‌
💎 معرفی کتاب جدید مایکل کوک دربارهٔ تاریخ اسلام (۹۶۰ صفحه)

تاریخ جهان اسلام: از خاستگاه‌های آن تا ظهور مدرنیته

Cook, Michael. A History of the Muslim World: From Its Origins to the Dawn of Modernity. Princeton University Press, 2024.

به کوشش: مرضیه گودرزی

⬇️دریافت فایل کامل کتاب

⭐️ معرفی کتاب در سایت ناشر

همانطور که از اسم کتاب بر می‌آید، محتوای آن را به طور خلاصه می‌توان تاریخچه‌ای فراگیر از جهان اسلام از زمان پیامبر اسلام تا تولد عصر جدید قلمداد کرد.
این کتاب رویدادها، شخصیت‌ها، درگیری‌ها و همگرایی‌های عمده‌ای را که تاریخ جهان اسلام را شکل داده‌اند، به طور مفصل تشریح می‌کند. محتوای کتاب برای خوانندگان سفری را از مبدأ اسلام تا آستانۀ قرن نوزدهم پایه‌ریزی کرده و پایان داستان را تا به زمان حاضر ادامه می‌دهد. بنابراین کوک تاریخچۀ وسیعی از یک تمدن را ارائه می‌دهد که هم به دلیل وحدت و هم تکثر آن قابل توجه است.
این کتاب پس از نمایش صحنۀ خاورمیانه در دوران باستان متأخر، ظهور اسلام را به عنوان یک رویداد "قوی سیاه" به تصویر می‌کشد. این امر با ظهور خیره‌کنندۀ خلافت اسلامی بر پایۀ پرورش تمدنی جدید ادامه می‌یابد. سپس به تاریخ‌های تمام مناطق اصلی جهان اسلام می‌پردازد و گزارشی گسترده از تحولات کلیدی نظامی، سیاسی و فرهنگی‌ای ارائه می‌دهد که با گسترش اسلام به سمت شرق و غرب رخ داده است.
در عین حال، کتاب روایتگر نقل‌های متعددی از منابع دست اول است و بدین وسیله صداهای مختلف بسیار الهام‌بخشی از گذشتۀ مسلمانان را به خوانندگان می‌رساند.


🗂 فهرست محتوای کتاب

✅ بخش اول: ظهور جهان اسلام

🔵فصل ۱ با هدف بررسی وضعیت خاورمیانه در اواخر دوران باستان، به جنگ‌های داخلی عربستان، فرهنگ قبیله‌ای و بت‌پرستی در شبه جزیره، امپراتوری‌های بیزانس و ایران و روابط آن‌ها با عربستان می‌پردازد.

🔵فصل ۲ با تمرکز بر روی پیامبر اسلام، از طرفی به رسالت او، شخصیت‌اش به عنوان احیاگر دین ابراهیمی و جانشین موسی و عیسی پرداخته و از طرف دیگر حکومت او، پیمان مدینه و دیگر مسائل سیاسی مرتبط را بحث می‌کند.

🔵فصل ۳ به مسألۀ خلافت از قرن اول تا سوم هجری و دیگر مسائل بعد از رحلت پیامبر می‌پردازد، مسائلی چون جانشینی پیامبر، فتوحات، اولین جنگ‌ داخلی، سلسله و حکومت اموی، دشمنان مسلمان و غیرمسلمان، بنی‌امیه، عباسیان و ... همچنین به مسائلی پیرامون ارتباط شبه‌جزیرۀ عربستان با شمال آفریقا، مصر و ایران و در نهایت شکل‌گیری و توسعهٔ تمدن اسلامی.

🔵 در فصل ۴ به فروپاشی خلافت در غرب پرداخته می‌شود و غرب جهان اسلام در قرن سوم، شورش بربرها، ظهور فاطمیان و عواقب آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

🔵 در فصل ۵ و ۶ نیز به ترتیب، فروپاشی خلافت در شرق جهان اسلام (ایران) و مرکز جهان اسلام (حکومت مرکزی عباسیان) بحث شده است.

✅ بخش دوم: جهان اسلام از قرن پنجم تا دوازدهم

این قسمت به تاریخ اقوام مختلف در منطقۀ جغرافیایی خاورمیانه و حوالی آن می‌پردازد که شامل این زیربخش‌هاست: ترک‌ها، مغول‌ها و اسلام در استپ‌ها | ایران و آسیای مرکزی | ترک‌ها در غرب خاورمیانه | امپراتوری عثمانی | هند | اقیانوس هند | آفریقا | اعراب

✅ بخش سوم: خاتمه

این قسمت به جهان اسلام و غرب (مرز غربی مدیترانه و اروپای غربی) می‌پردازد و در نهایت می‌خواهد به این سوال پاسخ دهد که از سال ۱۸۰۰ در حوزه‌های جمعیتی، قلمرو، ارتباطات، اقتصاد، جامعه، ایالت و غیره چه چیزی تغییر کرده است؟ همچنین در انتها دربارهٔ نگرش مسلمانان به اروپای مسیحی صحبت می‌کند.

🗺 نقشه‌ها

از مزایای این کتاب، فراهم آوردن ۲۸ نقشهٔ تاریخی است که هدف از آن‌ها، نمایش حداکثر تعداد ممکن شهرها و مکان‌های مرتبط با حوادث تاریخ اسلام بر روی نقشه با جداسازی مرزها است.

⬇️ دریافت نقشه‌های کتاب


⭐️ معرفی نویسنده

مایکل کوک استاد مطالعات خاور نزدیک در دانشگاه پرینستون است. کتاب‌های او شامل "ادیان باستانی، سیاست مدرن"، "تاریخ مختصر نژاد بشر"، "امر به معروف و نهی از منکر" و "قرآن: مقدمه‌ای بسیار کوتاه" است.

