نظری به فیلم "خجالت نکش"
#شیوا_سبحانی
سکانس اول فیلم با مسئله ای مانند تنظیم خانواده آغاز می شود. امری که از ابتدای به روی کار آمدن جمهوری اسلامی جنبه های مختلفی از ایدئولوژی سرمایه داری اسلامی را نمایندگی می کند. یکی از آغازی ترین شعارهای خمینی افزایش جمعیتی بود که بنا بود از پرداخت پول آب و برق معاف باشد. " آن که نان دهد، دندان دهد" یکی از رایج ترین توجیهاتی بود که در سال های به قدرت رسیدن ضد انقلاب اسلامی گسترش یافت. با شروع جنگ هشت ساله ایران و عراق و کشته شدن هزاران انسان، حاکمیت توانست بخش عظیمی از جامعه را به داشتن فرزند بیشتر ترغیب کند. در دوره ی بعدی و روی کار آمدن رفسنجانی، بعد از پایان گرفتن جنگ سیاست جمهوری اسلامی تغییر کرد و مردم را به کنترل جمعیت و سعی بر راغب کردن پدران و مادران به داشتن دو فرزند کردند. از این روست که شخصیت اصلی داستان که بنا بر سنت مردسالارانه ی سینمای ایران مرد هست، به همسرش اعتراض می کند که سومین فرزند اضافی است و کاش نبود. در آن دوره در دسترس بودن وسایل جلوگیری از بارداری تقریبا وسیع بود و دست کم عقیم سازی مردان امر غریبی نبود. چنانکه در فیلم هم آمده است و یکی از موتیف هایی است که فیلمنامه نویس تلاش کرده که بیننده را با آن بخنداند. با عمیق تر شدن تضادهای سیستم سرمایه در ایران، سیاست های داخلی هم به تأسی از آن شکل گرفت، تلاش زیاد کردن امت امام زمان و ترویج شیعه گیری در ایران و منطقه، خوانش دیگری از کنترل جمعیت را بروز داد. در ادامه با برسر کارآمدن احمدی نژاد که در فیلم هم به تصویر کشیده می شود، ناگهان ورق برمی گردد و افزایش جمعیت وظیفه ی شهروندی و شرعی می شود، که این وظیفه ی شهروندی اگر در مورد فرززند دختر باشد به "گریه کن" و "دلسوز پدر و مادر" و فرزندی که "همیشه برای پدر و مادر باقی می ماند" و "غم خواری" می کند تعریف می گردد، عبارت ها و خطاب هایی که در دیالوگ فیلم جاری و ساری است و از زبان تمام بازیگران فیلم شنیده می شود. اما مسئله ای که هنوز بر روی میز ایدئولوگ های سرمایه اسلامی قرار دارد جمعیت خانواده و گسترش سپاه شیعه ی امام زمانی برای سرکوب مردم، برای دخالت در منطقه و بالابردن قدرت چانه زنی است.یکی دیگر از جنبه های کنترل جمعیت و ترغیب مردم به فرزند آوری بیشتر مسئله ی تولید هرچه بیشتر نیروی ارزان طبقه ی کارگر است. که هسته ی اصلی آن مشخصا زنان را به عنوان بارآورنده ترین نیروی این نیروی ارزان مورد هدف قرار داده است. کنترل جمعیت یعنی کنترل زنان. یعنی رسمیت بخشیدن و تاکید بر خشونت علیه زنان و ناانگاشته نهادن آنان به عنوان موجوداتی که حقی برای کنترل هیچ چیز ندارند. این نادیده انگاشتن زنان به عنوان سوژه ی اصلی در دیالوگ فیلم هم خود را نشان می دهد. مثلا در سکانسی که مرد بعد از عقیم کردن خود به خانه می آید و سعی دارد زن را در جعبه ای شیرینی محظوظ کند. و اتفاقا در سکانسی که مرد دوباره تصمیم به قول خودش درست کردن فرزندگرفته است دوباره برخلاف میل زن یک تنه به مطب دکتر می رود، و دوباره عمل می کند و در جواب دکتر که می گوید آیا همسر شما راضی به بچه دار شدن است می گوید: "خدا راضی رئیس جمهور راضی زنم ناراضی؟" فیلم نامه نویس فیلم "خجالت نکش" سعی کرده است شخصیت پردازی صنم به گونه ای باشد که توانایی، صداقت، مهربانی و استقلال وی را به تصویر کشد. به معنای کلام صنم گیس سفید آبادی است. حرفی که برادر صنم هم به نام حشمت به وی می زند. این گیس سفید آبادی اما در هیچ کجای فیلم نامه نه تنها استقلالی از خود نشان نمی دهد، بلکه مقاومت هایش با انگشتری البته طلا قابل خریدن است. کمی غر می زند ولی یادش می رود که چه اتفاقی افتاده و یا دارد می افتد. به حاملگی رضایت نمی دهند اما تلاشی که می کند، مانند تلاش کردن بچه ی لوسی است که خودش هم از ابتدا می داند که نتیجه ای ندارد. حتی این مقاومت نه چندان جدی خشم خدا را بر می انگیزد و شوهرش به وی می گوید که بهتر است دست از مخالفت با اراده ی خدا بردارد، چرا که ممکن است بلایی از آسمان بر آنها نازل شود. که در آخر صنم هم به این باور می رسد و از خدا عاجزانه برای ناسپاسی هایش در مقابله با اراده ی او طلب مغفرت می کند.
