زیر تقسیم بندی شده اند:  کتیبه های بنایی، گورنوشت ها و نشانه های راه.

🔹 کتیبه های یادگاری به  موارد زیر تقسیم‌ بندی شده اند: دعاها و درخواستها از خداوند،  اظهارات ایمانی(شهادات)، عبارات قرآنی،  وصایا و نصایح اخلاقی، یادگاری ها از نوع "من فلانی هستم‌"، یادگاری های ادبی و شعر،  یادگاری های متفرقه.

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

@zekrMIT

"مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)"
خلاصه جلسات ۱۲ تا ۱۴ (در ۴ فرسته):

قسمت ۲/۴:
🔷 در مجموعه این سه جلسه نمونه های مختلفی از کتیبه ها متعلق به دسته بندی های بالا مورد برسی مختصر قرار گرفتند که مهمترین آنها عبارت بودند از:

🔺 کتیبه موسوم‌ به کتیبه زهیر  در نزدیکی مدینه الحجر متعلق سال ۲۴ ق که در آن به مرگ عمر خلیفه دوم‌ اشاره شده است.
🔺 نوشته سنگ قبر  عبدالرحمن بن خیر الحَجری متعلق به جمادی الثانی سال ۳۱ق.  در مصر.
🔺 کتیبه ای یادمانی در نزدیکی شهر طائف متعلق به سال ۵۸ ق. متعلق به سدی که در زمان‌ معاویه خلیفه اموی ساخته شده بوده است.‌
🔺یادگار نوشتی عربی متعلق به سال ۶۴ق. در نزدیکی شهر کربلا در عراق.
🔺 نوشته سنگ قبر خانم عباسه بنت جریج متعلق به  ۱۴ ذی القعده سال ۷۱ق. واقع در مصر. این‌ نوشته تاکنون  قدیمترین سنگ‌ نوشته تاریخدار/تاریخگذاری شده است که نام حضرت‌ محمد (ص) بر آن ذکر شده است.
🔺 یادگار نوشت ریان بن عبدالله  متعلق به سال ۷۸ ه.ق. در نزدیکی طائف که در آن بعد از ادای شهادتین و ذکر نام‌ پیامبر اکرم(ص) به بازسازی مسجد الحرام (در زمان خلیه اموی عبدالملک بن مروان) اشاره شده است.
🔺کتیبه یادمانی نشانه راه متعلق به شعبان سال ۸۵ ق که بدستور خلیفه اموی عبدالملک بن مروان تهیه شده و  همراه با ذکر شهادتین  فاصله جولان تا دمشق را ۵۳ میل ذکر میکند.

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

@zekrMIT

"مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)"
خلاصه جلسات ۱۲ تا ۱۴ (در ۴ فرسته):

قسمت ۳/۴:
🔹 در مورد علت نوشتن این برنگاریها که در قرون اولیه اسلامی امری نسبتا رایج بوده گمانه زنی هایی شده است.  در مورد  کتیبه های یادگاری پیشا اسلام  به زبانهای شمال عربستانی باستان‌ مثل صفایی آقای مالکوم مکدونالد این فرض را مطرح کرده است که خیلی آنها به جهت گذر زمان هنگامی که گله ها در حال چرا بودند و یا کاروان اتراق کرده بوده است نوشته شده اند.  منتهی در مورد کتیبه های یادگاری اسلامی با توجه به محتوای آنها  و اینکه مخاطب اکثر آنها خداوند است این فرض مطرح شده است که نوشتن این برنگاریها یک فرم از عبادت مذهبی و یک نوع ابراز پارسایی شخصی است. حکاکان درخواست بخشش گناهان از خداوند را دارند و یا به یگانگی خداوند شهادت میدهند.  اگر چه فعل حک‌ کردن کتیبه یادگاری بین نویسنده و خداوند اتفاق می افتد، ولی همزمان‌ نیت این است که یادگاری توسط دیگران (بلند) خوانده شود و بدینگونه حکاک بدنبال آن است که دعای او به خداوند بسیار بعد از نوشتن‌ کتیبه یادگاری به حیات خود ادامه دهد‌.

🔹 کتیبه های یادمانی به مانند پلاک های افتتاح بناها در عصر ما نقش اجتماعی داشتند و قصد یاد اوری و یا زنده نگاه داشتن خاطره ساختن بنایی و یا فرد درگذشته ای بوده است. خلفای اموی هم قصد داشتند که خود را به عنوان  حامیان مشتاق پروژه های عمرانی تصویر کنند.  کتیبه های یادمانی باقیمانده منطبق با آنچه در گاهشمارها و دیگر منابع عربی/ اسلامی آمده منعکس کننده فعالیتهای سه خلیفه اموی با بیشترین فعالیتهای عمرانی یعنی معاویه، عبدالملک و هشام هستند. بیشتر کتیبه های یادمانی بجا مانده مربوط به بناهای به اصطلاح سکولار (با کاربرد غیر دینی) هستند ولی همه کتیبه های دوران‌ مروانیان در تقابل با دوران سفیانیان به صورتی فورمول گونه واجد  بسم‌الله و شهادتین هستند.