کتاب «تاریخ جهان اسلام» در حقیقت حاصل تدریس درس «مقدمه‌ای بر خاورمیانه» در دانشگاه پرینستون در سالیان متمادی است. کوک در بخش تقدیر کتاب در این رابطه می‌نویسد: «نسل‌های متعددی از دانشجویان کارشناسی که دوره‌های من را می‌گذراندند، مرا وادار کرده‌اند که به‌منظور ارائهٔ تاریخ اسلام به شیوه‌ای مناسب و قابل فهم، به طور گسترده بخوانم و شجاعانه فکر کنم.» همچنین کوک متواضعانه در پیشگفتار کتاب می‌نویسد: «کار یک مورخ فهمیدنی کردن گذشته برای امروز است، و هرچند من تلاش کرده‌ام [در این کتاب] این کار را تا حد ممکن به صورت عینی به انجام رسانم، اما بدون تردید، چگونگی نگرش من به گذشته، از ارزش‌هایی که من امروزه به آن‌ها باور دارم، رنگ گرفته‌اند.»

⬇️دریافت فایل کتاب

#انعکاس_کتاب
@inekas

‌
🔵 Short Course (Online & in-Person)
🔵"Islam and Science"
by Shoaib A. Malik (University of Edinburgh)

👥 In collaboration with Institute for the History of Science at the University of Tehran

➕Four 3-hour Sessions (Online & in-Person)
➕May 21,28, June 11,12 (Khordad 1, 8, 22, 23)
From 15:00 to 18:00

📄 This course is designed for students interested in understanding how Islamic perspectives intersect with scientific discoveries. Join us on an intellectual journey through the following topics:

1. How to Relate Science and Religion
2. History of Science and Religion
3. Islamization of Knowledge
4. Scientific Miracles in the Quran
5. Physics and Divine Action
6. Fine-tuning Argument
7. Miracles and Science
8. Evolution and Islam

👤 The course will be led by Shoaib Ahmed Malik. Having a PhD in Chemical Engineering and another in Theology, he stands at the crossroads of science and religion. As of August 2024, he will be commencing his role as a lecturer in the University of Edinburgh’s School of Divinity – Philosophy, Science and Religion.

🗓 Deadline for Registration:
May 20th (Ordibehesht 31th)

➕Online participation is free, but registration is required.
🌐 More information and registration, see here.


@hisofsci
@Inekas

‌
💎معرفی «مادیتِ فرهنگِ شیعی فراسوی کربلا: دینی که مادی است و اهمیت دارد»

Marei, F., Shanneik, Y., Funke C. (eds). (2024). Shiʿi Materiality Beyond Karbala, Leiden: Brill.

پژوهشگران مطالعات ادیان، دین را به مثابۀ نقطۀ مشترکی برای گردهم‌آمدن محققانی که در دین‌پژوهی، مطالعات اسلامی، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و مطالعات فرهنگ مادی فعالیت دارند، تلقی کرده‌اند؛ نقطه‌ای که حول آن می‌توانند با یکدیگر همکاری و مشارکت قابل توجهی در مطالعه دین داشته باشند. بررسی سبک‌های زیبایی‌شناختی فضاهای مذهبی، آئین‌ها و مناسک‌ مادی از پیش پا افتاده‌ترین بررسی‌هایی است که ممکن است این مطالعات شامل آن‌ها شود.

کتاب پیش رو به بررسی جلوه‌های مادی و چندحسیِ اسلامِ شیعی در بافتارهای جمعیتی و جغرافیایی متنوع و کمتر مطالعه شده می‌پردازد. مقالات این کتاب علاوه بر مباحث مفهومی، به مطالعاتی موردی پرداخته که مرزهای مطالعات اسلامی، مطالعات دینی، مطالعات میراث فرهنگی، و انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی دین را فراتر می‌برد. مقالات این مجلد نشان می‌دهد که چگونه اشیاء مادی و امورِ کمتر-مادی سبب می‌شود تا «حضور» و «ظرفیت» امر قدسی ملموس شود، روابط نزدیک بین بشر و فرابشر گسترش یابد و در نهایت موجب می‌شود که این اشیاء در نقش دروازه‌هایی به جهان دیگر و ماوراء حاضر شود. این مجلد اشیاء مادی مذهبی را در جایگاه اجزاء لاینفک فرآیند میراث‌سازی معرفی می‌کند، فرایندی که کنش‌گران اجتماعی و سیاسی در جریان برسازی و فراگیر کردن میراث مذهبی به وجود می‌آورند.

⬇️ دریافت فایل کتاب (دسترسی آزاد)
🗂 ترجمۀ فارسی عناوین مقالات

#انعکاس_کتاب

@Khanishha
@Inekas

‌
🗂 فهرست مقالات کتاب «مادیتِ فرهنگِ شیعی فراسوی کربلا: دینی که مادی است و اهمیت دارد»

Marei, F., Shanneik, Y., Funke C. (eds). (2024). Shiʿi Materiality Beyond Karbala, Leiden: Brill.


⭐️مقدمه: مادیتِ فرهنگِ شیعی فراسوی کربلا
فؤاد جهاد مارعی و یافا شانیک

⭐️بخش اول: دیداری و شنیداری بودن مادیت شیعه

۱. ادبی و پنهان
برخی مادیت‌های مذهبی بکتاشی
سارا کوئن

۲. عبادت واسطه‌گرانه
آوا و رسانه در شیعۀ دوازده‌امامی آذری-ترکی فراملیتی
استفان ویلیامسون فا

۳. پیام‌های شنیداری:
جشن‌های حزب‌الله، موالید پیامبر در لبنان
اینس واینریش

۴. مادی‌سازی حافظۀ فرهنگی:
از مراثی جنگی تا مداحی به سبک پاپ در ایران معاصر
مریم ارس

⭐️بخش دوم: چشم‌اندازهای جنسیتی در مادیت شیعی

۵. خویشاوندی عاطفی
خون، مادران و شهدا در میدان‌های نبرد جنگ ایران و عراق
سنا چاوشیان

۶. زورخانه
رویکردی مادی به تجسم فضیلت اخلاق مردانۀ شیعۀ دوازده امامی
اینگویلد فلاسکرود

۷. خدمت: در ملازمت اهل‌بیت
جنسیت، کنشگری و سرمایۀ اجتماعی در هنر مجسمه‌سازی مذهبی شیعه در کویت
ندا الحدید

۸. قیمت زن یا نشانۀ عشق؟
گفت‌وگویی در مادیت مهریه در ازدواج شیعی در مهجر
ماریانه هافنور بو