فیلمنامه نویس، کارگردان و دیگر عوامل می توانند ادعا کنند این یک فیلم کمدی است و از این منظر، پرداخت شخصیت ها باید این گونه باشد. آنچه بیشتر از همه قابل توجه است، عقب ماندگی نظام فکری است که به عنوان هنر به خورد مردم داده می شود و در عین حال سودهای کلانی که از قبل آن به جیب زده می شود. نظام ارزشی ضد انسانی، زن ستیز، غیرمترقی و به شدت ارتجاعی که حتی زندگی مترقی جوانان را هم برای خوشامد لابد اداره ی ارشاد و کسب مجوز فیلم به سخره می گیرد. پرداختی مرتجعانه است چرا که انگیزه ها، دیالوگ ها، شخصیت ها و شوخی هایی که برای فیلم کمدی، حیاتی هستند، داشتن فرزند را خارج از چهارچوب خانو
#شیوا_سبحانی
سکانس اول فیلم با مسئله ای مانند تنظیم خانواده آغاز می شود. امری که از ابتدای به روی کار آمدن جمهوری اسلامی جنبه های مختلفی از ایدئولوژی سرمایه داری اسلامی را نمایندگی می کند. یکی از آغازی ترین شعارهای خمینی افزایش جمعیتی بود که بنا بود از پرداخت پول آب و برق معاف باشد. " آن که نان دهد، دندان دهد" یکی از رایج ترین توجیهاتی بود که در سال های به قدرت رسیدن ضد انقلاب اسلامی گسترش یافت. با شروع جنگ هشت ساله ایران و عراق و کشته شدن هزاران انسان، حاکمیت توانست بخش عظیمی از جامعه را به داشتن فرزند بیشتر ترغیب کند. در دوره ی بعدی و روی کار آمدن رفسنجانی، بعد از پایان گرفتن جنگ سیاست جمهوری اسلامی تغییر کرد و مردم را به کنترل جمعیت و سعی بر راغب کردن پدران و مادران به داشتن دو فرزند کردند. از این روست که شخصیت اصلی داستان که بنا بر سنت مردسالارانه ی سینمای ایران مرد هست، به همسرش اعتراض می کند که سومین فرزند اضافی است و کاش نبود. در آن دوره در دسترس بودن وسایل جلوگیری از بارداری تقریبا وسیع بود و دست کم عقیم سازی مردان امر غریبی نبود. چنانکه در فیلم هم آمده است و یکی از موتیف هایی است که فیلمنامه نویس تلاش کرده که بیننده را با آن بخنداند. با عمیق تر شدن تضادهای سیستم سرمایه در ایران، سیاست های داخلی هم به تأسی از آن شکل گرفت، تلاش زیاد کردن امت امام زمان و ترویج شیعه گیری در ایران و منطقه، خوانش دیگری از کنترل جمعیت را بروز داد. در ادامه با برسر کارآمدن احمدی نژاد که در فیلم هم به تصویر کشیده می شود، ناگهان ورق برمی گردد و افزایش جمعیت وظیفه ی شهروندی و شرعی می شود، که این وظیفه ی شهروندی اگر در مورد فرززند دختر باشد به "گریه کن" و "دلسوز پدر و مادر" و فرزندی که "همیشه برای پدر و مادر باقی می ماند" و "غم خواری" می کند تعریف می گردد، عبارت ها و خطاب هایی که در دیالوگ فیلم جاری و ساری است و از زبان تمام بازیگران فیلم شنیده می شود. اما مسئله ای که هنوز بر روی میز ایدئولوگ های سرمایه اسلامی قرار دارد جمعیت خانواده و گسترش سپاه شیعه ی امام زمانی برای سرکوب مردم، برای دخالت در منطقه و بالابردن قدرت چانه زنی است.