Pedagog Shokir Tursun ham Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligining (mening nazarimda Konstitutsiyaga zid boʻlgan) buyrugʻi loyihasi boʻyicha bir qancha savollarni oʻrtaga tashlabdi.

"Buyruqda yana bir qiziq oʻrin bor, oʻquvchi ketsa-yu, ketgani haqida 25-maygacha xabar bermasagina haydaladi. Masalan, Vali 30-dekabrda ketib, 24-may kuni ariza bilan murojaat qilsa, u haydalmaydimi? Axir u naq 5 oy oʻqishga kelmadi-ku!?"

Lekin bu yerda Konstitutsiyaga zid yana bir norma bor.

"Davlat bepul umumiy o‘rta ta’lim va boshlang‘ich professional ta’lim olishni kafolatlaydi. Umumiy o‘rta ta’lim majburiydir". (Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 50-moddasidan).

Oʻquvchini maktabdan haydash (oʻquvchilar safidan chiqarish) mexanizmi mavjudmi oʻzi? Umumiy oʻrta taʼlim majburiy-ku? Maktabdan haydalgan oʻquvchi qayerga yuboriladi? Uning majburiy taʼlimni olishi qayerda va qanday qilib taʼminlanadi?

Tasavvur qiling, oʻquvchi maktabni xabardor qilmasdan chet elga chiqib ketdi (aslida u chet elga chiqishi uchun maktabning ruxsati kerak emas - ota-onasi yoki ularning oʻrnini bosuvchi shaxslarning ruxsati kerak). Nimadir sabab bilan (masalan kasal boʻlib qolib) uch oydan oshiq Oʻzbekistonga qayta olmadi va maktabga ham bormadi. Keyin qaytib keldi. Lekin ungacha maktab uni oʻquvchilar safidan chiqargan. Keyin nima boʻladi? Konstitutsiyaning 50-moddasini nima qilamiz?

Qonunga va mantiqqa zid qarorlar haqida Qalampir.uz materiali.

https://qalampir.uz/uz/news/diplom-sarik-chak-ami-sertifikati-yuk-uk-ituvchilar-ishdan-%D2%B3aydaladi-2-100109

Yevropa Kengashi Parlament Assambleyasi o'zining 2024-yil 17-aprelda qabul qilgan 2540-sonli rezolyutsiyasida Vladimir Putinning legitimligini tan olmasligini e'lon qildi.

"Vladimir Putin hukmronligi davrida Rossiya de-fakto diktaturaga aylandi. U nafaqat Rossiya ichidagi demokratik muxolifatni bo'g'ib tashladi, balki qo'shni davlatlarning demokratik tanlovini va ularning siyosiy mustaqilligini hurmat qilishdan bosh tortdi. ... Putin rejimi "russkiy mir" deb atalgan va Kreml tomonidan urushni targ'ibot qiluvchi vositaga aylantirilgan neo-impeialistik ideologiyani ilgari surdi. ... 2024-yilning 17-martida Putin prezident saylovlari deb atalgan jarayonning g'olibi deb e'lon qilindi, bu jarayon erkin va adolatli o'tmadi, unda haqiqiy muxolifat hatto qatnashishiga ham izn berilmadi. ... 2519-sonli rezolyutsiyaga (2023-yil) muvofiq, Assambleya Putinni legitim prezident sifatida tan olmaydi hamda Yevropa Kengashi a'zolari, kuzatuvchi davlatlari va Yevropa Ittifoqini u bilan barcha muloqotlarni, gumanitar va tinchlikni ta'minlash maqsadidagi muloqotlardan tashqari, to'xtatishga chaqiradi", - deyiladi rezolyutsiyada.