⭐️بخش سوم: اشیاء قدسی و مادیت جهان / زندگی شیعی

۹. تربة الحسین
توسعۀ یک آئین تبرک در جامعۀ شیعی اولیه
هادی گرامی و علی عمران سید

۱۰. جایگاه اشیاء مادی در زیارت علویان
امیلیا گلهر

۱۱. نورافشانی جشن‌ها، نماز و زیارت قبور
جشن نیمه‌شعبان در کشمیر
حکیم سمیر حمدانی

۱۲. درختان آرزو و سنگ‌های پایکوبی
مراسم سبز و مادی در مقبره علوی ابدال موسی
کریستن گروبر

⬇️ دریافت فایل کتاب (دسترسی آزاد)

#انعکاس_کتاب

@Khanishha
@Inekas

‌
‌🎞یک روش جدید «پاد-تصحیف» برای تعیین شباهت متنی در تحلیل ICMA

⏺محمد قندهاری در این ارائه، در ابتدا توضیحاتی مختصر دربارۀ روش تحلیل اسناد-متن برای تاریخ‌گذاری احادیث و کاربردهای دیگر آن داده و سپس از چالش‌های آن بحث کرده و به عنوان یک نمونه از مشکلات اصلی در مقایسۀ میزان تشابه متون تحریرهای مختلف، به چالش «تصحیف» پرداخته که متون نزدیک تحریرهای متقدم را -به اشتباه- از هم دور می‌کند. در نهایت، برای برطرف کردن این چالش، یک شاخص (index) جدید برای اندازه‌گیری فاصلۀ دو متن را معرفی کرده که در برابر تصحیف مقاومت بیشتری دارد و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان از این روش برای تعیین دقیق‌تر میزان مشابهت متون حدیثی استفاده کرد و کاربردهای آن در تحلیل‌های اسناد-متن چه می‌تواند باشد.

قندهاری این بحث را نخستین بار در پنل متدولوژی‌های دیجیتال حدیث کنفرانس ICMA و سپس با اندکی توضیحات بیشتر در حلقۀ مطالعاتی انعکاس ارایه کرده است.


🗂 فهرست محتوا:
0:45 رویکرد غربیان نسبت به وثاقت حدیث اسلامی
5:04 مبانی حدیث‌پژوهی ینبل: تحلیل اسنادی و حلقه مشترک
16:28 تحریر‌های گوناگون از یک حدیث
19:04 ادامۀ مبانی حدیث‌پژوهی ینبل
29:10 مبانی حدیث‌پژوهی موتزکی: تحلیل توامان اسناد-متن (ICMA)
34:30 کاربرد همبستگی متن و سند در چک کردن اصالت اسانید
36:36 مقایسه متون در تحلیل ICMA
37:25 متد سه‌لایه‌ای جنز شاینر برای آنالیز متون
41:57 چالش‌ها و نواقص انجام تحلیل ICMA به روش سنتی
44:25 راه‌حل برای برطرف کردن چالش‌ها
47:07 ماشینی کردن تحلیل ICMA
59:00 شفاهی و مکتوب در تحلیل ICMA
1:05:46 شاخص خوب برای اندازه‌گیری مشابهت متون در ICMA چه شاخصی است؟
1:11:16 پیشنهاد روش جدید «پاد-تصحیف»
1:15:05 نمایش تفاوت‌ها با استفاده از PCA
1:16:23 پیاده‌سازی این روش با استفاده از Python

▶️ مشاهدۀ ارایه در یوتوب و آپارات

#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
#گفتار_انعکاس
@Inekas

‌
🔴 مدرسه مدار ۱۴۰۳
بوت‌کمپ متن‌پژوهی دیجیتال


📷 متون علمی در خلأ به وجود نیامده‌اند، بلکه فعالیت علمی هر اندیشمندی مبتنی بر سنتی است که پیشینیان او فراهم آورده‌اند. مدار ۱۴۰۳ با موضوع «متن‌پژوهی دیجیتال» و در قالب بوت‌کمپ طراحی شده، تا دریچه‌ای به سوی پژوهش‌های جدید تاریخی باشد و چگونگی انتقال دانش مکتوب در جوامع مسلمان را با استفاده از ابزارهای پیشرفتهٔ دیجیتال موضوع پژوهش قرار دهد.

مدار ۱۴۰۳ بر آموزش کارگاهی مهارت‌های پژوهش و تدوین مقاله در موضوع محوری مدرسه با استفاده از ابزارها و روش‌های دیجیتال تمرکز دارد.

✅ ۶۳ ساعت ارائهٔ کارگاهی در ۹ روز (به صورت حضوری)
✅ ۲۷ تیر تا ۱۹ مرداد ۱۴۰۳ | پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها از ساعت ۹:۰۰ تا ۱۸:۳۰ (به وقت تهران)
✅با ارائه‌های تخصصی و کارگاهی به زبان فارسی


📊 برخی امتیازات این مدرسه

۱- برنامه مدار ۱۴۰۳ به صورت پروژه‌محور طراحی شده است و شرکت‌کنندگان در مدرسه پس از یادگیری سرفصل‌ها، یک پروژهٔ متن‌پژوهی واقعی را به انجام می‌رسانند.

۲- هر یک از شرکت‌کنندگان، پروژه‌ای متن‌پژوهانه را در زمینهٔ پژوهشی دلخواه خود تعریف کرده و با استفاده از روش‌ها و ابزارهایی که آموخته، آن را به انجام می‌رساند. (برای دانشجویانی که پایان‌نامه یا پروژهٔ پژوهشی مرتبطی دارند،‌ تسهیلات ویژه‌ای در نظر گرفته شده است)

۳- تسهیلات متعددی برای شرکت هر چه راحت‌تر علاقمندان فراهم شده است (از جمله کمک هزینهٔ ثبت‌نام، امکان پرداخت اقساطی، و امکان نگه‌داری از کودکان)

۴- به منظور تسهیل ثبت‌نام و تشویق اتمام پروژه، انعکاس کل هزینهٔ پرداختی شرکت‌کنندگانی را که پیش‌نویس مقالهٔ خود را تا پایان مدرسه به اتمام رسانند، به ایشان باز می‌گرداند.

