Ertalabki bayonot kechqurungisiga toʻgʻri kelmayapti. "Pinokkio burni" effekti?

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi huzuridagi Ixtisoslashtirilgan taʼlim muassasalari agentligi huzuridagi Pedagogik mahorat va xalqaro baholash markazi: "Yangi baholash tizimining asosiy"fishka"si - oʻquvchining bilimini standartlar asosida baholash imkonini beradi".

Xuddi oʻsha Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi huzuridagi Respublika taʼlim markazi: "Taʼlim standartlarini ishlab chiqish uchun ishchi guruhlar muhokamalari boʻlib oʻtdi".

Eʼtibor bering: bitta tizim ichidagi bir tashkilotning ertalab aytgan gapi xuddi shu tizim ichidagi boshqa bir tashkilotning peshindan keyin tarqatgan bayonotiga (aniqrogʻi, bayonotlariga - 1, 2, 3) toʻgʻri kelmayapti. Bittasi "standartlar asosida baholayapmiz", deyapti, boshqasi "standartlarni endi ishlab chiqadigan guruhlarni yigʻib muhokama qilyapmiz", deyapti.

Ajoyib. Kelishib olsalaringiz boʻlardi.

Oldingi postlardan birida UNICEFning "O'qituvchilar bo'yicha global hisobot"i haqida yozgan edim. Hisobotda global miqyosda o'qituvchilar yetishmovchiligi va bunga ta'sir qiluvchi omillar (o'qituvchilik kasbidan "itaruvchi" omillar - "push" factors va 'qituvchilikdan boshqa kasblarga "tortuvchi" omillar - pull factors) tahlil qilingan.

Hisobotda, shuningdek, o'qituvchilar yetishmovchiligini hal qilish va o'qituvchilik kasbining jozibadorligini oshirish yo'llari ham keltirilgan:

- oylikni oshirish (hamma o'qituvchilar oyligini yoppasiga oshirish - "blanket raises" yoki ma'lum bir kategoriyalar uchun (masalan, endi o'qituvchilik sohasiga kirib kelayotganlarni - kasbga jalb qilish uchun, yoki tajribali o'qituvchilarni - sohada ishlab qolish uchun). Hisobotda 2020-2023 yillarda Qozog'istonda o'qituvchilar oyligining ikki baravar oshirilishi kasb jozibadorligini oshirish va o'qituvchilarga o'z ishidan qoniqish (job satisfaction) his qilishga yordam bergani qayd etiladi.

- munosib ish sharoitini ta'minlash: maktabdagi muhitni yaxshilash, o'qituvchilar ish vaqtini (xususan, bevosita dars berish vaqtini) kamaytirish, ma'muriy ishlarni (masalan, hisobotlar yozish) kamaytirish, bevosita dars berish va boshqa vazifalar o'rtasidagi balansni saqlash, sinfdagi o'quvchilar sonini kamaytirish, o'qituvchilarni zo'ravonlikdan himoya qilish va boshqa choralar. Misol sifatida Chilida o'qituvchilarning ish vaqtining bevosita dars berish uchun ajratiladigan qismi 75%dan 65%ga tushirilgani yoki Janubiy Koreyada o'qituvchilarga mustaqil malaka oshirish yoki energiyasini qayta tiklash uchun dam olishga chiqish huquqi berilgani qayd etilgan.

Hisobotda o'qituvchilik kasbining jozibadorligini oshirishning muhim yo'llaridan biri o'qituvchilar ovozini eshitish (ta'limga oid muhim qarorlar qilishda o'qituvchilarni jalb qilish) va o'qituvchilarga avtonomiya (erkinlik) berish ekanligi qayd etilgan.

"Muhim qarorlar qabul qilish jarayonida o'qituvchilar ovozini eshitish va innovatsiyalarni joriy qilishga ularni rag'batlantirish muhim, shu bilan birga ular o'z sinflarida ham ma'lum darajada avtonomiya va akademik erkinlik berish kerak. O'qituvchining sinf ichidagi avtonomiyasi tushunchasiga o'qituvchilarga o'qitish usullari va materiallari bo'yicha, o'quv dasturlarini va o'quvchilarni baholash metodlarini o'z sinflariga moslashtirish bo'yicha qarorlar qabul qilish imkoniyatini berish kiradi. O'qituvchilar avtonomiyasi ularning professionalligini oshirish kalitidir hamda ishdan qoniqish va samaradorlikni sezilarli darajada oshirishi mumkin",

deyiladi hisobotda.

Muvaffaqiyatli ta'lim tizimlarining, xususan, PISAda yuqori natijalar qayd etgan ta'lim tizimlariga xos muhim umumiy xususiyat - maktablarga va o'qituvchiga ishonish va ularga erkinlik berish ekani haqida oldin ham yozgan edim. Xususan, aynan o'qituvchilar erkinligi Finlyandiyaning ta'limdagi muvaffaqiyatini ta'minlagan omillardan biridir.

