In “Adolescence,” he said, the boy’s school is underfunded and teachers are too stressed and overworked to stop bullying, the police are ignorant of how teenagers talk to one another on social media and the boy’s friends and family were oblivious to what he was capable of.
"Oʻtish davri" ("Oʻsmirlik") seriali haqida yozgandim. NY Times nashrining yozishicha, mazkur serial Britaniyada (serial voqealari Britaniyaning bir shaharchasida boʻlib oʻtadi) 16 yoshga kirmagan shaxslarga ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishni taqiqlash masalasini kun tartibiga olib chiqqan. Britaniya Bosh vaziri Kir Starmer parlamentda serialni farzandlari bilan birga koʻrgani va bolalarni internetdagi zararli axborotdan himoya qilish uchun qadamlar tashlash kerakligi haqida gapirgan.
Serial mualliflaridan biri esa fojiada (serial ssenariysi real voqealardan taʼsirlanib yozilgan) maktabning roliga eʼtibor qaratgan: "Maktablarga yetarlicha mablagʻ ajratilmaydi, oʻqituvchilarning oʻzlari stressda va ish hajmi juda ham koʻp, ular bullingni toʻxtata olmaydi".
Keltirilgan iqtibosga eʼtibor bering: xuddi Oʻzbekiston maktablari haqida gapirilgandek. Oʻzbekiston rasmiylari esa taʼlim sifatini oshirish va maktablardagi psixo-emotsional vaziyatni yaxshilash oʻrniga ota-onalarni ogohlantirishlar bilan qoʻrqitib davomatni taʼminlash bilan ovora.
"Oʻtish davri" ("Oʻsmirlik") seriali haqida yozgandim. NY Times nashrining yozishicha, mazkur serial Britaniyada (serial voqealari Britaniyaning bir shaharchasida boʻlib oʻtadi) 16 yoshga kirmagan shaxslarga ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishni taqiqlash masalasini kun tartibiga olib chiqqan. Britaniya Bosh vaziri Kir Starmer parlamentda serialni farzandlari bilan birga koʻrgani va bolalarni internetdagi zararli axborotdan himoya qilish uchun qadamlar tashlash kerakligi haqida gapirgan.
Serial mualliflaridan biri esa fojiada (serial ssenariysi real voqealardan taʼsirlanib yozilgan) maktabning roliga eʼtibor qaratgan: "Maktablarga yetarlicha mablagʻ ajratilmaydi, oʻqituvchilarning oʻzlari stressda va ish hajmi juda ham koʻp, ular bullingni toʻxtata olmaydi".
Keltirilgan iqtibosga eʼtibor bering: xuddi Oʻzbekiston maktablari haqida gapirilgandek. Oʻzbekiston rasmiylari esa taʼlim sifatini oshirish va maktablardagi psixo-emotsional vaziyatni yaxshilash oʻrniga ota-onalarni ogohlantirishlar bilan qoʻrqitib davomatni taʼminlash bilan ovora.
NY Times
‘Adolescence’ Has People Talking. Its Writer Wants Lawmakers to Act.
The Netflix hit has touched off debates about smartphone use by children and, in Britain, fed into calls for a social media ban.
👍15
Iqtisodchi Kundaligi
Menga fizikani o’qitgan domla - Boris Oksingendler O’zbek televideniyasiga intervyu beribdi.
Dodamni sinfdoshi bo’lgani uchun bizni o’qitar edi. O’zi katta olim odam.
Dodamni sinfdoshi bo’lgani uchun bizni o’qitar edi. O’zi katta olim odam.
Ha, katta olim va - shu bilan birga, shaxsiy kuzatishlarim bo'yicha, juda kamtar va samimiy inson.
Men Boris Oksingendlerni tanishimning sababi - uning rafiqasi, Nadejda Nikiforova qo'li ostida bir necha yil ishlaganman. Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti qoshidagi akademik litseyda ingliz tilidan dars berganimda Nadejda Nikiforova kafedra mudiri edi. Litseydagi faoliyatim davomida hamkasblar bir-birimizdan ko'p narsalarni o'rganganmiz va bunday professional, do'stona muhitning shakllanishida Nadejda Nikiforovaning hissasi juda katta bo'lgan edi deb o'ylayman.
Umuman, o'sha paytda ta'lim tizimidagi muhitning o'zi ham qandaydir erkinroq edi nazarimda va bu erkinlik pedagoglarga kasbiy rivojlanish, o'z ustida ishlash uchun turfa imkoniyatlar eshigini ochar edi. Pedagoglarning o'zida ham o'z ustida ishlash, rivojlanishga qiziqish bor edi. Undan keyingi o'zgarishlar borib-borib pedagoglarni aksar hollarda qandaydir "kunim o'tsa bo'ldi" deydigan va hech narsaga qiziqmaydigan shaxslarga aylantirdi.
Men Boris Oksingendlerni tanishimning sababi - uning rafiqasi, Nadejda Nikiforova qo'li ostida bir necha yil ishlaganman. Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti qoshidagi akademik litseyda ingliz tilidan dars berganimda Nadejda Nikiforova kafedra mudiri edi. Litseydagi faoliyatim davomida hamkasblar bir-birimizdan ko'p narsalarni o'rganganmiz va bunday professional, do'stona muhitning shakllanishida Nadejda Nikiforovaning hissasi juda katta bo'lgan edi deb o'ylayman.
Umuman, o'sha paytda ta'lim tizimidagi muhitning o'zi ham qandaydir erkinroq edi nazarimda va bu erkinlik pedagoglarga kasbiy rivojlanish, o'z ustida ishlash uchun turfa imkoniyatlar eshigini ochar edi. Pedagoglarning o'zida ham o'z ustida ishlash, rivojlanishga qiziqish bor edi. Undan keyingi o'zgarishlar borib-borib pedagoglarni aksar hollarda qandaydir "kunim o'tsa bo'ldi" deydigan va hech narsaga qiziqmaydigan shaxslarga aylantirdi.
🔥11👍5👏2
Kanal kuzatuvchilaridan kelgan videolar. Videolarda ayni damda Qoraqalpogʻiston Respublikasi Pedagogik mahorat markazida Respublika umumtaʼlim oʻqituvchilarining bilimlarini teksirish boʻyicha diagnostik test jarayoni tasvirlangani aytilmoqda.
Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi bunday diagnostik testlar orqali qanday maʼlumotlar yigʻishni maqsad qilgan, bilmadim, lekin bir narsani bilaman: bunday sharoitda oʻtkazilgan test natijalari - testologiya "tili" bilan aytganda, validlik talablariga javob bermaydigan, oddiy "til" bilan aytganda, hech narsaga yaroqsiz boʻladi. Vaqt va pul bekor sarflangani, shuncha odam bekorga ovora qilingani qoladi, xolos.
Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi bunday diagnostik testlar orqali qanday maʼlumotlar yigʻishni maqsad qilgan, bilmadim, lekin bir narsani bilaman: bunday sharoitda oʻtkazilgan test natijalari - testologiya "tili" bilan aytganda, validlik talablariga javob bermaydigan, oddiy "til" bilan aytganda, hech narsaga yaroqsiz boʻladi. Vaqt va pul bekor sarflangani, shuncha odam bekorga ovora qilingani qoladi, xolos.
😢31🤬11👍7😱3
Jalilov. Qaydlar
Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi bunday diagnostik testlar orqali qanday maʼlumotlar yigʻishni maqsad qilgan, bilmadim, lekin bir narsani bilaman: bunday sharoitda oʻtkazilgan test natijalari - testologiya "tili" bilan aytganda, validlik talablariga javob bermaydigan, oddiy "til" bilan aytganda, hech narsaga yaroqsiz boʻladi.
Keling, nima uchun yuqoridagi postda gap ketgan pedagoglar uchun diagnostik test yaroqsizligini tahlil qilib koʻraylik.