🎓 خلاصهٔ برنامهٔ مدرسه

در خلال این مدرسه، شرکت‌کنندگان دو منبع مکتوب را از آثار رشته تخصصی خود، که رابطه تأثیر و تأثر بین آنان تصور می‌شود انتخاب کرده و می‌آموزند که چگونه با استفاده از ابزارهای دیجیتال رابطهٔ آن‌ها را فهم کرده و به صورت کمی و عینی به تصویر کشند. در این راستا، شرکت‌کنندگان با یادگیری زبان پایتون و به واسطهٔ ابزارهایی خاص، متن‌پژوهی دیجیتال را آغاز کرده و پروژهٔ تعریفی خود را به نتیجه می‌رسانند.
سپس در فصل دوم بوت‌کمپ، شرکت‌کنندگان فرایند مقاله‌نویسی را زیر نظر اساتید ماهر، تجربه می‌کنند‌. در ابتدا با یادگیری کارگاهی مهارت‌های لازم در حوزهٔ مقاله‌نویسی علمی نظیر طرح مسئله، ساختار مقاله‌نویسی، جست‌وجوی منابع و استفاده از هوش‌مصنوعی در مسیر انتشار مقاله در مجلات بین‌المللی قدم برمی‌دارند‌ و سپس، متناسب با منابع خود، تحت نظارت راهبران مدرسه، مقاله‌ای کوتاه را در این راستا تدوین خواهند کرد.

👥 ظرفیت: ۲۰ نفر.
🗓 مهلت درخواست برای ثبت‌نام و ارسال مدارک: تا ۲۲ تیرماه ۱۴۰۳

🔴برای ارسال درخواست ثبت‌نام، مشاهدهٔ برنامه و عناوین ارائه‌ها و کسب اطلاعات بیشتر به سایت مدرسه مدار مراجعه کنید.
https://inekas.org/madar1403

اگر پرسشی دارید که در بخش «پرسش‌های متداول» سایت پاسخ داده نشده است، به @Inekas_admin پیغام بدهید.

🔗فهرست تفصیلی برنامه و کتابچه چکیده‌ها و معرفی ارائه‌کنندگان به زودی در کانال انعکاس و سایت《مدرسه مدار》منتشر خواهد شد.

#رویداد_انعکاس
#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@Inekas

‌
🔵بخش دوم مدرسه زبان‌شناسی و زبان‌های سامی

در ادامه «بخش اول مدرسه زبان‌شناسی و زبان‌های سامی» که در پاییز ۱۴۰۲ برگزار شد، بخش دوم این مدرسه با همکاری 🔵 انعکاس و 🔆 مرکز دین‌پژوهی حنیف به شرح زیر برگزار می‌شود.

دورهٔ آموزش زبان سریانی (ترم اول)، آموزش مقدمات زبان سبئی (در یک ترم) و زبانشناسی تطبیقی زبان‌های سامی (ترم اول).

⬇️ همهٔ دوره‌ها در ۸ جلسه برگزار می‌شود.
🗓 مهلت ثبت‌نام کلاس‌ تا پایان جمعه ۱۵ تیر ماه


🎓 طرح درس‌ کلاس‌ها:

🔵 سریانی (ترم اول)
🔵 سبئی
🔵زبانشناسی تطبیقی سامی (ترم اول)

🌎 دوره‌ها در رومیت و در بستر بیگ‌بلو‌باتن برگزار خواهد شد و فیلم ضبط شده جلسات تنها تا انتهای ترم در دسترس دانشجویان خواهد بود.

📈 در صورت ثبت‌نام در بیش از یک کلاس، تخفیفات پلکانی اعمال خواهد داشت. 

🔄برگزاری مجدد یا ادامه همین دوره در ترم‌های آتی دوره‌ها به عهدهٔ مدرسان و منوط به تعداد داوطلبان و دیگر شرایط اجرایی است.

🖋 برای ثبت‌نام کلاس‌ها در دوره‌ها، به این لینک مراجعه کنید.


#رویداد_انعکاس
@inekas
@hanifcrs

💎 معرفی کتاب «علوم انسانی دیجیتال و مطالعات اسلامی و خاورمیانه»
Elias Muhanna (ed.), The Digital Humanities and Islamic and Middle East Studies, Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston, 2016.

⬇️دریافت ۵۰ صفحه نخست کتاب

👤 به کوشش: فاطمه بختیاری

[بخش ۱ از ۳]

⭐️ الیاس مهنّا پژوهشگر علوم انسانی دیجیتال و استاد تاریخ دانشگاه براون پشت میز آشپزخانه، قهوه خود را می‌نوشید و در حال مطالعۀ کتابی از جمال‌الدین وطواط (نویسندۀ مصری قرن هفتم) بود که با واژه‌ای ابهام‌برانگیز در ضرب‌المثلی مرسوم میان اعراب بادیه‌نشین رو‌به‌رو می‌شود. او گمان می‌کند که نویسندۀ مصری در استفادۀ آن واژه دچار اشتباهی شده است، پس پشت همان میز به منظور درک درست و بازیابی تاریخ تحول آن ضرب‌المثل عربی به پایگاه‌های دیجیتال لغت‌شناسی و مکتبة الشامله (shamela.ws) مراجعه می‌کند. در نهایت جست‌و‌جوی او در پایگاه‌های آنلاین، نه تنها از عدم اشتباه وطواط بلکه از قدمت آن واژه در فرهنگ عربی خبر می‌دهد.

⭐️این ماجرا اهمیت روش‌شناسی دیجیتال در مطالعات اسلامی را نشان می‌دهد. «علوم انسانی دیجیتال و مطالعات اسلامی و خاورمیانه» به ویراستاری الیاس مهنّا، خروجی کنفرانسی با همین موضوع است.

حوزه علوم انسانی دیجیتال، شامل طیفی گسترده از پژوهش‌ها و فعالیت‌های مختلف مانند ساختن پایگاه داده، دیجیتال‌کردن متون، تصاویر و کتیبه‌ها، نقشه‌برداری‌ از شبکه‌های حمل و نقل و یا تعیین جغرافیای رخدادهای مهم تاریخی و بازیابی متون قرون میانه و... می‌شود. مهنّا این گستره را به صورت کلی دربردارنده سه فعالیت اساسی دیجیتال‌سازی، انتشار و تفسیر می‌داند.

🗂 کتاب از یازده مقالۀ مستقل تشکیل شده که در هر یک، به مسأله‌ای از مسائل مربوط به حوزه مطالعات اسلامی با استفاده از روش‌شناسی و یا ابزار دیجیتال پاسخ داده‌ شده است. مجموعه این مقالات در ادامه معرفی می‌گردد.