O'zbekiston ta'limining sifatsiz va samarasiz ekanligi bilvosita tan olingan qaror

Vazirlar Mahkamasining "Yoshlarni kasbga (mutaxassislikka) va chet tillarga o'qitish tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi qarori (2024-yil 17-aprel, 213-son) qabul qilindi. Qarorga ko'ra, "yoshlarning chet tillarini o'rganish va kasb egallashga bo'lgan qiziqishlarini qo'llab-quvvatlash, ularni ichki va tashqi mehnat bozorida raqobatbardosh kadrlar sifatida tayyorlash tizimini takomillashtirish hamda xorijiy davlatlarda ishlash imkoniyatlarini kengaytirish" maqsadida Tashqi mehnat migratsiyasi agentligi huzurida Fuqarolarni (yoshlarni) chet tillariga oʻqitish va xorijiy davlatlarda ishlashga maqsadli tayyorlash markazi tashkil etiladi. Markaz professional ta'lim muassasalarida (kasb-hunar maktablari, texnikumlarda) yoshlarni chet tillar va kasbga o'qitish bo'yicha kurslar tashkil qilishni muvofiqlashtiradi. Kurslarni bitirganlarga davlat namunasidagi hujjat beriladi. Kurslarda dars beradigan o'qituvchilar oyligiga 100 %gacha qo'shimcha ustama to'lanishi mumkin, kurslarda tahsil olganlarning chet tilini bilish darajasini esa Bilimlarni baholash agentligi (DTM) tekshiradi.

Qizig'i, O'zbekiston maktablarida kamida ikkita xorijiy til (1-sinfdan 11 yil davomida ingliz / nemis / fransuz yoki boshqa til, 2-sinfdan boshlab 10 yil davomida rus tili) o'qitiladi. Bu ham kamlik qilganday, Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi 2024/2025 o‘quv yilidan boshlab 10−11-sinflarda yana bitta (de-fakto uchinchi) xorijiy tilga o‘qitmoqchi edi shekilli? 10-11 yil davomida maktabda o'qitilib, o'rganilmagan xorijiy tilga endi "Fuqarolarni (yoshlarni) chet tillariga oʻqitish va xorijiy davlatlarda ishlashga maqsadli tayyorlash markazi"da o'rgatishmoqchi.

Kasb masalasiga kelsak, Prezident farmoni bilan 2019-yildayoq "professional ta’lim tizimini ilg‘or xorijiy tajribalar asosida takomillashtirish, boshlang‘ich, o‘rta va o‘rta maxsus professional ta’lim bosqichlarini joriy qilish orqali mehnat bozori uchun malakali va raqobatbardosh kadrlar tayyorlash hamda mazkur jarayonga ish beruvchilarni keng jalb qilish maqsadida" uch bosqichli (kasb-hunar maktabi - kollej - texnikumdan iborat), Ta’limning xalqaro standart tasniflagichi darajalari bilan uyg‘unlashgan, tabaqalashtirilgan ta’lim dasturlari asosida o'qitadigan professional ta'lim tizimi joriy etilmaganmidi? Qolaversa, Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi ham Prezident qarori bilan kelayotgan o'quv yilidan boshlab maktablarning 10-11 sinflarida “Biznes va kasb-hunarga o‘qitish” yo‘nalishlari bo‘yicha ta’lim dasturlarini joriy qilmoqchi emasmidi? O‘quvchilar maktabning o‘zidayoq 64 xil ishchi kasblarga o‘rgatilishi aytilmaganmidi?

Mana endi maktab va uch bosqichli professional ta'lim tizimi eplay olmayotgan vazifani bajarish yana bitta yangi markaz ochiladi. Bu markaz yoshlarni maktab 11 yilda o'rgata olmayotgan xorijiy tilga, maktab - kasb-hunar maktabi - kollej - texnikum "o'rgatamiz" deya jar solgan kasb-hunarga bir yilgacha muddatli o'quv kurslar tashkil qilib o'rgatmoqchi.