Buning uchun oldin test oʻzi nima, degan savolga aniqlik kiritish kerak. "Pedagogik va psixologik baholash standartlari"ga koʻra, test - bu "test topshiruvchining belgilangan domendagi xatti-harakatlari namunalarini standartlashtirilgan jarayon orqali yig‘ish va bu namunalarga baho (qiymat) berish jarayoni yoki vositasi". Yaʼni test yordamida test topshiruvchilarning (mazkur holatda - oʻrta maktab oʻqituvchilarining) maʼlum bir sohada (domenda) (masalan, oʻzi dars beradigan fanda, pedagogikada) nimalarni bilish yoki bilmasliklari, nimalarni qila olish yoki qila olmasliklari haqida maʼlumot yigʻiladi. Taʼrifdan koʻrinib turibdiki, bu jarayonning muhim sharti - standartlashtirish. Yaʼni testni oʻtkazishning barcha bosqichlari - test topshiriqlarini tuzish va ularni ekspertiza qilish, testni bevosita oʻtkazish, test natijalarini tahlil qilish uchun maʼlum bir qoidalar (standartlar) ishlab chiqilishi va jarayonning barcha ishtirokchilari (test tuzuvchilar, test topshiruvchilar, nazoratchilar va hokazo) bu qoidalarga rioya qilishlari shart. Videolardan koʻrinib turibdiki, test oʻtkazish jarayonida hech kim hech qanday qoidaga rioya qilayotgani yoʻq, yaʼni testning muhim sharti buzilgan. Bunday shart-sharoitda oʻtkazilgan test natijalari (ungacha boʻlgan barcha bosqichlarda standardlarga rioya qilingan taqdirda ham) yaroqsizdir va ular asosida pedagoglar haqida biron-bir xulosa chiqarish, qarorlar qabul qilish mumkin emas.
Endi, aynan videodagi holatdan chekinaylik-da, umuman mazkur diagnostik testlardan maqsad nimaligi haqida oʻylab koʻraylik. Har qanday testdan maqsad - test topshiruvchilarning nimani bilish yoki bilmasliklari (qila olish yoki qila olmasliklari) haqida xulosalar chiqarish va bu xulosalar asosida tegishli qarorlar qabul qilish. Masalan, oʻqituvchi oʻz fani doirasida oʻquvchilardan test oldi. Test topshiruvchilarning aksariyati biron-bir mavzuni yaxshi tushunmaganliklari aniqlansa, oʻqituvchi aynan shu mavzuni qaytadan tushuntirishga qaror qilishi mumkin. Yoki, oliy taʼlimga hujjat topshirgan abiturientlarning testlari natijalari asosida ularni oliy taʼlimga qabul qilish yoki qilmaslik boʻyicha qaror qabul qilinadi.
Yaʼni, testdan maqsad - xulosa chiqarish va qaror qabul qilish. Diagnostik testlardan maqsad - bilimdagi boʻshliqlarni aniqlash (diagnostika qilish) va shu asosda bu boʻshliqlarni bartaraf qilish choralarini koʻrish. Xoʻp, vazirlik diagnostik testlar oʻtkazib, pedagoglar bilimlaridagi boʻshliqlarni aniqladi deylik. Keyin nima qilinadi? Bu boʻshliqlarni bartaraf qilish uchun pedagoglarga maxsus kurslar tashkil qilinadimi? Ularga oʻzlari bu boʻshliqlarni bartaraf qila olishlari uchun metodik yordam koʻrsatiladimi? Tushunishimcha, bularning hech qaysisi amalga oshirilmaydi.
Diagnostik testlarni tuzishning oʻziga yarasha qonun qoidalari bor. Boshqa maqsadlarda (masalan, attestatsiya uchun) tuzilgan testlarni diagnostika maqsadida ishlatib boʻlmaydi - notoʻgʻri xulosalar olinadi. Pedagoglar uchun diagnostik testlarni tuzishda qay darajada bu qoidalar hisobga olingan?
Xullas, shunchaki oʻzini "ishlayotgan" qilib koʻrsatish bilan real natijaga erishish imkonsiz. Har bir xatti-harakatning aniq maqsadi va ilmiy asoslari boʻlishi kerak. Aks holda, odamlar bekorga ovora qilingani va byudjet mablagʻlari bekorga sovurilgani qoladi.
Buning uchun oldin test oʻzi nima, degan savolga aniqlik kiritish kerak. "Pedagogik va psixologik baholash standartlari"ga koʻra, test - bu "test topshiruvchining belgilangan domendagi xatti-harakatlari namunalarini standartlashtirilgan jarayon orqali yig‘ish va bu namunalarga baho (qiymat) berish jarayoni yoki vositasi". Yaʼni test yordamida test topshiruvchilarning (mazkur holatda - oʻrta maktab oʻqituvchilarining) maʼlum bir sohada (domenda) (masalan, oʻzi dars beradigan fanda, pedagogikada) nimalarni bilish yoki bilmasliklari, nimalarni qila olish yoki qila olmasliklari haqida maʼlumot yigʻiladi. Taʼrifdan koʻrinib turibdiki, bu jarayonning muhim sharti - standartlashtirish. Yaʼni testni oʻtkazishning barcha bosqichlari - test topshiriqlarini tuzish va ularni ekspertiza qilish, testni bevosita oʻtkazish, test natijalarini tahlil qilish uchun maʼlum bir qoidalar (standartlar) ishlab chiqilishi va jarayonning barcha ishtirokchilari (test tuzuvchilar, test topshiruvchilar, nazoratchilar va hokazo) bu qoidalarga rioya qilishlari shart. Videolardan koʻrinib turibdiki, test oʻtkazish jarayonida hech kim hech qanday qoidaga rioya qilayotgani yoʻq, yaʼni testning muhim sharti buzilgan. Bunday shart-sharoitda oʻtkazilgan test natijalari (ungacha boʻlgan barcha bosqichlarda standardlarga rioya qilingan taqdirda ham) yaroqsizdir va ular asosida pedagoglar haqida biron-bir xulosa chiqarish, qarorlar qabul qilish mumkin emas.
Endi, aynan videodagi holatdan chekinaylik-da, umuman mazkur diagnostik testlardan maqsad nimaligi haqida oʻylab koʻraylik. Har qanday testdan maqsad - test topshiruvchilarning nimani bilish yoki bilmasliklari (qila olish yoki qila olmasliklari) haqida xulosalar chiqarish va bu xulosalar asosida tegishli qarorlar qabul qilish. Masalan, oʻqituvchi oʻz fani doirasida oʻquvchilardan test oldi. Test topshiruvchilarning aksariyati biron-bir mavzuni yaxshi tushunmaganliklari aniqlansa, oʻqituvchi aynan shu mavzuni qaytadan tushuntirishga qaror qilishi mumkin. Yoki, oliy taʼlimga hujjat topshirgan abiturientlarning testlari natijalari asosida ularni oliy taʼlimga qabul qilish yoki qilmaslik boʻyicha qaror qabul qilinadi.
Yaʼni, testdan maqsad - xulosa chiqarish va qaror qabul qilish. Diagnostik testlardan maqsad - bilimdagi boʻshliqlarni aniqlash (diagnostika qilish) va shu asosda bu boʻshliqlarni bartaraf qilish choralarini koʻrish. Xoʻp, vazirlik diagnostik testlar oʻtkazib, pedagoglar bilimlaridagi boʻshliqlarni aniqladi deylik. Keyin nima qilinadi? Bu boʻshliqlarni bartaraf qilish uchun pedagoglarga maxsus kurslar tashkil qilinadimi? Ularga oʻzlari bu boʻshliqlarni bartaraf qila olishlari uchun metodik yordam koʻrsatiladimi? Tushunishimcha, bularning hech qaysisi amalga oshirilmaydi.
Diagnostik testlarni tuzishning oʻziga yarasha qonun qoidalari bor. Boshqa maqsadlarda (masalan, attestatsiya uchun) tuzilgan testlarni diagnostika maqsadida ishlatib boʻlmaydi - notoʻgʻri xulosalar olinadi. Pedagoglar uchun diagnostik testlarni tuzishda qay darajada bu qoidalar hisobga olingan?
Xullas, shunchaki oʻzini "ishlayotgan" qilib koʻrsatish bilan real natijaga erishish imkonsiz. Har bir xatti-harakatning aniq maqsadi va ilmiy asoslari boʻlishi kerak. Aks holda, odamlar bekorga ovora qilingani va byudjet mablagʻlari bekorga sovurilgani qoladi.
Telegram
Jalilov. Qaydlar
👍13
Davlatimiz tomonidan yoshlarning intellektual salohiyatini oshirish, ularni rag‘batlantirish bo‘yicha keng imkoniyatlar yaratilayapti. Jumladan, 14 ta Prezident maktabi, 185 ta ixtisoslashgan va 9 ta ijod maktabi tashkil etildi. ... shu maqsadda joriy yil sentyabrdan xalqaro maktab faoliyatini yo‘lga qo‘yish rejalashtirilmoqda. Bunga dastlab 8-sinf bitiruvchilari orasidan eng iqtidorli 60 nafar o‘g‘il-qiz saralab olinadi. Ta’lim dasturi xalqaro andoza asosida 3 qismdan – asosiy fanlar, ixtisoslik fanlari, yetakchilik va ijtimoiy faollikni o‘rgatuvchi fanlardan iborat bo‘ladi. O‘quv yili 3 davrga bo‘linib, 11 oy davom etadi.