#انعکاس_کتاب
#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@inekas

💎 معرفی کتاب «علوم انسانی دیجیتال و مطالعات اسلامی و خاورمیانه»

[بخش ۳ از ۳]

🗂ادامه مقالات منتشر شده در این کتاب به شرح زیر است:

6️⃣به سوی مدل انتزاعی برای تاریخ اسلامی
✍️ماکسیم رومانف
این مقاله به چگونگی استفاده از ابزارهای دیجیتال در ایجاد داده‌های کلان و مدل‌سازی تاریخ اسلام می‌پردازد. رومانف چگونگی مدل‌سازی تاریخ الاسلام ذهبی را بررسی کرده و با استفاده از دیدگاه روش‌شناسانه متفاوتی نشان می‌دهد که این مدل و ابزار دیجیتال چگونه تحولات اجتماعی را در طول هفتصد سال تحلیل می‌کند. حاصل پروژه نشان‌ می‌دهد که از قرن ۶ هجری به بعد، نقش فرماندهان نظامی در جامعه اسلامی افزایش و تنوع زمینه‌های اجتماعی عالمان دینی کاهش یافته است.

7️⃣کمّی‌سازی قرآن
✍️الکس بری
در این مقاله، الکس بری نسخه‌ای کامل از قرآن را که در موزه باستان‌شناسی دانشگاه پنسیلوانیا نگه‌داری می‌شود به صورت دیجیتال تحلیل و بررسی می‌کند. او با استفاده از ابزارهای دیجیتال و رویکردهای کمّی به بررسی موضوعاتی چون کاغذ، سربرگ، نشانگر آیه و تحلیل آن نسخه پرداخته است.

8️⃣نقشه‌برداری دمشق عثمانی به واسطۀ گزارش‌های خبری: رویکردی عملی
✍️تیل گرلت
این مقاله مجموعه‌ای از ابزارها را معرفی می‌کند تا ارتباط ممکن بین گفتمان‌ها و اصطلاحات تاریخی و مکان‌های جغرافیایی را به وسیله نقشه‌های مبتنی بر مرورگر بررسی کند. پژوهش نشان می‌دهد که روزنامه‌های دمشقی و بیروتی در چهل سال آخر حکومت عثمانی چه گزارش‌هایی ارائه کرده‌اند و دمشق مورد نظر آنان در نقشه چگونه بوده است.

9️⃣«جِدْ لي [برایم بیاب]»: ساخت ابزار جست و جو مبتنی بر زمینه با استفاده از پایتون
✍️خوزه هارو پرالتا و پیتر ورکیندن
این مقاله از زبان پایتون برای تحقیقات تاریخی و نخستین متون اسلامی استفاده کرده است. نویسندگان جستار یک ابزار تحلیل متن به نام Jedli ساخته‌اند و در چارچوب پروژه تحقیقات امپراطوری اسلام نخسین از آن بهره می‌برند. این پروژه در دانشگاه هامبورگ مستقر است و توسط شورای تحقیقات اروپا حمایت می‌شود و قصد دارد درک بهتری از ساختارهای سیاسی و اقتصادی امپراطوری اسلامی در سه قرن نخست را بر اساس سازوکار مناطق کلیدی (فارس، افریقیه، الجزایر، خراسان و شام) ارائه دهد.

0️⃣1️⃣آموزش و علوم انسانی دیجیتال: کاوش دانشجویان کارشناسی در زمینه انتقال‌دهندگان حقوق اسلامی نخستین
✍️جوئل بلچر
این مقاله سعی دارد رویکردهای مختلفی را که ذیل چتر علوم انسانی دیجیتال ظاهر شده‌اند، مورد توجه قرار دهد. منبع مطالعه پروژه، ترجمه انگلیسی فرهنگ‌نامه‌ «الموطّأ» مالک به شرح عبدالحی اللکنهوی (۱۸۸۷ میلادی) است که زندگینامه راویان منابع فقه اسلامی را دربردارد و از ۱۷۰۰ مدخل تشکیل شده است. هدف پروژه انجام تحقیق تاریخی به صورت دیجیتال است که شامل چهار مرحله برنامه‌نویسی، جمع‌آوری داده، پاک‌سازی و تصویر‌سازی می‌شود.

1️⃣1️⃣از برنج باسماتی تا بنی هلال: آرشیوهای دیجیتال و علوم انسانی عمومی
✍️دوایت اف. رینولدز
این مقاله نشان‌ می‌دهد که چگونه نوآوری‌های برنامه‌نویسی در آمریکا، بنیان‌گذاران آرشیوهای دیجیتال در هند را برانگیخته تا دانش سنتی خود را حفظ کنند. نویسنده نشان می‌دهد که در دنیای مدرن که حتی مواد طبیعی اساسی هم توسط سیستم‌های سرمایه‌داری غربی خصوصی‌سازی می‌شوند، آرشیوهای دیجیتال نقش مهمی در حفاظت از ارزش‌های فرهنگی و سنتی ایفا می‌کنند.

🔴«مدرسه مدار ۱۴۰۳» با عنوان «بوت‌کمپ متن‌پژوهی دیجیتال» بر آموزش مهارت‌ها و برخی موضوعات مشابه به این پژوهش‌ها تمرکز دارد. اگر به حوزه پژوهش دیجیتال علاقه‌مند هستید، هشتگ #مطالعات_اسلامی_دیجیتال را دنبال کرده و شرکت در فراخوان ثبت‌نام این مدرسه را از دست ندهید.

#انعکاس_کتاب
#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@inekas

💠کنفرانس «سنت اسلامی در پایان دوران باستان متأخر: افق‌های جدید در حدیث، تاریخ و تاریخ‌نگاری»

👥برگزارکنندگان: آنا داویتاشویلی و راشد گویال

✅این کنفرانس سه روزه که از دوشنبه ۱۸ تیر تا چهارشنبه ۲۰ تیرماه ۱۴۰۳ به صورت حضوری در دانشگاه توبینگن آلمان برگزار خواهد شد، می‌کوشد تا جدیدترین یافته‌های دربارۀ سنت اسلامی و فضای باستان متأخر را گرد هم آورد، به ویژه مطالعاتی که پیوندی میان ادبیات حدیثی، تاریخ‌نگاری در سرزمین‌های اسلامی و سنت‌های یهودی و مسیحی از دورۀ صدر اسلام برقرار می‌کند.
این کنفرانس سومین گردهمایی علمی از مجموعه رویدادهای پروژۀ QaSLA (قرآن به مثابه منبعی برای باستان متأخر) به راهبری هولگر زلنتین است که دو رویداد پیشین آن نیز در انعکاس معرفی شده بود. (اینجا و اینجا). از نکات قابل توجه در رویداد امسال، حضور پررنگ‌تر پژوهشگران ایرانی به نسبت سال‌های پیش است (به ترتیب الفبا: علی آقایی، احسان روحی، مهدی شاددل و بهنام صادقی).