Bizda esa Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi o'zini hali u, hali bu davlat "tajribasi"ga urar ekan, negadir masalaning bu jihatini esdan chiqaradi. Umuman, O'zbekiston o'qituvchilarini "qo'l-oyog'i bog'langan" ijrochilar va oldindan qat'iy belgilangan algoritmlar asosida ishlashga majbur robotlarga qiyoslash mumkin:

- o'qituvchi qaysi darslikdan o'tishni hal qila olmaydi - vazirlikdagi chinovniklar unga bitta darslikni berib, xatolarga to'la bo'lsa ham yoki bu darslik hali o'quvchilar qo'liga yetib kelmagan bo'lsa ham "shundan o'tasan" deydi;

- vazirlik ularga taqvim-mavzuiy rejani tushirib, darsliklardagi mavzularni qaysi ketma-ketlikda o'qtish va qaysi mavzuga necha soat ajratishgacha belgilab beradi - o'qituvchi o'z sinfining ehtiyojlaridan kelib chiqib, qaysidir mavzularga ko'proq, qaysidir mavzularga kamroq vaqt ajrata olmaydi;

(davomi quyida)

(davomi)

- yangi baholash tizimida o'qituvchilarga hatto o'z o'quvchilarini baholash ham ishonilmaydi - vazirlik qoshidagi markaz BSB - CHSBlarini tuzib jo'natadi va shular asosida baholashni talab qiladi, bu BSB - CHSBlar sifati katta so'roq ostida bo'lsa ham. Bunday yondashuv o'z ishiga ijodiy yondashadigan, kuchli o'qituvchilarni davlat ta'lim tizimidan chiqib ketishga rag'batlantirishi va ta'limda tengsizlikni yanada kuchaytirishga hissa qo'shishi haqida yozgan edim.

O'qituvchilarga bunday munosabat bilan tizimga na kuchli o'qituvchilarni jalb qilib bo'ladi, na borlarini, hali ishlayotganlarini tizimda ushlab qolib bo'ladi. O'qituvchiga professionallar, o'z ishining ustalari sifatida qarash kerak. Shunda ularda o'z ishidan qoniqish va o'z ustida ishlashga rag'bat paydo bo'ladi.

Zo'r TV telekanalining "O'zimizda" tok-shousida yangi ('mezonlarga asoslangan" deyilayotgan) baholash tizimining muhokamasi:

https://www.youtube.com/watch?v=fPHo0iuYjhM

Muhim gaplar va qizg'in bahslar kesib tashlanibdi. Masalan, zaldagi maktabni bitirgan o'quvchining aynan yangi baholash tizimini deb o'qishga kira olmagani haqidagi fikrlari, boshqalarning yangi tizim bo'yicha e'tirozlari, mening standartlar haqidagi fikrlarim davomi va darsliklarning almashib yotgani haqidagi gaplar, shu paytda zalning fikrlarimni qo'llab-quvvatlab qarsak chalib yuborgani - ayamay "chopilibdi". Faqat bir tomon uchun manfaatli gaplarni qoldirishga harakat qilinganga o'xshaydi.

Tushunaman, efir vaqti cheklangan bo'lishi mumkin (kekin ko'rsatuv YouTube'da efirga ketdi, telekalning o'zida bu paytda kliplar berilayotgan edi shekilli - YouTube'da esa efir vaqti chegaralanmagan). Nima bo'lganda ham, ko'rsatuvni montaj qilayotganda turli fikrlar balansini saqlab qolishga harakat qilish kerak edi. Yoki studiyaga faqat "ura-ura"chilarni chaqirish kerak edi. Menimcha.

Ovozlarni o'chirishning "sivilizatsiyalashgan" usuli

Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligining sobiq deputat Dusov ustidan g'alabasidan chamasi ilhomlangan energetika vazirligi Otabek Bakirov ustidan prokuratura va IIBga ariza kiritibdi: bakiroo kanalidagi tinimsiz ta'mirlanadigan Sag'bon podstansiyasi haqidagi postlaridan vazirning nozik ko'ngillari og'ribdi. Bundan tashqari, "non bo'lmasa pirojniy yeyish"ni - "gaz bo'lmasa benzinga o'tish"ni taklif qilgan shonli energetiklarimiz kun.uz nashrini ham sudga berishmoqchi ekan.

"Uchta O'zbekistonni boqishga yetadigan gazi bor" O'zbekistonning qanday qilib sof eksportyordan sof importyorga aylangani-yu nega har qanday ob-havo bizning energetiklarimiz uchun "anomal" kelishini tushuntirishdan ko'ra tushuntirish talab qilayotganlarning ovozini sud orqali o'chirish osonroq shekilli. Lekin hammaning ovozini birdaniga o'chira olmaysiz.

Ijtimoiy tarmoqlarda shonli energetiklarimizning (balki shonli qovunchilarimizning) Otabek Bakirov ustidan huquq-tartibot organlariga shikoyat kiritganiga munosabatlardan.