🔹 در ادامه‌ مشاهداتی در مورد  کتیبه های تاریخگذاری شده تا پایان دوره اموی فهرست میشوند. ففط تذکر داده میشود این مشاهدات بر مبنای حدود ۱۰۰ کتیبه تاریخ گذاری شده است. تعداد بسیار بیشتری کتیبه کشف شده متعلق به همین دوران وجود دارند که امکان تاریخگذاری آنها به راحتی وجود ندارد، بنابراین در مشاهدات زیر ملحوظ نشده اند به علاوه محتملا تعداد فراوانی هم هنوز کشف نشده اند:
🔺اگر چه این‌کتیبه ها به زبان و خط عربی نوشته شده اند، هیچکدام تاکیدی بر و یا نمودی از هویت عربی را نشان‌ نمی دهند. اگر چه از بعضی از قبایل عرب نام برده میشود ولی در هیچ موردی  نویسنده خود را به عنوان یک عرب  معرفی نمی کند.  
🔺 به غیر از اشاره به اسامی بعضی از  قبایل عرب تنها هویت گروهی که به طور مشخص در هر دوی کتیبه های یادمانی و یادگاری دیده میشود هویت دینی است. اول بصورت مومنین(قدیمیترین ۵۸ق.) و دوم بصورت مسلمین(قدیمیترین ۱۰۷ ق.) است. مفهوم‌ متقابل مومنین، مشرکین‌تنها در یک کتیبه یادگاری متعلق به سال ۹۹ق. دیده میشود.
🔺 یکی از نکات جالب عدم ذکر گروه های درون اسلامی مثل (شیعه و سنی، خوارج، مرجئه،...) است. تنها  یک‌ کتیبه محتملا متعلق به سال ۳۶ق.  است که در ظاهر تمایلاتی عثمانی دارد و قاتلان عثمان  و آنهایی که هدایتگر قتل او بودند را لعن میکند.
🔺 همانگونه که در این کتیبه ها ذکری از عرب ها به عنوان یک قوم نشده است اسامی اقوام دیگر مثل فارس ها، رومیان، ... در این کتیبه ها دیده نمیشود.‌ همچنان اشاره ای به یهودیان، مسیحیان‌ و زرتشتیان (مجوس) در آنها دیده نمیشود.
🔺اگر چه بعضی محققین غربی تحت تاثیر  نظریه های رایج در مطالعات بایبلی و عیسای تاریخی بر این باورند که گروه مؤمنان صدر اسلام و فتوحات آنها  تحت تأثیر ایده آخرالزمانی که پایان دنیا  آغاز شده است، قرار داشته، اما در میان برنگاشته ها  شاهد و  مدرکی برای این موضوع وجود ندارد. در برنگاشته ها، مرگ و زندگی پس از مرگ به شکلی کاملاً شخصی تصویر شده و مستقل از هر ارتباطی با هرگونه سناریوی آخرالزمانی (eschatological) گسترده‌تر هستند.

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

@zekrMIT

"مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)"
خلاصه جلسات ۱۲ تا ۱۴ (در ۴ فرسته):

قسمت ۴/۴:
🔹 در ضمن جلسات، دو وبگاه بسیار مفید برای مطالعه و تحقیق در مورد برنگاشته های عربی/ اسلامی هم معرفی شدند.‌ 

🔹منبع اول وبگاه Islamic-Awareness است:
https://www.islamic-awareness.org/history/islam/inscriptions/
این وبگاه لیست کاملی همراه با توضیحات، عکس و منابع از  کتیبه های قرن‌ اول هجری دارد که در ارایه های این سه جلسه مورد استفاده قرار گرفتند‌. 

🔹 منبع دوم‌  وبگاه دو زبانه (فرانسوی /انگلیسی)
Thesaurus of Islamic Epigraphy
(گنجینه برنگاشتهای اسلامی) است.
http://www.epigraphie-islamique.uliege.be/

🔺 این وبسایت توسط بنیاد
Max van Berchem
در ژنو سوئيس تاسیس و نگه داری میشود. محتویات این وبگاه قبلا بر روی CD-ROM منتشر میشده است‌ ولی در  ساله های اخیر بر روی وبگاه ممتقل شده است.

🔺استفاده از وبگاه آزاد و بدون هزینه است و تنها احتیاج به ثبت‌نام‌ اولیه دارد.

🔺جستجوگر آن امکان‌ جستجوهای متفاوت و وسیعی را میدهد. مقاله و منبع مرتبط با برنگاشته هم در جستجوها لیست میشود.

🔺تلاش شده است‌که این‌مخزن (گنجینه، Thesaurus) جامع  و بروز باشد، اما هنوز همه انتشارات مرتبط با نوشته ها و  نقش نگاریهای عربی متعلق به قرون‌اولیه اسلامی خصوصا آنهایی که اخیرا در کشور عربستان  کشف شده اند در آن گنجانده نشده‌اند.