⬇️دریافت کتابچه کنفرانس، شامل معرفی، زمان‌بندی کنفرانس و چکیده ارائه‌ها و معرفی ارائه دهندگان به زبان انگلیسی


🗂فهرست ارائه‌ها

آندریاس گورکه (دانشگاه ادینبرا)
دستیابی به قرآن از طریق سنت اسلامی

آدام فلاورز (دانشگاه شیکاگو)
قرآن: نخستین مجموعۀ احادیث اسلامی

مایکل لِکِر (دانشگاه عبری اورشلیم)
بازنگری در قتل‌عام قریظه

بهنام صادقی (پژوهشگر مستقل)
تفاوت‌های بومی در انتشار گزارش‌ها دربارۀ حضرت محمد [ص]

هربرت بِرگ (دانشگاه کارولینای شمالی ویلمینگتون/کالج رودز)
در مورد چه چیز دیگری باید شک کرد؟

سارا میرزا (دانشکده ووستر)
صندل‌های بی‌مو و جوراب‌های چرمی: حدیث به عنوان منبعی برای فرهنگ مادی

ماروسیا بِدنارکیِویچ (دانشگاه توبینگن)
قاعده و انحراف از قاعده در سلسلۀ اسانید احادیث

راشد گویال (دانشگاه توبینگن)
دیدگاه ابن‌عباسِ مفسر در مورد اعراب و اعاریب: تحلیل توأمان اسناد-لغت و مسألۀ وثاقت

اش گایزینگر (دانشگاه کارلتون)
تلاوت قرآن و ارواح دارای جنسیت در میان دیگریِ دینی: تحلیلی بر چندین روایت

ادی شیران (دانشگاه شیکاگو)
مشاهدات جدید دربارۀ ریشۀ قرآنی «خ-ت-م» در پرتو حدیث متقدم و ادبیات تفسیری

جاشوا لیتل (دانشگاه گرونینگن)
دربارۀ گسست قرآن و حدیث: بررسی معنا و بافتار سورۀ اخلاص

علی آقایی (دانشگاه هومبولت، برلین)
سلیمان و آشمودای: خوانشی بینامتنی از قرآن، تفسیر و هگاده

ایلان هاروی (پژوهشگر مستقل)
«پیرزن بنی‌اسرائیل» در سنت‌های سامری، خاخامی و مسلمانان

احسان روحی (پژوهشگر مستقل)
«ما تا پای مرگ، از ایمان خود دست بر نمی‌داریم!»: تشابه‌های موضوعی و ساختاری بین گزارش‌های کشتار یهودیان بنی‌قریظه و مسیحیان نجران

اریک دی ویلیرز (دانشگاه نوتردام)
آنچه چشم‌ها ندیده‌اند: ارزیابی مجدد اعتبار احادیث مورد استفاده در مجادلات رؤیة

مهدی شاددل (دانشگاه آقاخان لندن)
فرجام‌شناسی، حدیث و تاریخ‌گذاری ایده‌ها: بررسی مورد منجی اسلامی

آنا داویتاشویلی (دانشگاه توبینگن)
پیوست و گسست میان حدیث، قرآن و متون مسیحی: اصحاب کهف و خفتگان اِفِسوس

🔗توضیحات بیشتر در سایت کنفرانس

#انعکاس_رویداد
@inekas

💎 پرتوی تازه بر فهم تاریخیِ سورهٔ اخلاص
مروری بر مقالهٔ «وجوه مختلف سورهٔ اخلاص» اثر ذیشان غفار

🔗 علی سلطانی
دانشجوی دکترای الهیات تطبیقی، دانشگاه بن

[بخش ۱ از ۳]

⭐️ ذیشان احمد غفار، استاد دپارتمان الهیات اسلامی دانشگاه پادربورن، در مقالهٔ تازه‌ای که چند روز پیش منتشر شده، می‌کوشد که با بررسی بافتار تاریخی سورهٔ اخلاص پرتوهای تازه‌ای از فهم این سوره به دست دهد.

Zishan Ghaffar, "The Many Faces of Sūrat al-Ikhlāṣ", Journal of the International Qur’anic Studies Association, Published online by De Gruyter July 1, 2024.

⬇️ دریافت فایل مقاله

⭐️ روش غفار کاوش در بینامتن‌های تاریخی و هدفش نشان‌دادن سرشت گفتمانی این سوره در واکنش به اعتقادنامه‌های مسیحیِ معاصر با قرآن است. آگاهان می‌دانند که این روش و هدف، روش و هدفی مرسوم در مطالعات تاریخی‌انتقادیِ قرآن دانشگاهی‌ست. غفار در مقالهٔ «وجوه مختلف سورهٔ اخلاص» سعی می‌کند که با بافتارمندسازی/زمینه‌مندسازی (contextualize) سورهٔ اخلاص این نتیجه را موجه بنماید که سورهٔ اخلاص واکنشی است به گفتمان شفاهیِ حاصل از نامهٔ یعقوب سروجی در تبیین آموزهٔ تثلیث.