Bir emas, ikkita tizim va vazirlik eplay olmagan narsa uchinchi tizim yaratilishi bilan bajariladimi? Yoki agar Maktabgacha va maktab ta'limi hamda tarkibida kasb-hunar maktablari, kollej, texnikumlari bo'lgan Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi o'z vazifa va va'dalarini uddalay olayotgan bo'lsa, "Fuqarolarni (yoshlarni) chet tillariga oʻqitish va xorijiy davlatlarda ishlashga maqsadli tayyorlash markazi"ga nima zarurat bor edi?

"Boʻldi-da, bolam, mendan boshqa darding yoʻqmi", - degan edi (adashmasam) Hojiboy Tojiboyev bir aksiyasida ajdodlarimiz tilidan.

Vazirlar Mahkamasining "Bolalar uchun mashhur allomalarimizning ilmiy-maʼrifiy merosi hamda ularning ibratli hayotiga bagʻishlangan maxsus asarlar yaratish dasturi toʻgʻrisida" qarori loyihasi eʼlon qilindi. Loyihaga koʻra, "yosh avlodni ulugʻ ajdodlarimizning ilmiy-maʼrifiy va maʼnaviy merosi bilan yanada kengroq tanishtirish va ularning ibratli hayotiga bagʻishlangan maxsus asarlar yaratish orqali ularda milliy gʻurur, vatanparvarlik tuygʻularini yanada rivojlantirish" maqsadida har yili 50 nomda "maxsus ixcham" asarlar yaratiladi. Jumladan, 2024-yilda Avloniy, Beruniy, Temur Malik, Najmiddin Kubro singari tarixiy shaxslar haqida asarlar yaratish koʻzda tutilgan.

Hammasi yaxshi: bolalar kitobxonligini rivojlantirish kerak, ajdodlarni oʻrganish - oʻrgatish kerak, vatanparvarlik kerak, lekin...

Bir savol: qachongacha oʻtmish bilan yashaymiz? Tashqarida XXI asrning 3-chi oʻn yilligi axir! Bolalarga ularning fantaziyasini charxlaydigan, zamonaviy ilm-fan olamiga olib kiradigan, dunyoni tadqiq qilishga chorlaydigan asarlar - badiiy (fiction), badiiy boʻlmagan (non-fiction) asarlar, ensiklopediyalar, ilmiy-ommabop kitoblar kerak. Shunda, balkim, bizdan Nobel oladiganlar chiqar, oʻzga olamlarni tadqiq qiladiganlar chiqar, yuqori texnologiyali mahsulot yaratib, katta-katta pul topadiganlar chiqar, yoki kuchli fantaziyasi orqali jahonni zabt etadigan asarlar - kitoblar, kinolar yaratadiganlar chiqar? Axir qachongacha oʻtmish bilan yashaymiz, faqat oʻtmishga sigʻinib kelajakni boy bermayapmizmi? Agar shundoq ham defitsiti rekord summaga yaqinlashgan byudjetimizdan bolalar kitobxonligi uchun pul ajratish imkoni boʻlsa, shu pulni yana oʻsha ajdodlar bahona pand-nasihat ruhidagi (va hozirgi bolani qiziqtirishi dargumon boʻlgan) asarlarga emas, bolaning intellektual rivojlanishiga xizmat qiladigan, kelajakda undan yangi Ibn Sino yoki Beruniy chiqishi uchun poydevor boʻla oladigan kitoblarga sarflaganimiz maʼqulroq emasmi?

“Men ulardan men bilan suhbatlashgani haqida yozmasliklarini, balki meni ayol va san’atkor sifatida qo‘llab-quvvatlashlarini va himoya qilishlarini so‘radim". Xonanda Lola Yoʻldosheva.

"Oʻzbekkonsert" Lola Yoʻldoshevani (yoki boshqa biror sanʼatkorni) himoya qiladigan tashkilot emas. "Oʻzbekkonsert" “litsenziya talablari yana bir bor eslatadigan" tashkilot. Balkim bu tashkilotning boshqa - ayrimlar aytmoqchi, oʻrtakashlik vazifasi ham bordir, lekin rasmiy vazifasi - "mamlakatimizda konsert-tomosha va gastrol faoliyati borasida yagona davlat siyosatini yuritish", "konsert-tomosha faoliyati bilan shug‘ullanish huquqi uchun litsenziyalar berish" va hokazo va hokazo.

