Modomiki bir foydalanuvchiga beriladigan kartalar soni cheklanar ekan, unda foydalanuvchilar "bank qulligidan" ozod qilinishi zarur. Ayni paytdagi amaliyot shundayki (bu nima bilan bog'liq, bilmayman - rasmiy talabmi, injiqlikmi yoki boshqa) foydalanuvchi ish yoki o'qish joyining bankiga avtomatik tarzda "qaram" qilinadi. ya'ni foydalanuvchiga hisob raqam va karta u istagan bankda emas, ish (o'qish) joyiga (yuridik shaxs) xizmat ko'rsatadigan bankda ochiladi. Nega foydalanuvchi o'zi tanlagan va hisob raqam ochgan bankka uning ish haqi, stipendiya, pensiyasini o'tkazish mumkin emas - ochig'ini aytsam, haligacha tushunmayman.

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi qizgʻin muhokamalar markazida boʻlib turgan yangi - "mezonlarga asoslangan" deyilayotgan baholash tizimi haqida Gazeta.uz da oldinroq eʼlon qilingan maqolamga javob berdi. Vazirlik javobini va mening tizim boʻyicha takliflarimni quyida oʻqishingiz mumkin:

https://www.gazeta.uz/ru/2024/11/30/evaluation/

Har safar serialning navbatdagi qismini koʻrganda yurakda qandaydir ogʻriq, iztirob turadi.

Koʻk boʻri kezgan sarhad itlarga talosh endi .... (Najmiddin Ermatov)

Bu vatanni talosh qilayotgan itlarning ham son-sanogʻi yoʻq shekilli...

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi telegram kanalida eʼlon qilingan mana bu videoga ishonilsa, "progressiv, ijobiy fikrlaydigan" oʻqituvchilar yangi baholash tizimini qabul qilyapti, "qoloq, ota-onani gij-gijlaydigan" oʻqituvchilar bu tizimni qabul qila olmayapti.

Umuman, yangi tizim boʻyicha norozililiklar koʻpayishi bilan, nazarimda, vazirlik asosiy urgʻuni muammoning ildizini hal qilish oʻrniga propagandaga berayotgandek: vazirlik kanalida yangi tizimni targʻib qiluvchi videolar va postlar koʻpayib qoldi, maktablarda rasmiylar uchrashuvlar oʻtkazishmoqda.

Va tushunishimcha, yana bir strategiya tanlangan: kichik yon bosishlar bilan norozilarning "koʻnglini olish". Masalan, birinchi chorak CHSB baholaridan norozi boʻlgan oʻquvchilarga qayta topshirishni ruxsat beradigan xat vazir oʻrinbosari Sardor Rajabov imzosi bilan quyi tashkilotlarga yuborildi, BSB - CHSB topshiriqlarini imkon qadar soddalashtirish topshirilgani ham aytilmoqda.

Lekin bu qadamlar tizimning fundamental muammosini hal qilmaydi. Fundamental muammo esa, oldin ham yozganimdek (1, 2) har biri oʻz vazifasiga ega baholash turlarining (formativ, summativ; ichki, tashqi) faqat bitta baholash turi bilan almashtirilganida.

Maktabda oʻqituvchi oʻquvchiga beradigan bahoning (formativ va summativ) bir qancha funksiyalari bor. Shulardan eng muhimi - taʼlim jarayonini taʼminlash. Yaʼni, oʻqituvchi qoʻyadigan baho jarayonda keyingi qadamlarni belgilash, yuz berayotgan xatolarni toʻgʻrilab ketishga qaratiladi.

Mana bu podkastda tushuntirishga harakat qilganimdek, oshpaz osh pishirayotganida har zamonda tuzini tekshiradi, suvini nazorat qiladi, guruchini koʻradi va vaziyatga qarab osh yaxshi chiqishi uchun toʻgʻrilab ketadi. Agar siz oshpazga ishonmasdan, tashqaridan komissiyasi yuborsangiz, u komissiya har 10 minutda qozonni ochtirib, zirvagini tekshiramiz, guruchini sanaymiz, goʻshtini tarozida tortamiz, deb oʻtirsa, yaxshi oshpaz "shunchalik aqlli boʻlsalaring, oʻzlaring pishiringlar" deb ketib qoladi. Oshpaz ketib qolmagan taqdirda yaxshi osh chiqmaydi, chunki jarayon buzilib boʻldi. Hozir vazirlik joriy qilayotgan tizim xuddi shunga - oshpazning tepasida turib, har 10 minutda qozonni ochtirishga oʻxshaydi.