Darhaqiqat, chiroqlarimiz kunda-kunora taʼmir bahona oʻchmayapti, uylarimiz issiq, haydovchilar "zapravka"larda navbat kutib umrini oʻtkazmayapti, hamma muammolarimiz hal boʻlgan. Shuning uchun ham vazir zerikkanidan endi "ariza - ariza" oʻyini oʻynayapti. Axir, qolgan hamma ishlarini qoyillatib qoʻyishdi-da. Axir ular shonli-da.

Lekin mana shu ilova (yuqoridagi postga ilova qilingan suratlarga qarang) juda qiziq ekan. Erinmasdan tuzilgan tadbirlar rejasiga qarab, yoqa ushlamaslikning iloji yoʻq. Vazirlikda shu roʻyxatni tuzib, imzoga kiritganning ham, imzolaganning ham kallasiga qoyil, deging keladi. PISA deysizlar, TIMSS-u PIRLS deysizlar, bunday kallalar bor ekan, taʼlimimiz ikki dunyoda ham odam boʻlmaydi.

"Oʻzi oxirgi paytlar taʼlim tizimiga pedagogikani bilmaydiganlar, pedagogika sohasiga yaqin yoʻlamaganlar aralashishi juda koʻpayib ketdi. Bilmayman nega taʼlim vaziligi bunga yoʻl qoʻyib beryapti", deydi Shokir Tursun kun.uz da taʼlim atrofida oxirgi paytlar boʻlayotgan voqealar, taʼlimga har xil tizimlarning aralashuvi masalasiga bagʻishlangan suhbatda.

Men esa savolni boshqacharoq qoʻygan boʻlardim. Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligining oʻzida taʼlim mazmuni, oʻquv dasturlari, metodika, baholash, taʼlimning samaradorligi va hokazo muhim masalalar boʻyicha qarorlar qabul qilayotganlarning necha foizi pedagogika, taʼlim nazariyalari, pedagogik psixologiya, metodika, taʼlimda baholash singari sohalarni tizimli oʻrgangan, bu sohalar boʻyicha ilmiy manbalarni tikilagan, "mehnat daftarchasi"da emas, amalda biron-bir fandan biron-bir taʼlim muassasasida dars bergan?

Bu suhbatda siyosatshunos Hamid Sodiq maktab oʻquvchilarini har xil "rangli" toifalarga ajratishlar-u taʼlim va sogʻliqni saqlashga hammaning aralashuvi tizimli muammo ekanligini yaxshi koʻrsatib berdi.

Ha, bizga kuchli, mandatni xalqdan oladigan, "sen kimsan-u ovozing nima boʻlardi" deya olmaydigan, kerak boʻlsa generalini chaqirib tergay oladigan parlament kerak. Qonunlar ishlashi kerak. Hokimiyatlar boʻlinishi, bir-birini tiyib tura olishi kerak. Aks holda na taʼlimda, na boshqa biron sohada tartib boʻlmaydi.

Shokir Tursun Taʼlimni rivojlantirish respublika ilmiy-metodik markazi haqida:

"Bu markaz tashkil topganida uning yagona vazifasi bor edi va markaz bu vazifani bajarib boʻlganidan keyin "tishi yoʻq boʻri"ga aylanib boʻldi".

Hamid Sodiq: "Puli bor odam bolalarini prezident maktablariga oʻtkazib yuboradi, ularda alternativa bor. Mana bu oʻrtadagi turli xil darsliklar bilan bogʻliq muammolar choʻkib, choʻkib yana oʻsha zaif qatlamga taʼsir qiladi".

Ha, bu markaz faqat bir maqsad uchun tuzilgan edi. Mavr oʻz ishini bajarib boʻldi - balki endi soliq toʻlovchilarga, shundoq ham defitsitli byudjetga ortiqcha yuk qilmasdan, "mavr"ni yopib yuborish vaqti kelgandir?

Jurnalist Dilshoda Shomirzayevaning yondashuvi menga yoqdi: suhbatga turli sohalar vakillarini - taʼlim boʻyicha mutaxassis va siyosatshunosni chaqirish. Bitta muammoga turli rakursdan qarash muammoning ildizini tushunishga yordam beradi.

Va nihoyat Adliya vazirligi tilga kirdi:

Ma’naviyat va ma’rifat markazi e’lon qilgan media mahsulotlarni “ma’naviy ekspertiza”dan o‘tkazish to‘g‘risidagi qaror davlat ro‘yxatidan o‘tkazilmagan va yuridik kuchga ega emas. Qaror hujjatni qabul qilgan organlar tomonidan bekor qilingan va ijrodan chaqirib olingan.

Amaldagi Konstitutsiya va qonunlarga zid normalar oʻrnatishga harakatlar ham jazolanishi kerak, toki istalgan tashkilot yoki organ oʻzi xohlagancha qarorlar qabul qilavermasin.