🔺یکی از کاستیهای  این مخزن  اتکا به تاریخ تخمینی منبع اولیه ای است که اطلاعات و تصویر نوشته ها و نقش ها از آن اخذ شده، می باشد. مواردی خصوصا در مورد اشیاء منقول مثل  شمشیرها، اشیاء تزئینی ...(که عمدتا در موزه های کشورهای اسلامی نگه داشته میشوند)  تاریخ های نسبت داده شده به آنها دقیق نیستند و در موارد محدودی هم اشیاء جعلیند. 

🔹تصاویر و اطلاعات مرتبط با بسیاری از این برنگاشته ها درکتب و مجلات متعدد که بعضا دسترسی به آنها دشوار است منتشر می‌شوند که باعث می‌شود پیگیری همه آنها براحتی میسر نباشد و در نتیجه این دو وبگاه  که بطور پیوسته بروز میشوند میتوانند در امر تحقیق بسیار کمک‌ کننده باشند.

🟢 در ضمن‌جلسات دوازدهم‌ و چهاردهم متناسب با موضوع مطرح روز  بحث نسبتا مفصلی پیرامون برنگاره مسجد جامع ساوه (ارتباط داده شده به  سفر امام‌ رضا (ع) به خراسان) انجام شد که گزارشی از آنرا میتوانید در لینک زیر ببینید.
https://twitter.com/FGhoddoussi/status/1698031701849419892?t=etI38GeHIvO7EgYc_XNilA&s=19

#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

@zekrMIT

Dua Kumayl & Lecture

🏴 Dedicated to the Demise of Prophet Muhammad and Martyrdom of Imam Hasan and Imam Rida, (PBUT) 🏴

Date
Thursday September 14th, 2023
7:00 pm to 10:00 pm (Eastern Time)

Location
MIT SidneyPacific, MP room, 70 Pacific St, Cambridge, MA 02139

Schedule
7:00-7:15 Quran Recitation
7:15-7:35 Prayer
7:35-8:00 Dua Kumayl
8:00-8:10 Ziyarat AminAllah
8:10-8:50 Lecture, in English, Dr. Radhawi
Title: "Spiritual Significance of Pilgrimage and Migration: Life of Prophet Muhammad (pbuh) as an Example"
8:50-8:55 Question and Answer
8:55-9:05 Ziyarat Prophet Muhammad (p)
9:05-9:15 Short presentation by Sister Sara Hassan on her recent visit to Karbala (Arbaeen)
9:15-10:00 Dinner

@zekrMIT

The Crescent Moon of the Month of Rabi al-Awwal, 1445 A.H. From the Crescent Committee of The Council of Shia Muslim Scholars of North America

Read more here: https://ow.ly/CPAa50PMfhW

بيان بخصوص هلال شهر ربيع الأول ١٤٤٥ هــ، ‎صادر عن لجنة الاستهلال التابعة لمجلس علماء المسلمين الشيعة في أمريكا الشمالية . لملاحظة البيان اضغط على الرابط التالي:
https://ow.ly/Gxch50PMfhZ

🏴 8 Rabi al-Awwal (Sep. 24): Martyrdom Anniversary of Imam Hasan al-Askari (p), 260 A.H.

موضوعات ویژه، «مباحثی در سیره نگاری و سیره پیامبر اسلام (ص)»

توسط دکتر فرهاد قدوسی

جلسات هجدهم تا بیستم (آخر):
جمعه تا یکشنبه، ۲۹ و ۳۰ سپتامبر و ۱ اکتبر، ۸:۰۰ تا ۱۰:۰۰ شب به وقت شرق آمریکا

موضوع:
تاریخ تدوین کتب سیره و مغازی پیامبر اسلام (ص) (در ۳ بخش)

لینک شرکت در جلسه:
Zoom Participation:
https://mit.zoom.us/j/92377466698


#سیره_نگاری_پیامبر_اسلام_فرهاد_قدوسی

@zekrMIT

Dua Kumayl & Lecture

🌸 Dedicated to the Auspicious Occasions of Birth Anniversary of Prophet Muhammad (pbuh&hp) and Birth Anniversary of Imam Jafar al-Sadiq (pbuh) 🌸

Date
Thursday September 28th, 2023
7:00 pm to 9:30 pm (Eastern Time)

Location
MIT SidneyPacific, MP room, 70 Pacific St, Cambridge, MA 02139

Schedule
7:00-7:20 Prayer
7:20-7:25 Quran Recitation
7:25-8:00 Dua Kumayl
8:00-8:45 Lecture, in English, Dr. Ammar Pabaney
Title: "The Beautiful Balance of Hope and Fear in Islamic Irfan"
8:45-8:50 Question and Answer
8:50-9:00 Ziyarat
9:00-9:30 Dinner

- About Speaker (Bio)

@zekrMIT

Ahlulbayt Islamic Society of New England
@zekrMIT

🔹 مجموعه ویدیوی ۳ جلسه برگزار شده در یوتیوب