Vazirlikning asosiy argumenti - shunday qilsak, baho obyektiv boʻladi, deyilmoqda. Yoʻq, baho obyektiv boʻlmaydi, chunki siz tizimni qanchalik koʻp siquvga olsangiz, tizim shunchalik qattiq qarshilik koʻrsatishni boshlaydi: koʻchirtiradi, yodlattiradi, xullas, "kerakli" baholarni "yasab berish" yoʻllarini qidiradi.

Umuman, dunyoning hech qaysi mamlakatida oʻqituvchi qoʻyadigan baho asosida taʼlim sifatiga baho berilmaydi, maktablar bir-biri bilan solishtirilmaydi. Chunki oʻqituvchi qoʻyadigan baho, yuqorida tushuntirganimdek, jarayonni taʼminlash uchun kerak. Va istaymizmi, yoʻqmi, maktab yoshidagi bolalar uchun bahoning yana bir funksiyasi - motivatsiya (ragʻbat).

Taʼlim sifatiga baho berish, maktablarni bir-biri bilan solishtirish, umuman, tizim darajasida muhim qaror qabul qilish uchun tashqi summativ baholash natijalariga qaraladi. Tashqi summativ baholash esa, yuqorida yozganimdek, tez-tez oʻtkazilsa, jarayonni izdan chiqaradi. Dunyodagi istalgan taʼlim tizimini oling, tashqi summativ baholash bir necha yilda bir marta oʻtkaziladi. Chunki tizim darajasida qaror qabul qiluvchilarni, masalan, oʻquvchi darslikning 1-bobidagi maʼlumotlarni qay darajada eslab qolgani qiziqtirmasligi kerak. Tizim darajasida qaror qabul qiluvchilarni kattaroq kartina, yirikroq maqsadlarga qay darajada erishilgani qiziqtirishi kerak.

Shuning uchun hozir joriy qilinayotgan tizim gʻayri ilmiy: pedagogikaning ham, testologiyaning ham bazaviy tamoyillarini buzadi. Hozirgi norozililiklar vaqt oʻtishi bilan tinchishi mumkindir, maydaroq yonbosishlar bilan tinchitish mumkindir, lekin kimdir "tepa"ga "tizim zoʻr" deb taqdimot qilib qoʻygani uchungina oʻjarlik bilan joriy qilishda davom etaverish - taʼlimni barbod qilish deganidir.

Kanalning qayta aloqa botiga kelgan xabarlardan:

Assalomu alaykum.

ChSB va BSB larni qaytarish mayli-ku, yangi tizimga doir hisobotni ham bizga qildirishyapti. Avvaliga har bir sinf kesimida, har bir o‘quvchining ChSB va BSB testlaridagi qaysi savolga to‘g‘ri, qaysi savolga noto'g'ri javob belgilaganiga doir hisobot so‘rashdi. Bitta BSB'da 40ta savol bor, bitta sinfda esa o‘rtacha 32-35ta o‘quvchi. Bu juda katta vaqtni o‘g‘rilaydi.

Keyinchalik, BSB va ChSBning baho foizlarini so‘rashdi.

O‘qituvchini konspekt, ish reja va paxtadan ozod qilganmiz deb ko'krak kerishadi-yu, qog'ozbozlikka ko‘mib qo‘yishgan. Ishlash chorakdan chorakka og‘irlashib bormoqda.

Ta‘lim vazirligiga ham bolalarning bilimi emas, hisobotdagi raqamlari muhimdek. Vaholanki, bizdagi statistika va hisobot raqamlariga doim ham ishonch yo‘q.

Yuqoridagi postga ilova.

Har bir BSBdan keyin shunday koʻrinishdagi jadval toʻldirish kerakligi aytilmoqda.

Yuqoridagi postda yangi baholash tizimining, mening nazarimda, fundamental muammosi haqida yozdim. Bu muammo - maqsadlari, mohiyati har xil boʻlgan baholash turlarining (formativ, summativ; ichki, tashqi) oʻrnini faqat bitta baholash turi egallagani. Lekin taʼlim jarayonida har bir baholash turining oʻz funksiyasi (funksiyalari) borligini unutilmoqda.