Qiziq, Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziridan taʼlimni tabaqalashtirish, "elita" va "oddiy"larga boʻlib, ular orasidagi farqni kuchaytirish emas, umumiy oʻrta taʼlim sifatini oshirish boʻyicha ham tashabbuslar chiqadimi? Nahotki umumiy oʻrta taʼlimni tabaqalashtirish - boshi berk koʻcha, tupik ekanligini na vazir va na uning maslahatgoʻylari tushunmasa?
Ўзбекистон Республикаси Президенти
Iqtidorli yoshlar uchun imkoniyatlar kengaytiriladi
Prezident Shavkat Mirziyoyev 27-mart kuni iqtidorli yoshlarni qo‘llab-quvvatlash tizimini takomillashtirishga oid taqdimot bilan tanishdi.
🔥17👍4
Savol:
What are possible effects of a government spending money on elite schools that cater for a very small number of children while large majority of schools are underfinanced?
Sunʼiy intellektning javobi:
This report examines the multifaceted effects of government funding policies that prioritize a limited number of elite schools while a significant majority of educational institutions face underfinancing. The analysis reveals that such policies, while potentially offering enhanced resources and opportunities for a select group of students, can simultaneously engender detrimental consequences for the broader education system. The concentration of funding in elite schools may lead to improved outcomes for their students, yet it risks exacerbating inequalities, limiting social mobility, and hindering the development of a skilled workforce across the nation. Ultimately, the evidence suggests that a more equitable distribution of government investment in education is crucial for fostering both individual success and overall societal well-being.
The prioritization of funding for elite schools can have significant negative impacts on the majority of educational institutions that face chronic underfinancing. One of the most immediate consequences is resource scarcity, where underfunded schools struggle with shortages of essential materials such as up-to-date textbooks, functional technology, and even basic classroom supplies . These schools may also suffer from deteriorating facilities, including issues like overcrowding, inadequate maintenance, and unsafe conditions that hinder the learning environment .
Another critical challenge faced by underfinanced schools is teacher shortages. Lower salaries and less attractive working conditions often make it difficult for these schools to attract and retain highly qualified teachers . This can lead to higher teacher turnover rates, resulting in a less stable educational environment and a greater proportion of less experienced educators in the classroom .
The limitations in educational quality in underfunded schools are multifaceted. Larger class sizes are often the norm, which reduces the amount of individual attention teachers can provide to each student . These schools may also offer fewer specialized academic programs and extracurricular activities, thereby limiting students' opportunities for enrichment and the exploration of diverse interests . Consequently, students in underfunded schools may experience lower overall academic outcomes, including lower standardized test scores, reduced graduation rates, and diminished college eligibility . Furthermore, underfinanced schools often have limited access to crucial support services such as guidance counselors, school nurses, and mental health professionals, which are essential for addressing the holistic needs of students .
The inadequate funding of the majority of schools creates a systemic disadvantage for the students they serve. This lack of resources, qualified educators, and enriching opportunities directly impacts the quality of education students receive and can have long-lasting negative consequences on their academic progress and future success. The scarcity of support services further compounds these challenges, particularly for students facing difficulties outside the classroom, creating significant barriers to their educational attainment.
The disparity in government funding between elite schools and the underfinanced majority has profound implications for educational equity and social mobility within the country. These funding disparities directly contribute to unequal educational opportunities, often based on socioeconomic status and geographic location . Students in underfunded schools, which are frequently located in low-income communities and serve predominantly minority populations, are disproportionately affected by this unequal distribution of resources .
Davomi quyida
What are possible effects of a government spending money on elite schools that cater for a very small number of children while large majority of schools are underfinanced?
Sunʼiy intellektning javobi:
This report examines the multifaceted effects of government funding policies that prioritize a limited number of elite schools while a significant majority of educational institutions face underfinancing. The analysis reveals that such policies, while potentially offering enhanced resources and opportunities for a select group of students, can simultaneously engender detrimental consequences for the broader education system. The concentration of funding in elite schools may lead to improved outcomes for their students, yet it risks exacerbating inequalities, limiting social mobility, and hindering the development of a skilled workforce across the nation. Ultimately, the evidence suggests that a more equitable distribution of government investment in education is crucial for fostering both individual success and overall societal well-being.
The prioritization of funding for elite schools can have significant negative impacts on the majority of educational institutions that face chronic underfinancing. One of the most immediate consequences is resource scarcity, where underfunded schools struggle with shortages of essential materials such as up-to-date textbooks, functional technology, and even basic classroom supplies . These schools may also suffer from deteriorating facilities, including issues like overcrowding, inadequate maintenance, and unsafe conditions that hinder the learning environment .
Another critical challenge faced by underfinanced schools is teacher shortages. Lower salaries and less attractive working conditions often make it difficult for these schools to attract and retain highly qualified teachers . This can lead to higher teacher turnover rates, resulting in a less stable educational environment and a greater proportion of less experienced educators in the classroom .
The limitations in educational quality in underfunded schools are multifaceted. Larger class sizes are often the norm, which reduces the amount of individual attention teachers can provide to each student . These schools may also offer fewer specialized academic programs and extracurricular activities, thereby limiting students' opportunities for enrichment and the exploration of diverse interests . Consequently, students in underfunded schools may experience lower overall academic outcomes, including lower standardized test scores, reduced graduation rates, and diminished college eligibility . Furthermore, underfinanced schools often have limited access to crucial support services such as guidance counselors, school nurses, and mental health professionals, which are essential for addressing the holistic needs of students .
The inadequate funding of the majority of schools creates a systemic disadvantage for the students they serve. This lack of resources, qualified educators, and enriching opportunities directly impacts the quality of education students receive and can have long-lasting negative consequences on their academic progress and future success. The scarcity of support services further compounds these challenges, particularly for students facing difficulties outside the classroom, creating significant barriers to their educational attainment.
The disparity in government funding between elite schools and the underfinanced majority has profound implications for educational equity and social mobility within the country. These funding disparities directly contribute to unequal educational opportunities, often based on socioeconomic status and geographic location . Students in underfunded schools, which are frequently located in low-income communities and serve predominantly minority populations, are disproportionately affected by this unequal distribution of resources .
Davomi quyida
Telegram
Jalilov. Qaydlar
Davomi
This creates a detrimental cycle where students in under-resourced schools are less likely to achieve academic success, thereby perpetuating existing societal inequalities .
Furthermore, this unequal funding significantly limits social mobility.…
This creates a detrimental cycle where students in under-resourced schools are less likely to achieve academic success, thereby perpetuating existing societal inequalities .
Furthermore, this unequal funding significantly limits social mobility.…
👍5
Davomi
This creates a detrimental cycle where students in under-resourced schools are less likely to achieve academic success, thereby perpetuating existing societal inequalities .
Furthermore, this unequal funding significantly limits social mobility. Access to quality education is a critical factor in enabling individuals from disadvantaged backgrounds to improve their socioeconomic standing . Students attending well-funded elite schools gain substantial advantages that are simply not available to their peers in underfunded institutions, further widening the gap in opportunities and making it more challenging for those from less privileged backgrounds to climb the socioeconomic ladder . The existing correlation between family income and access to high-quality education is often amplified by these funding disparities .
The concentration of resources in a limited number of elite schools, while the majority struggle with inadequate funding, establishes an uneven playing field from the outset. This disparity restricts the potential of students in underfunded schools, irrespective of their innate abilities, and reinforces patterns of poverty and limited opportunity. The advantages enjoyed by students in elite settings, such as superior instruction, enriched programs, and valuable networks, tend to accumulate over time, leading to greater access to prestigious higher education institutions and more advantageous positions in the labor market. This dynamic further entrenches existing social stratification, making upward mobility significantly more difficult for a large segment of the population.
Prioritizing government funding towards a small number of elite schools while the majority of schools remain underfinanced can have significant negative long-term economic consequences for the nation. Underfunding the majority of educational institutions can result in an overall less skilled workforce, as a substantial portion of the population may not receive the high-quality education necessary to compete effectively in a modern, knowledge-based economy . While focusing resources on a select group of elite students might produce highly skilled individuals, it could neglect the crucial development of skills and competencies in the broader population, potentially hindering overall economic growth and innovation .
This disparity in educational opportunities can also exacerbate existing income inequality. Students who attend well-funded schools often have better job prospects and higher earning potential compared to those from underfunded schools, contributing to a widening of the income gap . A less skilled workforce coupled with greater income disparities can have detrimental effects on long-term economic stability and social cohesion .
Furthermore, underfunded schools may struggle to adequately prepare students for the demands of the workforce, potentially leading to an increased need for remedial training programs and greater reliance on social safety nets in the future . Economic downturns can further intensify the problems of inadequate funding, leading to long-lasting negative repercussions for both students and the nation's economic well-being .