Tasavvur qiling: Konstitutsiya boʻyicha demokratik davlat deb eʼlon qilingan, senzura taqiqlangan Oʻzbekistonda rasmiy vazifasi - sanʼatkorga ijod qilish, sanʼat asari yaratish, sanʼatini boshqalarga koʻrsatish uchun litsenziya berish boʻlgan, qolaversa, sanʼatkorga "ramkalar" chizib beradigan tashkilot mavjud. Hatto dahshatli inkvizitsiya hukmron boʻlgan oʻrta asrlarda ham sanʼat davlat tomonidan "tartib"ga solinmagan boʻlsa kerak.

Lola Yoʻldosheva bilan boʻlgan voqeadan keyin "Oʻzbekkonsert"ning nega kerakligi haqida savollar yana oʻrtaga chiqdi. Umuman olganda, nafaqat Oʻzbekkonsert, balki Oʻzbekkino, Yozuvchilar uyushmasi, Madaniyat vazirligi, Maʼnaviyat va maʼrifat markazi singari tashkilotlar nima uchun kerak? Ijod, madaniyat, sanʼat - davlat tomonidan tartibga solinishi kerak boʻlgan sohami?

Sobiq SSSRda bunday tashkilotlarning vazifasi - senzura va kooptatsiya boʻlgan. "Ramka"larga, partiya belgilab bergan qoliplarga tushmaydiganlar - taʼqiq va taʼqibda. Partiya chizib bergan yoʻldan ogʻishmayotganlarga - mukofotlar, imtiyozlar, "oddiy xalq"dan koʻra yaxshiroq yashash imkoniyati. Hatto "xalq artisti / yozuvchisi / ...", "xizmat koʻrsatgan artist ..." singari unvonlar ham kooptatsiya, sotib olish, nazorat vositasi boʻlgan. "Abdulla Oripov" filmida Lola Eltoyeva oʻynagan obraz - KPSS funksioneri aytadi-ku: "Biz sizning koʻkragingizga "xalq shoiri" unvonini bekorga taqib qoʻydikmi?"

Mustaqil boʻlganiga, oʻzini demokratik davlat deb eʼlon qilganiga 30 yildan oshgan Oʻzbekistonga bunday sanʼatni, madaniyatni, ijodiy jarayonni nazoratda ushlab turadigan tashkilotlar tugatilishi kerak. Sanʼatkor erkin ijodini qilishi, oʻz sanʼati orqali daromad topsa - soligʻini toʻlashi, mabodo sanʼat asarida qonun bilan taqiqlangan narsalar (masalan, zoʻravonlikka daʼvat, pornografiya va h.z.) aniqlansa - bu masalani sud hal qilishi kerak. Hamma normal davlatlarda shunday. Yoki "demokratiya", "inson huquqlari", "soʻz erkinligi", "ijod erkinligi" - bular shunchaki qogʻozdagi gaplar, xolosmi?

Darvoqe.

Ijod erkinligi, ijodkorning totalitar davlat tomonidan yoʻq qilinishi, senzura, yozuvchilar uyushmasi singari tashkilotlarning vazifasi - bular Mixail Bulgakovning shoh romani asosida ishlangan yangi filmda zoʻr ochib berilgan. ("Maʼnaviyati yuksak"larga bu filmni koʻrishni va romanni oʻqishni tavsiya qilmagan boʻlardim - shokka tushishlari ehtimoli yuqori). Birgina Ijodkorning - Ustaning Yozuvchilar uyushmasida "sud" qilinishi sahnasi juda koʻp narsani aytadi.