Va ikkinchi katta muammo, nazarimda , "mezonlarga asoslangan baholash" degan ilmiy terminning notoʻgʻri talqini. "Maʼrifat" gazetasida eʼlon qilingan mana bu maqolamda tushuntirganimdek, baholash natijalarini nimaga qarab solishtirishimizga qarab baholashning uch turi mavjud va ularning biri boshqalariga nisbatan yaxshiroq, degan qarash xato - har birining oʻz qoʻllash oʻrni mavjud. Shuning uchun vazir oʻrinbosari Sardor Rajabovning "Shlyayxer eng toʻgʻri baholash - mezonlarga asoslangan baholash, deb aytdi" mazmunidagi bayonoti meni, ochigʻi, ajablantirdi - bu darajadagi mutaxassis (Shlyayxer) har bir baholash turi oʻz vazifasini bajarishini bilmasligi mumkin emas deb oʻylayman. (Afsuski, Shlyayxerdan aynan shu gapni aytgan yoki aytmaganligini soʻrash imkoni mavjud emas). Qolaversa, Shlyayxer boshchiligida oʻtkaziladigan PISA ham normaga asoslangan test hisoblanadi.

Xullas, mezonlarga asoslangan baholash tizimi ishlashi uchun butun respublika bir xil testlarni ishlashi yoki bir xil topshiriqlarni bajarishi shart emas. Bunday tizim ishlashi uchun oʻquvchilar egallashi kutilayotgan koʻnikmalar va bu koʻnikmalarni baholash mezonlari ochiqlanishi kerak.

Misol uchun: ona tilidan 6-sinf oʻquvchisi 2-chorak oxiriga borib vizual maʼlumotni (grafik, diagramma) soʻzlar yordamida tahlil qila olishi kerak. Bu - koʻnikma (standart). Endi buni baholash mezonlari: masalan, grafikda ifodalangan maʼlumotlarni toʻgʻri tahlil qila oldi, soʻzlardan toʻgʻri foydalandi, grammatik xatolarga yoʻl qoʻymadi - "aʼlo" baho; grammatik xatolari koʻp emas va bu xatolar mazmunni tushunishga xalal bermaydi - "yaxshi" qabilida.

Maktab oʻqituvchilari mana shu maqsaddan kelib chiqib topshiriqlar tuzishlari va mezonlar asosida baholashlari mumkin. Hamma maktablardagi hamma oʻquvchilar bir xil topshiriqlarni bajarishi shart emas - asosiysi, topshiriq tekshirilishi kerak boʻlgan koʻnikmani tekshirish imkonini berishi va bir xil mezonlar asosida tekshirilishi.

Hozirgi holatda esa konkret test yoki topshiriqni tekshirib, baholash mezonlari (masalan, "1-savolning javobi A, oʻquvchi toʻgʻri topsa, 1,6 ball beriladi" qabilida) bir xilligi "mezonlarga asoslangan baholash" deb talqin qilinayotgandek taassurot paydo boʻlmoqda. Aslida bu "mezonlarga asoslangan baholash"ning oʻta tor talqinidir.

Shuning ham, men oʻylayman, birinchi navbatda umumiy oʻrta taʼlim maqsadini, oʻquvchilar egallashlari kerak boʻlgan kompetensiyalarni belgilaydigan aniq bir hujjat ishlashi kerak. Qayta va qayta aytaman - hozirda bunday hujjat mavjud emas yoki u ishlamayapti. Har xil sinflar har xil davrlarda, har xil dasturlar asosida (yoki aniq dasturlarsiz) yaratilgan darsliklar asosida oʻqishmoqda: boshlangʻich sinflar - psevdo-fin darsliklari, 5-6 sinflar - ayrim fanlardan Singapur darsliklari, ayrim fanlardan "Novda" darsliklari, ayrim fanlar - MOʻD darsliklari, 7-11 sinflar ham "kasha". Bunday sharoitda "mezonlarga asoslangan baholash" tizimini joriy qilishga harakat qilish - mantiqsizlik va mablagʻlarni, energiyani behuda sarflashdir. Oldin taʼlimning asos hujjatini yoʻlga qoʻyib olaylik, oʻrtoqlar.