⭐️ غفار مقاله را با بیان برخی از تأمل‌ها و ابهام‌های نحوی و معنایی سورهٔ اخلاص آغاز می‌کند. از جمله اینکه اگر «احد» بدلی برای خدا در «قل هو الله احد» است، چرا احد حرف تعریف «ال» در تبعیت از الله ندارد؟ مهم‌تر از درنگ‌های نحوی و ویژگی‌های فقه‌اللغة (فیلولوژیک)، شناساییِ بافتار تاریخی و اعتقادی سوره است که واکنش و گفت‌وگوی انتقادیِ قرآن را در پی داشته؛ «واکنش» و «گفت‌وگویی» که فرض بنیادینِ تحلیل‌های بینامتنی در روش‌های تاریخی‌انتقادی است. در پیگیریِ پاسخ به این پرسش است که مسیر مقاله شکل گرفته و با پیشنهاد و تحلیل بینامتنی تازه پایان می‌پذیرد. در این مسیر ذیشان غفار تلاش می‌کند که در امتداد پژوهش‌های پیشین در یافتن بافتار تاریخی سورهٔ اخلاص، بینامتن تاریخیِ تازه و بدیلی را مبنای فهم کند که بهتر از قبلی‌ها بافتار تاریخی‌اعتقادیِ سورهٔ مهم و کوتاه اخلاص را تبیین می‌کند.

⭐️ غفار ضمن اشارهٔ کوتاه به بافتار تاریخی (سبب نزول) عرضه‌شده در سنت تفسیریِ اسلامی برای این سوره که ناظر به پرسش‌های الهیاتی برخی از یهودیان بوده و اشارهٔ روشنی به پس‌زمینهٔ اعتقادات بین‌دینی ندارد، برخی پژوهش‌های دانشگاهی در این زمینه را یادآوری می‌کند. از جمله فرضیهٔ کلاوس شِدِل به پیروی از کِبرت، مبنی بر اینکه بافتار تاریخی سورهٔ اخلاص واکنش به آیات سفر تثنیه (۶-۴) است. شِدلی که معتقد بوده سورهٔ اخلاص نه در برابر تثلیث مسیحی، که ضدّ چندگانه‌پرستیِ مشرکانه (pagan) عربی است؛ ضدّیتی که شاکله و واژگانش موافق و برگرفته از سنت یهودی است. دیگر پیشینهٔ برای زمینه‌مندسازیِ سورهٔ اخلاص، به تبیین اوری روبین برمی‌گردد که بر پایهٔ داده‌های سنت اسلامی در سبب نزول استوار است. روبین در این زمینه معتقد به ارجاع نخست و ثانوی است. به این معنا که سورهٔ اخلاص در وهلهٔ اول به مشرکین مکی نظر دارد، و در وهلهٔ دوم بنابر آیات پسینِ سورهٔ توبه (۳۰)، یهودیان و مسیحیانِ مشرک را هم خطاب قرار می‌دهد. (البته لفظ صریح آیهٔ سورهٔ توبه برای مسیحیان و یهودیان، انتساب «کفر» است و نه «شرک»). مثال روشن‌تر و مهم‌تر زمینه‌مندسازی، تبیین عرضه‌شده در پروژه کرپوس‌کرانیکوم از سوی کسانی چون میشائیل مارکس و نیکلای ساینای است. آنها معتقدند که سورهٔ اخلاص گفتمانی ضدّ مسیحی و مشخصاً علیه اعتقادنامهٔ قسطنیطنیه در سال ۳۸۱ میلادی دارد؛ اعتقادنامه‌ای که جانمایه‌اش تبیینی از آموزهٔ تثلیث است.


#انعکاس_مقاله
@inekas

💎 پرتوی تازه بر فهم تاریخیِ سورهٔ اخلاص
مروری بر مقالهٔ «وجوه مختلف سورهٔ اخلاص» اثر ذیشان غفار

[بخش ۲ از ۳]


⭐️ ذیشان غفار معتقد است که مبنای برخی از این زمینه‌مندسازی‌های قبلی، تلقی از قرآن به منزلهٔ «متن» است؛ آن‌‌هم متنی که متأثر از متن‌های قبلی است. اما ذیشان غفار با عبور از این مبنای متنی به آنگلیکا نویورت اقتدا و به این تلقی کوچ می‌کند که قرآن شفاهی‌سرشت و قرائت‌بنیاد است؛ و هم‌زمان با این سرشت با گفتمان‌ها و درونمایه‌های الهیاتی و با بافت شفاهی رایج محیط خود دادوستد داشته است. به بیان دیگر به جای یافتن متن پیشینی در زمینه‌مندسازی، باید سعی کنیم که گفتمان دینی و بافتار ایده‌های شفاهی رایج در محیط قرآن را که متأثر از گفتمان‌های دینیِ باستان متأخر است، بشناسیم.

⭐️ از اینجا به بعد و با چنین تلقیِ شفاهی‌سرشتی است که غفار، بافتار یا بینامتن جایگزین خود را با شاهدی تازه عرضه می‌کند. بینامتن تازهٔ ذیشان غفار مربوط به عربستان جنوبی و نامه‌ای در گونهٔ (ژانر) هُمیلی/Homiliy و به زبان سریانی از یعقوب سروجی به حِمیریانِ شکنجه‌دیده در منطقهٔ نجران است؛ قلمروی در عربستان جنوبی و حدود یمن فعلی که سلطان یهودی‌اش، یوسف، مسیحیان ساکن آنجا را آزار و شکنجه می‌دهد. یعقوب سروجی، شاعر و از آبای نامور کلیسای سریانیِ زمانه، در آخرین سال حیات خود (۵۲۰ یا ۵۲۱ م) نامه‌ای به مسیحیان آزاردیدهٔ نجران در قلمرو حمیریان می‌نویسد که به نظر ذیشان غفار، بینامتنی است که به ما در فهم بهتر زمینهٔ تاریخی و بینامتنیِ سورهٔ اخلاص یاری می‌رساند. فرضیهٔ کمکی امثال ذیشان غفار که البته به اذعان خودش نظری نهایی نیست، آن است که نامهٔ یعقوب سروجی و دیگر بیان‌های سریانیِ اسقف‌هایی نظیر او، در بیان مبلغان مسیحی و در ضمن کارهای تبشیری، از نجران به حجاز و حافظهٔ جمعی عرب‌های مرکزی رسیده و از این رو بستر تاریخی آیات سورهٔ اخلاص است.