While investments in elite institutions might yield benefits for a limited segment of the population, neglecting the educational needs of the majority can undermine the development of a robust and widely skilled workforce, which is essential for sustained economic prosperity. The resulting increase in income inequality can also lead to social instability and reduced overall economic activity. The long-term costs associated with addressing the consequences of inadequate education across a large segment of the population may ultimately outweigh any perceived advantages of concentrating resources solely in elite schools.
Juda qisqa qilib aytganda, maktablarning asosiy qismidan mablagʻlarni qisib, bir hovuch "elita" maktablarga yoʻnaltirish - oʻzini oqlamaydigan siyosat, deyapti sunʼiy intellekt.
Nahotki sunʼiy intellekt tushungan narsani tabiiy intellekt tushunishi qiyin boʻlsa?
This creates a detrimental cycle where students in under-resourced schools are less likely to achieve academic success, thereby perpetuating existing societal inequalities .
Furthermore, this unequal funding significantly limits social mobility. Access to quality education is a critical factor in enabling individuals from disadvantaged backgrounds to improve their socioeconomic standing . Students attending well-funded elite schools gain substantial advantages that are simply not available to their peers in underfunded institutions, further widening the gap in opportunities and making it more challenging for those from less privileged backgrounds to climb the socioeconomic ladder . The existing correlation between family income and access to high-quality education is often amplified by these funding disparities .
The concentration of resources in a limited number of elite schools, while the majority struggle with inadequate funding, establishes an uneven playing field from the outset. This disparity restricts the potential of students in underfunded schools, irrespective of their innate abilities, and reinforces patterns of poverty and limited opportunity. The advantages enjoyed by students in elite settings, such as superior instruction, enriched programs, and valuable networks, tend to accumulate over time, leading to greater access to prestigious higher education institutions and more advantageous positions in the labor market. This dynamic further entrenches existing social stratification, making upward mobility significantly more difficult for a large segment of the population.
Prioritizing government funding towards a small number of elite schools while the majority of schools remain underfinanced can have significant negative long-term economic consequences for the nation. Underfunding the majority of educational institutions can result in an overall less skilled workforce, as a substantial portion of the population may not receive the high-quality education necessary to compete effectively in a modern, knowledge-based economy . While focusing resources on a select group of elite students might produce highly skilled individuals, it could neglect the crucial development of skills and competencies in the broader population, potentially hindering overall economic growth and innovation .
This disparity in educational opportunities can also exacerbate existing income inequality. Students who attend well-funded schools often have better job prospects and higher earning potential compared to those from underfunded schools, contributing to a widening of the income gap . A less skilled workforce coupled with greater income disparities can have detrimental effects on long-term economic stability and social cohesion .
Furthermore, underfunded schools may struggle to adequately prepare students for the demands of the workforce, potentially leading to an increased need for remedial training programs and greater reliance on social safety nets in the future . Economic downturns can further intensify the problems of inadequate funding, leading to long-lasting negative repercussions for both students and the nation's economic well-being .
While investments in elite institutions might yield benefits for a limited segment of the population, neglecting the educational needs of the majority can undermine the development of a robust and widely skilled workforce, which is essential for sustained economic prosperity. The resulting increase in income inequality can also lead to social instability and reduced overall economic activity. The long-term costs associated with addressing the consequences of inadequate education across a large segment of the population may ultimately outweigh any perceived advantages of concentrating resources solely in elite schools.
Juda qisqa qilib aytganda, maktablarning asosiy qismidan mablagʻlarni qisib, bir hovuch "elita" maktablarga yoʻnaltirish - oʻzini oqlamaydigan siyosat, deyapti sunʼiy intellekt.
Telegram
Jalilov. Qaydlar
Savol:
What are possible effects of a government spending money on elite schools that cater for a very small number of children while large majority of schools are underfinanced?
Sunʼiy intellektning javobi:
This report examines the multifaceted effects…
What are possible effects of a government spending money on elite schools that cater for a very small number of children while large majority of schools are underfinanced?
Sunʼiy intellektning javobi:
This report examines the multifaceted effects…
👍11
Dilshooda
Vaholanki, ta’limning eng fundamental vazifasi – barcha bolalarga teng sharoit yaratish asosida ularni oʻqitish. Afsus, buni boshqaruvdagilarimiz qanday tushunishadi, bilmayman. Tushunishadimi? Bu ham savol.
Bilasizmi, Dilshoda, meni anchadan beri bir savol qiynaydi.
Vazir va uning jamoasi "tepa"ga "islohot" deya taqdimot qilinayotganlari (nafaqat bugungisi - umumiy oʻrta taʼlimni yanada taqabalashtirish taklifi, balki "oʻquv dasturlarini takomillashtirish"dan tortib pala-partish darsliklargacha, "yangi baholash tizimi"dan tortib oʻqituvchilar testlarigacha) taʼlim uchun nechogʻli zararli, gʻayriilmiy tashabbuslar ekanligini tushunmaydimi? Yoki tushunadi-yu, farqi yoʻqmi? Yoki maqsad - haqiqatdan ham taʼlimni imkoni boricha degradatsiyada ushlab turishmi? Axir har uchala holatda ham bu - millat kelajagiga zarba emasmi?
Vazir va uning jamoasi "tepa"ga "islohot" deya taqdimot qilinayotganlari (nafaqat bugungisi - umumiy oʻrta taʼlimni yanada taqabalashtirish taklifi, balki "oʻquv dasturlarini takomillashtirish"dan tortib pala-partish darsliklargacha, "yangi baholash tizimi"dan tortib oʻqituvchilar testlarigacha) taʼlim uchun nechogʻli zararli, gʻayriilmiy tashabbuslar ekanligini tushunmaydimi? Yoki tushunadi-yu, farqi yoʻqmi? Yoki maqsad - haqiqatdan ham taʼlimni imkoni boricha degradatsiyada ushlab turishmi? Axir har uchala holatda ham bu - millat kelajagiga zarba emasmi?
👍16
Dilshooda
Boʻlar-boʻlmas, faqat statistika va hisobotlar uchun qilinadigan tadbirlarni harakat deb boʻlmaydi. Yoki adashyotgan boʻlsam, uzr.
Ha, maqsad faqat oʻzini "ishlayotgandek" qilib koʻrsatish boʻlib qolgandek. Yoki "mendan keyin suv bosmaydimi" tamoyilini shior qilib olishganmi, bilmadim.
Mana, ijtimoiy tarmoqlarda vazirlikning yana bir "islohoti" haqida yozishmoqda. Bu "islohot" uchun hatto byudjetdan yaxshigina pul ham ajratib olingandi, adashmasam. (Qiziq, bu pullar shu toʻgaraklarni oʻtayotgan oʻqituvchilarga yetib borayotganmikan? Bu pullarning taqdiri ham darsliklarga ajratilgan pullar taqdiri singari emasmi ishqilib?)
Qoʻrqamanki, vazirning "islohotlar"i toʻxtatilmasa, uning Oʻzbekiston taʼlim tizimiga yetkazayotgan zararidan oʻnglanish uchun bir necha avlod umri kamlik qiladi. Lekin bu "islohotlar"ni toʻxtatishga na oʻlik parlamentda va na boshqalarda xohish-istak yoʻq shekilli. Chunki, toʻgʻri aytyapsiz, ularning farzandlari, yaqinlari oʻsha abgor maktablarda oʻqishmaydi - ular muammoni oʻz tanasida his qilmaydi.
Mana, ijtimoiy tarmoqlarda vazirlikning yana bir "islohoti" haqida yozishmoqda. Bu "islohot" uchun hatto byudjetdan yaxshigina pul ham ajratib olingandi, adashmasam. (Qiziq, bu pullar shu toʻgaraklarni oʻtayotgan oʻqituvchilarga yetib borayotganmikan? Bu pullarning taqdiri ham darsliklarga ajratilgan pullar taqdiri singari emasmi ishqilib?)
Qoʻrqamanki, vazirning "islohotlar"i toʻxtatilmasa, uning Oʻzbekiston taʼlim tizimiga yetkazayotgan zararidan oʻnglanish uchun bir necha avlod umri kamlik qiladi. Lekin bu "islohotlar"ni toʻxtatishga na oʻlik parlamentda va na boshqalarda xohish-istak yoʻq shekilli. Chunki, toʻgʻri aytyapsiz, ularning farzandlari, yaqinlari oʻsha abgor maktablarda oʻqishmaydi - ular muammoni oʻz tanasida his qilmaydi.
👍19🔥4
"Mening fikrim" portalida (bir paytlar prezident tashabbusi bilan ishga tushirilgan va "demokratiyaning ilg‘or mexanizmi" deya ta'riflangan mazkur portal hali ham "tirik" ekan) ta'limga oid ikkita petitsiya joylanibdi.