یکی دیگر از جنبه های کنترل جمعیت و ترغیب مردم به فرزند آوری بیشتر مسئله ی تولید هرچه بیشتر نیروی ارزان طبقه ی کارگر است. که هسته ی اصلی آن مشخصا زنان را به عنوان بارآورنده ترین نیروی این نیروی ارزان مورد هدف قرار داده است. کنترل جمعیت یعنی کنترل زنان. یعنی رسمیت بخشیدن و تاکید بر خشونت علیه زنان و ناانگاشته نهادن آنان به عنوان موجوداتی که حقی برای کنترل هیچ چیز ندارند. این نادیده انگاشتن زنان به عنوان سوژه ی اصلی در دیالوگ فیلم هم خود را نشان می دهد. مثلا در سکانسی که مرد بعد از عقیم کردن خود به خانه می آید و سعی دارد زن را در جعبه ای شیرینی محظوظ کند. و اتفاقا در سکانسی که مرد دوباره تصمیم به قول خودش درست کردن فرزندگرفته است دوباره برخلاف میل زن یک تنه به مطب دکتر می رود، و دوباره عمل می کند و در جواب دکتر که می گوید آیا همسر شما راضی به بچه دار شدن است می گوید: "خدا راضی رئیس جمهور راضی زنم ناراضی؟" فیلم نامه نویس فیلم "خجالت نکش" سعی کرده است شخصیت پردازی صنم به گونه ای باشد که توانایی، صداقت، مهربانی و استقلال وی را به تصویر کشد. به معنای کلام صنم گیس سفید آبادی است. حرفی که برادر صنم هم به نام حشمت به وی می زند. این گیس سفید آبادی اما در هیچ کجای فیلم نامه نه تنها استقلالی از خود نشان نمی دهد، بلکه مقاومت هایش با انگشتری البته طلا قابل خریدن است. کمی غر می زند ولی یادش می رود که چه اتفاقی افتاده و یا دارد می افتد. به حاملگی رضایت نمی دهند اما تلاشی که می کند، مانند تلاش کردن بچه ی لوسی است که خودش هم از ابتدا می داند که نتیجه ای ندارد. حتی این مقاومت نه چندان جدی خشم خدا را بر می انگیزد و شوهرش به وی می گوید که بهتر است دست از مخالفت با اراده ی خدا بردارد، چرا که ممکن است بلایی از آسمان بر آنها نازل شود. که در آخر صنم هم به این باور می رسد و از خدا عاجزانه برای ناسپاسی هایش در مقابله با اراده ی او طلب مغفرت می کند.
فیلمنامه نویس، کارگردان و دیگر عوامل می توانند ادعا کنند این یک فیلم کمدی است و از این منظر، پرداخت شخصیت ها باید این گونه باشد. آنچه بیشتر از همه قابل توجه است، عقب ماندگی نظام فکری است که به عنوان هنر به خورد مردم داده می شود و در عین حال سودهای کلانی که از قبل آن به جیب زده می شود. نظام ارزشی ضد انسانی، زن ستیز، غیرمترقی و به شدت ارتجاعی که حتی زندگی مترقی جوانان را هم برای خوشامد لابد اداره ی ارشاد و کسب مجوز فیلم به سخره می گیرد. پرداختی مرتجعانه است چرا که انگیزه ها، دیالوگ ها، شخصیت ها و شوخی هایی که برای فیلم کمدی، حیاتی هستند، داشتن فرزند را خارج از چهارچوب خانو