Filmni koʻrish jarayonida shaxsan men filmdagi Usta obrazida Bulgakovning oʻzini koʻrdim. Har qanday ijod erkinligiga qarshi boʻlgan totalitar davlat qoliplarga tushmagani uchun maʼnan va keyinchalik jismonan yoʻq qilgan sanʼatkor. Bunday sanʼatkorlar Bulgakov yashagan davrdagi va undan keyingi SSSRda koʻp boʻlgan, hozirgi Rossiyada ham bor. (Bekorga bu film Z-propagandachilar qahriga uchramagan boʻlsa kerak).

Oʻzini demokratik deb eʼlon qilgan Oʻzbekistonda ijodni, sanʼatni qolipga soladigan tashkilotlar boʻlmasligi kerak.

"Monstr"ning qaytishi yoxud "ma'muriy islohotlar"ning yangi bosqichi?

Ta'lim sohasida ishlaydiganlar eslasa kerak, bir necha yillar oldin DTM faqat abituriyentlarni testdan o'tkazadigan tashkilot emas edi. DTM akkreditatsiya, attestatsiya, nodavlat ta'lim tashkilotlari litsenziyasi, nostrifikatsiya, apostil singari juda ko'p masalalar bilan shug'ullanadigan ulkan "monstr" edi. Keyinchalik Prezident qarori asosida Ta'lim sifatini nazorat qilish bo‘yicha davlat inspeksiyasi tashkil etilgan va ta'lim sifati nazorati bilan bog'liq masalalar (attestatsiya, akkreditatsiya, nostrifikatsiya) hamda litsenziya masalalari inspeksiyaga berilgan edi. DTMda faqat test sinovlarini tashkil etish va o'tkazish bilan bog'liq funksiyalar qolgan edi.

2023-yilgi "ma'muriy islohotlar" deb atalgan "va-va-vazirliklar" tuzish hamda har xil qo'mita-yu agentliklarni "matryoshka" singari singari bu vazirliklar ichiga yashirish jarayonida inspeksiya tugatilgan, uning vazifalari MMTV va OTFIV orasida taqsimlangan edi. DTM esa "Bilim va ko'nikmalarni baholash agentligi" sifatida OTFIV tarkiribiga kiritilgan edi.

Xabar berishlaricha, endi "bilim, ko‘nikma va malakalarni baholash sohasida davlat siyosatini yangi bosqichga olib chiqish, ta’lim tashkilotlarida baholash bo‘yicha yagona yondashuvni ta’minlash, ta’lim sifatini xalqaro standartlarga muvofiqlashtirgan holda ta’lim tashkilotlarining xalqaro reytinglarda yuqori o‘rinlarni egallashlari uchun imkoniyat yaratish hamda tayyorlanayotgan kadrlarning milliy va xalqaro miqyosdagi raqobatbardoshligini oshirish" maqsadida DTM - Bilimlarni baholash agentligi negizida O’zbekiston Respublikasi Ta’limni baholash agentligini tashkil etish taklif qilinmoqda. Agentlikka oldingi inspeksiya va DTMning hamma vakolatlari (test sinovlarini, shu jumladan, milliy sertifikat testlarini o'tkazish, ta’lim tashkilotlari va ta’lim dasturlarini davlat akkreditatsiyasidan o‘tkazish, pedagog kadrlarga malaka toifalarini berish bo‘yicha malaka imtihonlarini tashkil etish va o‘tkazish, yuridik shaxslarga bilim, ko‘nikma va malakalarni baholash sohasida xizmat ko‘rsatish hamda nodavlat ta’lim tashkilotlariga ta’lim faoliyatini amalga oshirish bo‘yicha litsenziya berish, xorijiy davlatlarning ta’lim to‘g‘risidagi hujjatlarni tan olish hamda ta’lim va fan sohasi tashkilotlaridan beriladigan rasmiy hujjatlarga apostil qo‘yish, ta’lim tashkilotlarining reytingini yuritish) qaytariladi, shuningdek, ta’lim tashkilotlari rahbar va pedagog xodimlarining pedagogik o‘lchovlar bo‘yicha malakasini oshirish vazifasi ham beriladi. Ya'ni, juda katta vakolatlarga "eski-yangi monstr" yaratiladi.