Mazkur petitsiyalardan biri ta'lim tizimini to'liq besh kunlik o'qish va ish rejimiga o'tkazish haqida bo'lib, uni shu paytgacha 8600dan oshiq foydalanuvchi qo'llab-quvvatlagan. Qizig'i, bunday tashabbus oldin ham ilgari surilgan edi. Ayrim faollar "elita" uchun mo'ljallangan maktablar (masalan, Prezident maktablari) allaqachon besh kunlik rejimda bo'lgan bir sharoitda (bu maktablar avval-boshdan besh kunlik tizimda edi, aybi - qo'lida O'zbekiston pasporti bo'lgan o'qituvchilarning tushiga ham kirmaydigan oyliklar-u imtiyozlar evaziga ishga jalb qilingan xorijlikliklarni haftasiga 6 kun ishlataman deb ko'ring-chi?) "qora xalq" uchun mo'ljallangan maktablar 5 kunlikka o'tkazilsa, yoppasiga 3 smenada o'qishga majbur bo'lishidan xavotir bildirishgan. Bunday xavotirlarni tushunsa bo'ladi, lekin 5 kunlikka o'tish o'quv dasturlarini optimallashtirish, o'quvchi va o'qituvchilar yuklamasini kamaytirish evaziga ham amalga oshirilishi mumkin. Ko'p ishlash (o'qish) har doim ham samarali / sifatli ishlash (o'qish) degani emas - O'zbekiston ta'lim tizimi buning yaqqol isboti. O'zi dunyo to'rt kunlik ish haftasini muhokama qilayotgan va ayrim davlatlar buni amaliyotga tadbiq qilayotgan bir paytda biz "besh kunmi yoki olti kun?" deya bahslashimiz, ochig'i, qandaydir erish tuyuladi.
Ikkinchi petitsiya esa "yangi" baholash tizimidan voz kechish haqida. Umuman, Qozog'istondan ko'chirilgan (shunda ham noto'g'ri ko'chirilgan) mazkur baholash tizimining ta'lim oluvchilar va ta'lim beruvchilarga salbiy ta'siri haqida ko'p yozildi, gapirildi. Lekin muammoni tan olish va yechish o'rniga qonunchilik hujjatlarini mazkur tizimga moslashtirish boshlandi. Qiziq yondashuv: oldin tizim joriy qilinadi, keyin normatuv hujjatlar bu tizimga "podgon" qilinadi. Lekin hujjatlar "podgon" qilingani bilan muammo muammoligicha qoladi - "yangi" deyilayotgan baholash tizimi o'qituvchining ham, o'quvchining ham ishga, o'qishga bo'lgan munosabatiga jiddiy salbiy ta'sir qiladi va ta'limga katta zarar yetkazadi.
Har ikkala petitsiya ham qo'llab-quvvatlashga arziydi, lekin qizig'i, bu petitsiyalarni o'zi kimdir ko'radimi? "Mening fikrim" -xalq, jamoatchilik fikri bilan "tepa"da qiziqmay qo'yishganiga ancha bo'ldi shekilli?
Mazkur petitsiyalardan biri ta'lim tizimini to'liq besh kunlik o'qish va ish rejimiga o'tkazish haqida bo'lib, uni shu paytgacha 8600dan oshiq foydalanuvchi qo'llab-quvvatlagan. Qizig'i, bunday tashabbus oldin ham ilgari surilgan edi. Ayrim faollar "elita" uchun mo'ljallangan maktablar (masalan, Prezident maktablari) allaqachon besh kunlik rejimda bo'lgan bir sharoitda (bu maktablar avval-boshdan besh kunlik tizimda edi, aybi - qo'lida O'zbekiston pasporti bo'lgan o'qituvchilarning tushiga ham kirmaydigan oyliklar-u imtiyozlar evaziga ishga jalb qilingan xorijlikliklarni haftasiga 6 kun ishlataman deb ko'ring-chi?) "qora xalq" uchun mo'ljallangan maktablar 5 kunlikka o'tkazilsa, yoppasiga 3 smenada o'qishga majbur bo'lishidan xavotir bildirishgan. Bunday xavotirlarni tushunsa bo'ladi, lekin 5 kunlikka o'tish o'quv dasturlarini optimallashtirish, o'quvchi va o'qituvchilar yuklamasini kamaytirish evaziga ham amalga oshirilishi mumkin. Ko'p ishlash (o'qish) har doim ham samarali / sifatli ishlash (o'qish) degani emas - O'zbekiston ta'lim tizimi buning yaqqol isboti. O'zi dunyo to'rt kunlik ish haftasini muhokama qilayotgan va ayrim davlatlar buni amaliyotga tadbiq qilayotgan bir paytda biz "besh kunmi yoki olti kun?" deya bahslashimiz, ochig'i, qandaydir erish tuyuladi.
Ikkinchi petitsiya esa "yangi" baholash tizimidan voz kechish haqida. Umuman, Qozog'istondan ko'chirilgan (shunda ham noto'g'ri ko'chirilgan) mazkur baholash tizimining ta'lim oluvchilar va ta'lim beruvchilarga salbiy ta'siri haqida ko'p yozildi, gapirildi. Lekin muammoni tan olish va yechish o'rniga qonunchilik hujjatlarini mazkur tizimga moslashtirish boshlandi. Qiziq yondashuv: oldin tizim joriy qilinadi, keyin normatuv hujjatlar bu tizimga "podgon" qilinadi. Lekin hujjatlar "podgon" qilingani bilan muammo muammoligicha qoladi - "yangi" deyilayotgan baholash tizimi o'qituvchining ham, o'quvchining ham ishga, o'qishga bo'lgan munosabatiga jiddiy salbiy ta'sir qiladi va ta'limga katta zarar yetkazadi.
Har ikkala petitsiya ham qo'llab-quvvatlashga arziydi, lekin qizig'i, bu petitsiyalarni o'zi kimdir ko'radimi? "Mening fikrim" -xalq, jamoatchilik fikri bilan "tepa"da qiziqmay qo'yishganiga ancha bo'ldi shekilli?
🔥14👍7😢3
Ilm-fan, mifologiya va ta'lim
Psixolingvist, filologiya fanlari nomzodi Iroda Azimovaning ushbu fikrlarini kengroq kontekstga tadbiq qiladigan bo'lsak, biz voqea-hodisalarni anglashda ko'proq o'zimiz uchun o'zimiz o'ylab topgan tushuntirishlarga tayanamiz, hatto ilm-fan va tajriba bu tushuntirishlarni inkor qilsa ham. Chaqaloqning ensa qismidagi soch to‘kilishini hasipga bog'lash-ku, nisbatan bezarar ko'rinishi mumkin, lekin achinarlisi, ko'p hollarda bunday g'ayrilimiy fikrlash asosida siyosat yuritiladi, muhim qarorlar qabul qilinadi, davlat, millat va jamiyat taqdiri hal qilinadi. Masalan, tadqiqotlar "tracking" - o'quvchilarni qobiliyatiga qarab ajratib o'qitish kutilgan samara bermaydi deydi, biz esa o'quvchilarni "tanlangan elita" va "qora xalq"qa bo'lishda davom etamiz, chunki shunday qilinsa ta'lim "samaraliroq" bo'lishiga ishonamiz . Yoki iqtisodchilar davlatning iqtisodiyotga aralashuvi, u har qancha xayrli maqsadlarni ko'zlamasin, teskari oqibatlarga olib keladi deb bong urishadi - davlat esa iqtisodiyotga aralashaverishdan, turli to'siqlar yaratishdan qo'ymaydi.
Eng qizig'i, bunday "mifologik dunyoqarash" ko'p hollarda ilm-fan vakillari - olimlarga ham xos. Ayrim olimlarimiz o'zlari uchun o'zlari o'ylab topgan "haqiqatlar"ga ishonishadi, ilm-fandagi tadqiqotlar bu "haqiqatlar"ga zid bo'lsa ham.
Masalan, maktabda adabiyot o'qitishdagi yondashuvlarni ko'rib chiqaylik. 2022-yilda yaratilgan adabiyot darsliklarida matn bilan ishlash uch bosqichda tashkil qilingan edi: mutolaadan oldingi topshiriqlar, mutolaa davomidagi topshiriqlar va mutolaadan keyingi topshiriqlar. Bunda har bir bosqichdagi topshiriqlarning o'z vazifasi bor. Yaqinda ayrim olimlar mutolaa davomidagi topshiriqlar "metodik jihatdan samarasiz" ekanini iddao qilib chiqishdi va shuning uchun 2024-yilda yaratilgan 5-sinf "Adabiyot" darsligida bunday topshiriqlardan voz kechilgani aytildi. Mutolaa davomidagi topshiriqlar nima uchun "metodik jihatdan samarasiz" ekani asoslanmadi.