Koʻrinishidan, CHSB va BSB mavzusiga ixtisoslashgan Test-uz.ru kanalining yangi baholash tizimini joriy qilayotgan Pedagogik mahorat va xalqaro baholash markazi direktori oʻrinbosari Iroda Solihboyevaga havola berib iddao qilishicha, ikkinchi chorak uchun markazlashtirilgan CHSB fanlari va test topshiriqlari soni kamaytiriladi. Kanal bu qadam yangi tizim atrofidagi noroziliklar bilan bogʻliq ekanligiga ishora qilmoqda.

* Ikkinchi chorak CHSB boʻyicha oʻzgarishlar rasman tasdiqlanmagan, shuning uchun yuqorida "iddao qilishicha" deb yozildi.

Oʻylaymanki, yangi tizim bilan bogʻliq mojarolar - ijtimoiy tarmoqlardagi chiqishlar, Oliy Majlis va boshqa yuqori tashkilotlarga arizalar diqqat bilan monitoring qilinmoqda va yuqori aytilayotgani kabi oʻzgarishlar (agar tasdiqlansa) bunday noroziliklarni tinchitish uchun amalga oshirilayotgan boʻlishi mumkin. Biroq, yuqoriroqda yozganimdek (1, 2), bunday kosmetik oʻzgarishlar tizimning fundamental muammolarini hal qilmaydi.

Darvoqe. Ayrim ota-onalar shu kunlarda ayrim fanlardan oʻtkazilayotgan BSBlar shu kanaldagi topshiriqlar bilan bir xil ekanligini aytishmoqda. Bu topshiriqlar juda qiziq - testologiya talablariga javob berishi nuqtayi nazaridan alohida tahlil qilishga arziydi.

Kelinglar, CHSB - BSB mavzusidan chalgʻiylik ...

Bir-birimizni tushunishimizni taʼminlaydigan til (oʻzbek tili, ingliz tili, istalgan jonli til) oʻta murakkab iyerarxik tizim ekanligini hech oʻylab koʻrganmisiz? Qanday qilib 4-5 yoshga kelib bola bu murakkab tizimni hech kim unga ataylab oʻrgatmasa ham oʻrganib oladi? Biz gaplarni va matnlarni miyamizda qayta ishlayotganimda (processing) semantikasini (maʼnosini) alohida, grammatikasini alohida qayta ishlaymizmi yoki bir paytning oʻzida? Koʻp maʼnoli soʻzlarning kontekstda aynan qaysi maʼnosi kelayotganini miyamiz qanday aniqlaydi?

Shunga oʻxshagan qiziq savollarning ayrimlariga men eshitishni boshlagan mana bu "Kognitivistikaga kirish" deb nomlangan maʼruzalar turkumida javoblar bor ekan - turkumning dastlabki bir necha maʼruzasi psixologingvistikaga bagʻishlangan.

Nega "ayrimlariga" dedim? Chunki, maʼruzachi, Michigan universiteti professori Thad Polkning taʼkidlashicha, fan hali yuqoridagi kabi savollarning hammasiga ham javob topa olganicha yoʻq.

Siz ham yuqoridagi savollarga oʻz javobingizni oʻylab turing, maʼruzalardan olgan javoblarim bilan keyinroq boʻlishaman.

Darvoqe. Ushbu maʼruzalar turkumi "The Teaching Company"ning "The Great Courses" turkumiga kiradi. Bu turkumda ilm-fanning turli sohalarida turli darajalardagi maʼruzalarni topish mumkin. Qiziq, nega bunday maʼruzalar turkumlarini oʻzbek tilida yozish mumkin emas? "Mutolaa"chilarga (yoki istalgan boshqa qiziqqan jamoaga) oʻtlab koʻrish uchun gʻoya. Oʻylaymanki, bizda ham oʻz sohasini chuqur biladigan, qiziq tadqiqotlar olib borgan va katta auditoriyaga foydali narsalar bera oladigan olimlar topiladi. (Masalan, "psixolingvist" kanalini kuzatayotganlar biladiki, kanal muallifi, filologiya fanlari nomzodi Iroda Azimova psixolingvistikani aynan oʻzbek tili misolida yaxshi tahlil qilib bera oladilar. Oʻz sohasini chuqur biladigan bunday olimlar, oʻylayman, koʻp). Balki ularning ilmini shu yoʻsinda tarqatish haqida ham oʻylab koʻrish kerakdir?