Test sinovlarini o'tkazish va ta'lim sifatini nazorat qilish - har xil funksiyalar va jarayonlar. Xalqaro tajribalarda bu ikkita har xil funksiya bitta organga berilganimi shaxsan men bilmayman. Bir marta bunday xatoni qilib ko'rganmiz, aqllilar odatda o'z xatolaridan xulosa chiqaradilar va xatolarini takrorlamaydilar.

Oldingi postga illyustratsiya.

Yangi O'zbekiston an'analariga muvofiq, "eski - yangi monstr" - Ta’limni baholash agentligi ham "matryoshkasifat" bo'lishi taklif etilmoqda. Uning tarkibida:

- “Tillarni baholash markazi” MCHJ bo'ladi. Qaror loyihasida agentlik respublika ijro etuvchi hokimiyat organi maqomiga ega bo‘lishi qayd etilgan. Qolaversa, loyihada agentlik "bilim, ko‘nikma va malakalarni baholashni bosqichma-bosqich xususiy sektorga o‘tkazishni ta’minlash maqsadida" baholash sohasida xizmat ko‘rsatish faoliyati uchun yuridik shaxslarga litsenziya berish vakolatiga ega bo'lishi qayd etilgan. “Tillarni baholash markazi” MCHJ esa chet tillar bilimini baholash orqali pul ishlaydigan strukura. Agentlik shunda o'zi shugʻullanadigan faoliyatga litsenziya ham beradimi, ya'ni o'ziga raqobatchilar yaratadimi? Mantiq xijolat.

- “Pedagogik o‘lchovlarni rivojlantirish markazi” davlat muassasasi bo'ladi. Pedagogik o'lchovlar - ilmiy soha va ilmiy soha bilan ilmiy muassasalar shug'ullanishi kerak, hokimiyat organi emas.

Respublika ijro etuvchi hokimiyat organi maqomiga ega bo‘lishi kutilayotgan, yuridik shaxslarga bilim, ko‘nikma va malakalarni baholash sohasida xizmat ko‘rsatish
bo‘yicha litsenziya berish vakolatiga ega bo'ladigan Ta’limni baholash agentligining tarkibida “Tillarni baholash markazi” MCHJ bo'lishi, umuman, agentlikning o'zi bilim, ko‘nikma va malakalarni baholash bilan shug'ullanishi nafaqat mantiqqa, balki qonunga ham zid.

Litsenziyalash sohasidagi vakolatli organlar ushbu vakolatli organlar tomonidan litsenziyalanadigan faoliyatni amalga oshiradigan korxonalar, muassasalar va tashkilotlarni tashkil etishga yoki ularning faoliyatida muassislar, aksiyadorlar yoxud ishtirokchilar sifatida ishtirok etishga haqli emas, bundan qonunda nazarda tutilgan hollar mustasno. "Litsenziyalash, ruxsat berish va xabardor qilish tartib-taomillari to'g'risida"gi Qonunning 14-moddasidan.

Prezident qarori - qonun emas, qonun osti hujjati bo'lib, "Normativ-huquqiy hujjatlar to'g'risida"gi Qonunga muvofiq, o‘ziga nisbatan yuqoriroq yuridik kuchga ega bo‘lgan normativ-huquqiy hujjatlarga - qonunlarga zid bo'lishi mumkin emas.

Qarorlar loyihalarini yozadiganlar bu loyihalarning nafaqat oddiy mantiqqa, balki amaldagi qonunlarga ham mosligini tahlil qilishadimi o'zi?

Buyuk Britaniya tashqi ishlar vaziri va sobiq bosh vaziri lord Devid Kemeron O‘zbekistonga tashrifi oldidan o‘z maqolasida hamkorlikni yangi darajaga ko‘taradigan uchta ustuvor yo‘nalishlar haqida yozdi. Shu uch ustivor yo'nalishlardan biri - ta'lim.