Keling, mutolaa (matn bilan ishlash, matnni tushunish) jarayonining ilmiy asoslarini ko'rib chiqaylik. (Qizig'i, shu paytgacha adabiyot o'qitish metodikasi bo'yicha chop qilingan aksar darslik va qo'llanmalarda matnni o'qish (mutolaa) jarayonining ilmiy tahlilini ko'rmaysiz. Inson miyasi matnni qanday qabul qiladi? Matnni tushunish (comprehension) qanday jarayonlarga asoslanadi? Vaholanki, adabiyot darslarida o'quvchilar asosan matn bilan ishlar ekan, adabiyotni o'qitishda matn bilan ishlash bo'yicha ilmiy nazariyalar hisobga olinishi kerak emasmi?)
Dinamik matnni tushunish (Dynamic Text Comprehension - DTC) modeliga ko'ra, o'quvchi matnni birdaniga qabul qilmaydi. Bu jarayon sikllardan iborat: har safar matnning bir qismi o'qilganda matndan olingan ma'lumot va o'quvchining oldingi bilimlari asosida o'quvchi miyasida ma'lum bir "kartina" shakllanadi. Mutolaa davomida bu "kartina" muttasil yangilanib boradi: o'quvchi matnni o'qishda davom etar ekan, olgan ma'lumotlari asosida miyasidagi "kartina"ni to'g'rilab ketadi. Matnni tushunishning konstruktiv-integratsion modeliga ko'ra ham matnni tushunish matn hamda o'quvchining oldingi bilimi va tajribasi o'rtasidagi muttasil aloqaga asoslanadi: matnni o'qish davomida xulosalar (inferences) qilinadi, matnning miyadagi tasviri (mental representation) hosil bo'ladi va kontekstga bog'liq bo'lmagan (kontekst asosida noto'g'ri bo'lgan) tasvirlar zaiflashadi. O'qish davomidagi topshiriqlar miyada kechayotgan mana shu "ko'rinmas" jarayonlarni yuzaga chiqarishga yordam beradi. (E'tibor bering: har qanday holda ham o'quvchining oldingi bilimi va tajribasi matnni tushunish uchun muhim, "takomillashtirilayotgan" dasturlar va darsliklarda bu muhim tamoyil hisobga olinmagani haqida oldinroq yozgan edim).
(davomi quyida)
"Jamiyat sifatida mifologik dunyoqarash vakilimiz. Hamma hodisalarni g‘ayritabiiy hodisalar bilan izohlashga intilamiz".
Psixolingvist, filologiya fanlari nomzodi Iroda Azimovaning ushbu fikrlarini kengroq kontekstga tadbiq qiladigan bo'lsak, biz voqea-hodisalarni anglashda ko'proq o'zimiz uchun o'zimiz o'ylab topgan tushuntirishlarga tayanamiz, hatto ilm-fan va tajriba bu tushuntirishlarni inkor qilsa ham. Chaqaloqning ensa qismidagi soch to‘kilishini hasipga bog'lash-ku, nisbatan bezarar ko'rinishi mumkin, lekin achinarlisi, ko'p hollarda bunday g'ayrilimiy fikrlash asosida siyosat yuritiladi, muhim qarorlar qabul qilinadi, davlat, millat va jamiyat taqdiri hal qilinadi. Masalan, tadqiqotlar "tracking" - o'quvchilarni qobiliyatiga qarab ajratib o'qitish kutilgan samara bermaydi deydi, biz esa o'quvchilarni "tanlangan elita" va "qora xalq"qa bo'lishda davom etamiz, chunki shunday qilinsa ta'lim "samaraliroq" bo'lishiga ishonamiz . Yoki iqtisodchilar davlatning iqtisodiyotga aralashuvi, u har qancha xayrli maqsadlarni ko'zlamasin, teskari oqibatlarga olib keladi deb bong urishadi - davlat esa iqtisodiyotga aralashaverishdan, turli to'siqlar yaratishdan qo'ymaydi.
Eng qizig'i, bunday "mifologik dunyoqarash" ko'p hollarda ilm-fan vakillari - olimlarga ham xos. Ayrim olimlarimiz o'zlari uchun o'zlari o'ylab topgan "haqiqatlar"ga ishonishadi, ilm-fandagi tadqiqotlar bu "haqiqatlar"ga zid bo'lsa ham.
Masalan, maktabda adabiyot o'qitishdagi yondashuvlarni ko'rib chiqaylik. 2022-yilda yaratilgan adabiyot darsliklarida matn bilan ishlash uch bosqichda tashkil qilingan edi: mutolaadan oldingi topshiriqlar, mutolaa davomidagi topshiriqlar va mutolaadan keyingi topshiriqlar. Bunda har bir bosqichdagi topshiriqlarning o'z vazifasi bor. Yaqinda ayrim olimlar mutolaa davomidagi topshiriqlar "metodik jihatdan samarasiz" ekanini iddao qilib chiqishdi va shuning uchun 2024-yilda yaratilgan 5-sinf "Adabiyot" darsligida bunday topshiriqlardan voz kechilgani aytildi. Mutolaa davomidagi topshiriqlar nima uchun "metodik jihatdan samarasiz" ekani asoslanmadi.
Keling, mutolaa (matn bilan ishlash, matnni tushunish) jarayonining ilmiy asoslarini ko'rib chiqaylik. (Qizig'i, shu paytgacha adabiyot o'qitish metodikasi bo'yicha chop qilingan aksar darslik va qo'llanmalarda matnni o'qish (mutolaa) jarayonining ilmiy tahlilini ko'rmaysiz. Inson miyasi matnni qanday qabul qiladi? Matnni tushunish (comprehension) qanday jarayonlarga asoslanadi? Vaholanki, adabiyot darslarida o'quvchilar asosan matn bilan ishlar ekan, adabiyotni o'qitishda matn bilan ishlash bo'yicha ilmiy nazariyalar hisobga olinishi kerak emasmi?)
Dinamik matnni tushunish (Dynamic Text Comprehension - DTC) modeliga ko'ra, o'quvchi matnni birdaniga qabul qilmaydi. Bu jarayon sikllardan iborat: har safar matnning bir qismi o'qilganda matndan olingan ma'lumot va o'quvchining oldingi bilimlari asosida o'quvchi miyasida ma'lum bir "kartina" shakllanadi. Mutolaa davomida bu "kartina" muttasil yangilanib boradi: o'quvchi matnni o'qishda davom etar ekan, olgan ma'lumotlari asosida miyasidagi "kartina"ni to'g'rilab ketadi. Matnni tushunishning konstruktiv-integratsion modeliga ko'ra ham matnni tushunish matn hamda o'quvchining oldingi bilimi va tajribasi o'rtasidagi muttasil aloqaga asoslanadi: matnni o'qish davomida xulosalar (inferences) qilinadi, matnning miyadagi tasviri (mental representation) hosil bo'ladi va kontekstga bog'liq bo'lmagan (kontekst asosida noto'g'ri bo'lgan) tasvirlar zaiflashadi. O'qish davomidagi topshiriqlar miyada kechayotgan mana shu "ko'rinmas" jarayonlarni yuzaga chiqarishga yordam beradi. (E'tibor bering: har qanday holda ham o'quvchining oldingi bilimi va tajribasi matnni tushunish uchun muhim, "takomillashtirilayotgan" dasturlar va darsliklarda bu muhim tamoyil hisobga olinmagani haqida oldinroq yozgan edim).
(davomi quyida)
👍11
(davomi)
Tadqiqotchilarga ko'ra, matnni tushunishda bashorat qilish, matn haqida gipotezalar yaratish va tushunishni monitoring (nazorat) qilish kabi strategiyalar ('think aloud" - "ovoz chiqarib fikrlash") muhim rol o'ynaydi. Masalan, hikoya davomida nima sodir bo'lishi yoki qahramon biron-bir harakatni nima uchun qilayotgani haqida o'ziga-o'zi savollar berib, bu savollarga javob berish va o'qish davomida o'z javoblarining qanchalik to'g'riligini tekshirib ketish, noto'g'ri gipotezalarni to'g'rilab ketish matnni tushunishga yordam beradigan strategiyalardir. Mutolaa davomidagi topshiriqlar aynan shunday "ovoz chiqarib fikrlash"ga yordam beradi.
Aytmoqchimanki, bir narsani inkor qilar ekanmiz, uni noto'g'ri der ekanmiz, "o'zimizga xos - o'zimizga mos" yo'lni tanlar ekanmiz, "nega?" degan savolni ham o'zimizga berishimiz kerak. Inkor qilinayotgan fikr / qarash / yondashuv nima asosiga qurilgan? Uni nega inkor qilyapman? Inkor qilish uchun yetarli dalilim bormi?