"Biz bu yerda yanada ko‘proq insonlar Buyuk Britaniyaning jahon miqyosida tan olingan universitetlaridagi ta’lim bilan shaxsan tanishishlari uchun Chevening stipendiyalarini moliyalashtirishni ikki baravar oshirmoqdamiz. Shu bilan birga, mintaqaning o‘zida ham imkoniyatlarni qo‘llab-quvvatlayapmiz.

Bugungi kunda O‘zbekistonning turli OTMlarida Britaniyaning o‘nta ta’lim muassasi Buyuk Britaniya diplomlarini taqdim qilmoqda. Koventri universiteti Ostonada yangi kampus ochishga va Belfastdagi Qirolicha universiteti esa yangi ikki darajali ta’lim dasturini yo‘lga qo‘yishga qaror qildi. “British Council”, “Pearson” va “Cambridge Education” kabi guruhlar ingliz tilini o‘qitish standartlarini ko‘tarishga yordam bermoqda — bunday loyihalar, masalan, ingliz tilini ikkinchi rasmiy til darajasiga ko‘tarish qaroriga kelgan Mo‘g‘ulistonda muhim ahamiyatga egadir.

Bizning maqsadimiz barcha fuqarolar, jumladan, ayollar va qizlar uchun ta’lim sifatini oshirishdir. Bu ularning salohiyatini to‘liq ochish, shu orqali jamiyatingizning to‘liq salohiyatini amalda qo‘llash uchun juda muhimdir", deysi Kemeron.

P.S. Chevening - zo'r dastur. Topshiringlar, g'olib bo'linglar, Britaniyaning (va dunyoning) eng zo'r universitetlarida o'qinglar.

Kimyo-biologiyaga qiziqadigan o'quvchiga fizika-matematika kerak, lekin fizika-matematikaga qiziqadiganiga kimyo-bilologiya kerak emas...mi?

Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi huzuridagi Respublika ta'lim markazi 2024/25 o'quv yili uchun o'quv rejalarini e'lon qildi. Unda kutilgan o'zgarishlardan tashqari (2-sinfga informatika, 5-sinfga tabiiy fanlar kiritilishi), qiziq va savollar tug'diradigan jihatlar ham bor.

Demak, tushunishim bo'yicha, kelayotgan o'quv yilida 10-11 sinflarda bir necha xil o'quv reja amal qiladi:

- tayanch o'quv rejasi (hamma umumta'lim fanlari odatdagi tartibda o'qiliadi);

- tanlov fanlari joriy etiladigan sinflar uchun o'quv rejalari (matematika-fizika, kimyo-biologiya, ona tili adabiyot - chet tili, matematika - chet tili yo'nalishlari);

- xorijiy tillar yo'nalishidagi sinflar uchun o'quv rejasi (ikkinchi, aniqrog'i, uchinchi xorijiy til qo'shiladi);

- biznes va kasb-hunarga oʻqitish yoʻnalishi joriy etiladigan sinflar uchun o'quv rejalari.

Mana shu yerda qiziq narsalar va savollar boshlanadi.

- Tanlov fanlari joriy etiladigan sinflarning hech qaysi yo'nalishida (kimyo va biologiya yo'nalishidan tashqari) kimyo va biologiya o'qitilmaydi. Misol uchun, kimyo-biologiyani tanlagan bola fizikani o'qiydi, lekin fizikani tanlagan bola kimyo-biologiyani o'qimaydi. Ya'ni, vazirlikning fikricha, matematikaga yoki fizikaga yoki til va adabiyotga qiziqqan bola uchun kimyo va biologiya keraksiz fanmi? Ya'ni, bu bolalar faqat yuqori sinflarda o'tiladigan (va maktabda o'rganmasa, katta ehtimol bilan boshqa hech qayerda o'rganmaydigan) genetika, hayotning umumiy qonunyatlari, organik birikmalar, uglevodorodlar (misol uchun) haqida hech qanday tasavvurga ega bo'lmasdan turib maktabni bitirib ketaversa ham bo'ladimi?