Umuman, siyosatda, iqtisodiyotda, ta'limda - har qanday sohada siyosatni belgilar ekanmiz, qarorlar qabul qilar ekanmiz, nimanidir "takomillashtirar" ekanmiz, kim(lar)ningdir - u qanchalik "katta" odam, "avtoritet" bo'lmasin - subyektiv qarashlari va fikrlariga emas, ilm-fan nima deyishiga qarash kerak. Chunki, ko'ib turganimizdek, ba'zan "katta"larning fikrlari ham g'ayriilmiy chiqib qolishi mumkin. Ayniqsa bizning kontekstda.
Tadqiqotchilarga ko'ra, matnni tushunishda bashorat qilish, matn haqida gipotezalar yaratish va tushunishni monitoring (nazorat) qilish kabi strategiyalar ('think aloud" - "ovoz chiqarib fikrlash") muhim rol o'ynaydi. Masalan, hikoya davomida nima sodir bo'lishi yoki qahramon biron-bir harakatni nima uchun qilayotgani haqida o'ziga-o'zi savollar berib, bu savollarga javob berish va o'qish davomida o'z javoblarining qanchalik to'g'riligini tekshirib ketish, noto'g'ri gipotezalarni to'g'rilab ketish matnni tushunishga yordam beradigan strategiyalardir. Mutolaa davomidagi topshiriqlar aynan shunday "ovoz chiqarib fikrlash"ga yordam beradi.
Aytmoqchimanki, bir narsani inkor qilar ekanmiz, uni noto'g'ri der ekanmiz, "o'zimizga xos - o'zimizga mos" yo'lni tanlar ekanmiz, "nega?" degan savolni ham o'zimizga berishimiz kerak. Inkor qilinayotgan fikr / qarash / yondashuv nima asosiga qurilgan? Uni nega inkor qilyapman? Inkor qilish uchun yetarli dalilim bormi?
Umuman, siyosatda, iqtisodiyotda, ta'limda - har qanday sohada siyosatni belgilar ekanmiz, qarorlar qabul qilar ekanmiz, nimanidir "takomillashtirar" ekanmiz, kim(lar)ningdir - u qanchalik "katta" odam, "avtoritet" bo'lmasin - subyektiv qarashlari va fikrlariga emas, ilm-fan nima deyishiga qarash kerak. Chunki, ko'ib turganimizdek, ba'zan "katta"larning fikrlari ham g'ayriilmiy chiqib qolishi mumkin. Ayniqsa bizning kontekstda.
👍16
Kun xulosasi
Ayrim olimlarimiz o'zlari uchun o'zlari o'ylab topgan mifologik qarashlarga zid keladigan ilmiy nazariyalarni va fikrlarni tahlil qilib ko'rishni, qarshi argumentlar berishni (agar bo'lsa) emas, shunchaki bu fikrlarni hamda ularni yetkazayotganlarni bloklashni afzal ko'radilar. Go'yoki bu bilan muammo hal. Tushunmaydilarki, bunday harakatlar faqat o'zlarining ojizliklarini tan olgan bo'ladilar, xolos.
Ayrim olimlarimiz o'zlari uchun o'zlari o'ylab topgan mifologik qarashlarga zid keladigan ilmiy nazariyalarni va fikrlarni tahlil qilib ko'rishni, qarshi argumentlar berishni (agar bo'lsa) emas, shunchaki bu fikrlarni hamda ularni yetkazayotganlarni bloklashni afzal ko'radilar. Go'yoki bu bilan muammo hal. Tushunmaydilarki, bunday harakatlar faqat o'zlarining ojizliklarini tan olgan bo'ladilar, xolos.
👍12🔥3
"Vatandosh" klubining kechagi muhokamasida koʻtarilgan taqsimlovchi Leviafan hamda oʻzaro tiyib turish mexanizmlari va fuqarolik jamiyatining roli haqida xorijiy tadqiqotchilarning fikrlari:
Markaziy Osiyoda siyosiy partiyalar qattiq nazorat ostida ushlab turiladi va qonun chiqaruvchi organlar shunchaki prezidentlarning qarorlarini tasdiqlab beradi. Ularning (prezidentlarning) ijroiya hokimiyati ustidan nazoratiga esa hech qanday siyosiy oppozitsiya xalal bermaydi. Prezidentlar qanday qilib bunday maqomga erishganini tushunish uchun esa sovet davri merosiga qayta nazar solish lozim boʻladi. Sovet davrining oxirlarida Kommunistik partiya resurslarni taqsimlovchi siyosiy mashina edi va u bu ishni koʻpincha norasmiy kelishuvlar asosida amalga oshirardi. Markaziy Osiyodagi kommunist elitalar Sovet Ittifoqi qulagandan keyin ham iqtisodiyot ustidagi nazoratni saqlab qola oldilar. Partiya endi yoʻq, lekin resurslarni taqsimlaydigan norasmiy strukturalar saqlanib qolgan, bu strukturalarning faoliyati esa noshaffof. Prezidentlar resurslardan foydalanish va daromad olish imkonini beruvchi patronaj tizimlarining tepasida. Kuzatuvchilar bunday tizimlarni tasvirlash uchun koʻpincha "klan" atamasini qoʻllashadi. Bu unchalik ham toʻgʻri emas, chunki klan deganda qarindosh-urugʻchilikka asoslangan anʼanaviy, ibtidoiy birodarlik tushuniladi. Patronaj tizimlari esa qarindoshlik munosabatlari ustiga qurilmaydi. Sodiqlik va itoat evaziga liderlar oʻz mijozlariga davlat mansablaridan shaxsiy boylik orttirish yoʻlida foydalanishda imkon berishadi. Siyosiy iqtisodchilar buni renta izlashning bir shakli deb atashadi. Misol uchun, mansabdorlar oʻz lavozimidan foydalanib tadbirkorlarga oʻlpon solishlari yoki ulardan otkat olishlari mumkin, biroq ular oʻz boyligining bir qismini oʻzlaridan yuqoridagilar bilan boʻlishishlari kerak. Bunday norasmiy tarmoqlar davlat bilan parallel emas, balki unga singib ketgan.
Adib Xolid: "Markaziy Osiyo: Imperiyalar bosqinlaridan hozirgi kungacha boʻlgan yangi tarix" kitobidan
Markaziy Osiyoda siyosiy partiyalar qattiq nazorat ostida ushlab turiladi va qonun chiqaruvchi organlar shunchaki prezidentlarning qarorlarini tasdiqlab beradi. Ularning (prezidentlarning) ijroiya hokimiyati ustidan nazoratiga esa hech qanday siyosiy oppozitsiya xalal bermaydi. Prezidentlar qanday qilib bunday maqomga erishganini tushunish uchun esa sovet davri merosiga qayta nazar solish lozim boʻladi. Sovet davrining oxirlarida Kommunistik partiya resurslarni taqsimlovchi siyosiy mashina edi va u bu ishni koʻpincha norasmiy kelishuvlar asosida amalga oshirardi. Markaziy Osiyodagi kommunist elitalar Sovet Ittifoqi qulagandan keyin ham iqtisodiyot ustidagi nazoratni saqlab qola oldilar. Partiya endi yoʻq, lekin resurslarni taqsimlaydigan norasmiy strukturalar saqlanib qolgan, bu strukturalarning faoliyati esa noshaffof. Prezidentlar resurslardan foydalanish va daromad olish imkonini beruvchi patronaj tizimlarining tepasida. Kuzatuvchilar bunday tizimlarni tasvirlash uchun koʻpincha "klan" atamasini qoʻllashadi. Bu unchalik ham toʻgʻri emas, chunki klan deganda qarindosh-urugʻchilikka asoslangan anʼanaviy, ibtidoiy birodarlik tushuniladi. Patronaj tizimlari esa qarindoshlik munosabatlari ustiga qurilmaydi. Sodiqlik va itoat evaziga liderlar oʻz mijozlariga davlat mansablaridan shaxsiy boylik orttirish yoʻlida foydalanishda imkon berishadi. Siyosiy iqtisodchilar buni renta izlashning bir shakli deb atashadi. Misol uchun, mansabdorlar oʻz lavozimidan foydalanib tadbirkorlarga oʻlpon solishlari yoki ulardan otkat olishlari mumkin, biroq ular oʻz boyligining bir qismini oʻzlaridan yuqoridagilar bilan boʻlishishlari kerak. Bunday norasmiy tarmoqlar davlat bilan parallel emas, balki unga singib ketgan.