- Tanlov fanlari joriy etiladigan sinflarning hech qaysi yo'nalishida, shuningdek, xorijiy tillar yo'nalishidagi sinflarda informatika o'qitilmaydi. Ya'ni, vazirlikning fikricha, XXI asrda - axborot texnologiyalari va sun'iy intellekt davrida informatika keraksiz fan shekilli?

- Tanlov fanlari joriy etiladigan sinflarning hech qaysi yo'nalishida, shuningdek, xorijiy tillar yo'nalishidagi sinflarda jismoniy tarbiya yo'q. (Shu bahonada maktab sport zallaridan voz kechvorilsa bo'lar balki, nima dedingiz?)

- Biznes va kasb-hunarga oʻqitish yoʻnalishi joriy etiladigan sinflarda geografiya o'qitilmaydi. Qiziq, nega bu yo'nalishda aynan geografiya qurbon qilindi, boshqa fan emas?

- Xorijiy tillar yo'nalishidagi sinflarda ikkinchi (aslida uchinchi, chunki rus tili ham bor) xorijiy tilni jami 136 soat hajmida o'qitib nimaga erishmoqchimiz? Tilni umuman bilmaydigan bolani bu vaqt ichida 0dan A1 (boshlang'ich) darajaga olib chiqish mumkindir, lekin bu bizga nima beradi?

Qolaversa, boshqa, jiddiyroq savollar ham bor.

- Tanlov fanlariga juda ko'p soat berilmoqda (masalan, matematika - haftasiga 10 soat, ona tili va adabiyot - 9 soat, fizika - 5 soat va hokazo). Ushbu qo‘shimcha soatlar hisobiga qanday bilim, ko‘nikma, malakalаrni shakllantirish kutilmoqda? Tanlov fanlari qaysi dastur va darsliklar bo‘yicha o‘qitiladi? Yoki qo'shimcha soatlar o'quvchilardan DTM testlarini yechadigan robotlar "yasash"ga sarflanadimi? (Bu savollarni oldin ham bergandim, javob berilganini ko'rmadim).

- Biznes va kasb-hunarga oʻqitish yoʻnalishining kasb-hunar maktablaridan nima farqi bor? Tasdiqlangan kasblarni (65ta) maktabda o'qitish uchun shart-sharoit (mutaxassislar, laboratoriyalar va hokazo) bormi? 216 soatda bu kasblarni o'rgatish mumkinmi, ya'ni bu kasblar uchun kerakli bilim va ko'nikmalar hajmi va ajratilgan soatlar mutanosibligi tahlil qilinganmi? Turli darajadagi bilim va malaka talab qiladigan kasblarga (masalan, tukunasoz va logistika operatori, kassir va SMMchi, g'ish teruvchi va C++ dasturchisi) bir xil soat hajmida o'qitib bo'ladimi?

(davomi quyida)

... davomi

- Prezident qarorida “Biznes va kasb-hunarga o‘qitish” yo‘nalishi doirasida o‘quvchilar Milliy malakalar ramkasining 2-darajasiga mos bo‘lgan kasblarga o‘qitilishi belgilangan. Milliy makalar ramkasida 2-daraja - bu standart va oddiy vazifalarni oddiy qoidalar va instrumentlar orqali bajarish, yo‘riqnoma bo‘yicha harakat qilish usulini tanlay olish ko'nikmasini talab qiladigan kasblar degani. “Biznes va kasb-hunarga o‘qitish” yo‘nalishi uchun tasdiqlangan kasblarning hammasi ham (masalan, logistika operatori, kopirayter, dasturchi singari kasblar) 2-darajaga mos keladi deb o'ylaysizmi?

Xullas, savollar ko'p. Javob berguvchi, odatdagidek, yo'q. Ta'limda "ura-ura"chilik va tushunarsiz tajribalar esa davom etadi.