Adib Xolid: "Markaziy Osiyo: Imperiyalar bosqinlaridan hozirgi kungacha boʻlgan yangi tarix" kitobidan
👍11😢7🔥4🤯2
"Vabo paytidagi bazm"?
O'zbekiston hukumatini "ixcham" deya ta'riflash qiyin bo'lsa kerak. Ma'lumotlarga qaraganda, O'zbekistonda naq 70ta davlat boshqaruv organi (vazirliklar, qo'mitalar, agentliklar, inspeksiyalar) mavjud. Ular ichida, masalan, konkret funksiyasi nimadan iborat ekanligi, qaysi sohani boshqarishi (bu soha o'zi davlat tomonidan boshqarilishi kerakmi? degan savol paydo bo'ladi) yoki soliq to'lovchi uchun qanday ijtimoiy qiymat yaratishi mavhumlari ham (madaniyat vazirligi, yoshlar ishlari agentligi, kinematografiya agentligi singari) yetarli. Qolaversa, Administratsiya huzuridagi tashkilotlar va davlat boshqaruvi organi hisoblanmaydigan, soliq to'lovchilar hisobidan moliyalashtiriladigan har xil davlat va kvazi-davlat idoralari ham talaygina.
Bu tashkilotlar nimalar bilan mashg'ul? Bittasining rahbari o'z teleram-kanalida multfilmlarni anons qilish va yutuq fondi nima hisobidan shakllantirilishi mavhum bo'lgan tanlovlarni kunda-kunda e'lon qilish bilan ovora. Xorijiy saytlardagi reklama materiallari qo'shnilarning e'tiroziga sabab bo'lgan boshqa bir idora agressor davlat bilan birga hujjatli film ishlab, uning propaganda mashinasi tegirmoniga suv quyish niyatida. Konstitutsiyaga zid takliflari bilan tanilgan boshqa bir tashkilot "sun'iy intellekt" yordamida "qahramon obrazi" yaratganini iddao qilmoqda. Yana bir vazirlik xuddi asosiy vazifasini qoyillatib qo'yib, ta'lim sifatini ta'minlab qo'ygan-u boshqa yumushi qolmaganidek tanlovlar-u festivallar bilan band.
Ajoyib, lekin ... multfilmlar-u hujjatli filmlar, tanlovlar-u konkurslar o'zi davlatning, davlat tashkilotining vazifasimi? "Davlat" deb ataladigan strukturaning asl vazifalari nimalardan iborat, soliq to'lovchilar davlat tashkilotlaini moliyalashtirish evaziga nimalarni olishlari kerak?
Mutaxassislarning yozishicha, davlatning (va davlat organlarining) funksiyalarini uch guruhga tasniflash mumkin:
- tartib va himoya (order and protection): fuqarolar huquqlarini himoya qilish, qonunchilikni ta'minlash, muhofaza, tashqi siyosat;
- ijtimoiy rivojlanish (social welfare): ta'lim va sog'liqni saqlash singari ijtimoiy xizmatlar ko'rsatish, ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlarga yordam, jamiyat uchun muhim tadqiqotlarni moliyalashtirish;
- iqtisodiy rivojlanish (economic welfare): iqtisodiy regulyatsiya (qoidalar o'rnatish va ularga rioya qilinishini nazorat qilish), tegishli infrastrukturani ta'minlash orqali fuqarolarning iqtisodiy farovonligi uchun sharoitlar yaratish.
Qiziq, yuqoridagi kabi filmlar-u tanlov va festivallar ushbu funksiyalardan qaysilariga kiradi? Fuqarolar xavfsizligiga hissa qo'shadimi? Davlat ko'rsatishi kerak bo'lgan ijtimoiy xizmatlar sifatini oshiradimi? Fuqarolar farovonligiga yordam beradimi? To'g'ri, "ma'naviyat" singari mavhum tushunchalar bilan mablag'larning bunday sarflanishini oqlash mumkindir, lekin real tahlil qilinsa - bular davlat qilishi kerak bo'lgan ishlar emas. Ayniqsa tashqi qarz rekord darajaga yetgan bir sharoitda. Balki, ayrim (aksar) davlat organlari va tashkilotlarning real qiladigan ishi bo'lmasa, tashqi qarzni ko'paytiravermasdan, bunday idoralarni shunchaki yopib qo'ya qolgan ma'quldir?
O'zi, umuman, oshgandan oshib borayotgan qarz evaziga nimalar olayotganimiz haqida biron-bir hisobot berilar? Axir bu qarzni siz-u biz va farzandlarimiz to'laydi-ku?
O'zbekiston hukumatini "ixcham" deya ta'riflash qiyin bo'lsa kerak. Ma'lumotlarga qaraganda, O'zbekistonda naq 70ta davlat boshqaruv organi (vazirliklar, qo'mitalar, agentliklar, inspeksiyalar) mavjud. Ular ichida, masalan, konkret funksiyasi nimadan iborat ekanligi, qaysi sohani boshqarishi (bu soha o'zi davlat tomonidan boshqarilishi kerakmi? degan savol paydo bo'ladi) yoki soliq to'lovchi uchun qanday ijtimoiy qiymat yaratishi mavhumlari ham (madaniyat vazirligi, yoshlar ishlari agentligi, kinematografiya agentligi singari) yetarli. Qolaversa, Administratsiya huzuridagi tashkilotlar va davlat boshqaruvi organi hisoblanmaydigan, soliq to'lovchilar hisobidan moliyalashtiriladigan har xil davlat va kvazi-davlat idoralari ham talaygina.
Bu tashkilotlar nimalar bilan mashg'ul? Bittasining rahbari o'z teleram-kanalida multfilmlarni anons qilish va yutuq fondi nima hisobidan shakllantirilishi mavhum bo'lgan tanlovlarni kunda-kunda e'lon qilish bilan ovora. Xorijiy saytlardagi reklama materiallari qo'shnilarning e'tiroziga sabab bo'lgan boshqa bir idora agressor davlat bilan birga hujjatli film ishlab, uning propaganda mashinasi tegirmoniga suv quyish niyatida. Konstitutsiyaga zid takliflari bilan tanilgan boshqa bir tashkilot "sun'iy intellekt" yordamida "qahramon obrazi" yaratganini iddao qilmoqda. Yana bir vazirlik xuddi asosiy vazifasini qoyillatib qo'yib, ta'lim sifatini ta'minlab qo'ygan-u boshqa yumushi qolmaganidek tanlovlar-u festivallar bilan band.
Ajoyib, lekin ... multfilmlar-u hujjatli filmlar, tanlovlar-u konkurslar o'zi davlatning, davlat tashkilotining vazifasimi? "Davlat" deb ataladigan strukturaning asl vazifalari nimalardan iborat, soliq to'lovchilar davlat tashkilotlaini moliyalashtirish evaziga nimalarni olishlari kerak?
Mutaxassislarning yozishicha, davlatning (va davlat organlarining) funksiyalarini uch guruhga tasniflash mumkin:
- tartib va himoya (order and protection): fuqarolar huquqlarini himoya qilish, qonunchilikni ta'minlash, muhofaza, tashqi siyosat;
- ijtimoiy rivojlanish (social welfare): ta'lim va sog'liqni saqlash singari ijtimoiy xizmatlar ko'rsatish, ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlarga yordam, jamiyat uchun muhim tadqiqotlarni moliyalashtirish;
- iqtisodiy rivojlanish (economic welfare): iqtisodiy regulyatsiya (qoidalar o'rnatish va ularga rioya qilinishini nazorat qilish), tegishli infrastrukturani ta'minlash orqali fuqarolarning iqtisodiy farovonligi uchun sharoitlar yaratish.
Qiziq, yuqoridagi kabi filmlar-u tanlov va festivallar ushbu funksiyalardan qaysilariga kiradi? Fuqarolar xavfsizligiga hissa qo'shadimi? Davlat ko'rsatishi kerak bo'lgan ijtimoiy xizmatlar sifatini oshiradimi? Fuqarolar farovonligiga yordam beradimi? To'g'ri, "ma'naviyat" singari mavhum tushunchalar bilan mablag'larning bunday sarflanishini oqlash mumkindir, lekin real tahlil qilinsa - bular davlat qilishi kerak bo'lgan ishlar emas. Ayniqsa tashqi qarz rekord darajaga yetgan bir sharoitda. Balki, ayrim (aksar) davlat organlari va tashkilotlarning real qiladigan ishi bo'lmasa, tashqi qarzni ko'paytiravermasdan, bunday idoralarni shunchaki yopib qo'ya qolgan ma'quldir?
O'zi, umuman, oshgandan oshib borayotgan qarz evaziga nimalar olayotganimiz haqida biron-bir hisobot berilar? Axir bu qarzni siz-u biz va farzandlarimiz to'laydi-ku?
🔥20😢6👍3