⭐️ فقرهٔ مهم نامه و مدنظر نویسندهٔ مقاله که حاکی از رابطهٔ بینامتنی با سورهٔ اخلاص است، به شرح و ترجمهٔ زیر است. همان‌گونه که گفته شد این بخش به تبیین آموزهٔ تثلیث اختصاص دارد و آشکارا برگرفته از اصول اعتقادنامهٔ قسطنطنیه و ترجمهٔ سریانیِ آن در سال ۴۱۰ م دربارهٔ تثلیث است. به نظر غفار پاره‌هایی از این نامه با سورهٔ اخلاص به شرح زیر رابطهٔ بینامتنی دارد:

یکی است پسر، مولود پدر، قبل از همهٔ جهان‌ها - قل هو الله احد ... لم یلد و لم یولد
یکی است اویی، که در همه‌چیز شبیه پدر است – و لم یکن له کفوا احد
یکی است یگانه‌زاده‌ای، که هیچ کس دیگری در رتبه و عدد مثل او نیست – الله الصمد
یکی که پسر است و پادشاه و سرشتی یکسان همچون پدر دارد
یکی که از پدر و با پدر است

اشاره به سرشتی یکسان با پدر آشکارا در توافق با موضع تک‌سرشت‌باوری (Miaphysitism) برای مسیح است که باورِ غالب مسیحیان نجرانی و اصولاً مسیحیان عربستان جنوبی و نزدیک به حجاز است. موضع تک‌سرشت‌باوری در تقابل با دوسرشت‌باوری (Dyophysitism)، به ‌تک‌‌سرشت الهی برای مسیح باور دارد. پرواضح است که دوسرشت‌باوری هم که در اعتقادنامهٔ کالسدون (۴۵۱ م) تثبیت شد، به دو سرشت الهی و انسانی به صورت همزمان برای مسیح قائل است.

⭐️ با این مقدمات ذیشان غفار می‌کوشد که اثبات کند، ساختار (حتی سبک و ضرباهنگ بیانی) و محتوای سورهٔ اخلاص و نامهٔ یعقوب سروجی در دفاع و تبیین تک‌سرشتی از آموزهٔ تثلیث، رابطهٔ بینامتنیِ درخورتوجه دارند؛ رابطه‌ای که غفار را بر آن می‌دارد که بگوید سورهٔ اخلاص احتمالاً در واکنش به نامهٔ یعقوف سروجی است و درصدد رد تبیین یعقوب سروجی و مبلغان هم‌نظر او، به‌ویژه در آموزهٔ تثلیثِ آن. البته این واکنش محدود به سورهٔ اخلاص هم نیست. ذیشان غفار در بخش‌های پایانی مقاله به آیهٔ ۱۷۱ سورهٔ نساء هم اشاره می‌کند. بنابر تبیین غفار آیهٔ نساء از طرفی با آیات سورهٔ اخلاص رابطهٔ درون‌متنی و مشترکاً با هم واکنشی ضدمسیحی به آموزهٔ تثلیث در نامهٔ یعقوب سروجی و متن مادر این نامه، یعنی اعتقادنامهٔ قسطنطنیه (۳۸۱ م)، دارند. غفار در مقاله با رسم جدول‌هایی تناظر مفهومی و سبکی این دو آیه و نامه و اعتقادنامه را نشان می‌دهد.


#انعکاس_مقاله
@inekas

💎 پرتوی تازه بر فهم تاریخیِ سورهٔ اخلاص
مروری بر مقالهٔ «وجوه مختلف سورهٔ اخلاص» اثر ذیشان غفار

[بخش ۳ از ۳]

⭐️ از جملهٔ مشابهت‌ها و رابطه‌های سبکی قابل‌توجه که غفار بر آن تاکید دارد، فاصله‌ها(قافیه)ی پایانی مشترک نامهٔ سروجی و سورهٔ اخلاص بر وزن «ـَد» است. در نامهٔ سروجی به زبان سریانی این ضرباهنگ بر وزن «حَد» به معنای «یک» برای تأکید بر همان موضع تک‌سرشت‌باوری مسیح است و در سورهٔ اخلاص نیز این فاصلهٔ «ـَد» در کلمات احد و صمد و یلد و یولد، گزینش و حفظ شده است. از جمله اینکه به نظر پارت رودی، گزینش کلمهٔ «احد» به جای «الواحد» در «قل هو الله احد» برای حفظ این فاصله یا قافیه است.

⭐️ دیگر دلالتی که این تناظر بینامتنی برای کار غفار دارد، فهم بهتری از صفت سربسته و مبهم «الصمد» است. مطابق این رابطهٔ بینامتنی به نظر غفار، الصمد در تناظر با نامهٔ یعقوب سروجی، به معنی تأکید بر سرشت بخش‌ناپذیر و مطلق و بسیط الهی دارد. خدا صمد است، یعنی فشرده و بخش‌ناپذیر است و به سه اقنوم یا سه شخص تقسیم نمی‌شود. در پایان گفتنی است که ذیشان غفار شاهدی از سنت تفسیریِ اسلامی به نقل از ابن‌عباس هم می‌آورد که سبب نزول سورهٔ اخلاص حضور نمایندگی از نجران به نزد پیامبر و پرسش‌های آنان در توصیف خدای او بوده است.

⭐️ کار ذیشان غفار و دیگر کارهایی از این دست در رویکرد مطالعات تاریخی‌انتقادی با بهره‌گیری از روابط بینامتنی، بر این پایه استوار است که گفتمان‌های دینی باستان متأخر در این بخش از جهان به نحو بینا‌فرهنگی رایج بوده و آگاهی از آنها کمایش در این سرزمین‌ها رواج داشته است. به این معنا که مثلاً در همین مصداق، محتوای نامهٔ سریانیِ تک‌سرشت‌باورانهٔ (مونوفیزیتی) یعقوب سروجی به شیوه‌ای به حافظه فرهنگی و جمعیِ اهل حجاز رسیده است. همان‌گونه که گفته شد، فرضیهٔ کمکی این تلقی، حضور مبشران مسیحی و بده‌بستان‌های فرهنگی میان حجاز و نجران است. خود ذیشان غفار در این مقاله معترف است که پاسخی نهایی به چگونگی ارتباط میان گفتمان الهیاتیِ قرآن در حجاز و گفتمان الهیاتیِ رایج در آثار الهیدانان مسیحیِ سریانی، نظیر یعقوب سروجی، نداده است. به بیان دیگر مسئلهٔ آگاهی و آشنایی با آثار و گفتمان‌های الهیاتیِ مجاور همچنان در این قبیل نمونه‌‌ها پرسش‌برانگیز است. همچنین گفتنی است که ذیشان غفار خود بیان می‌کند که این مقاله و این شاهد بینامتنیِ تازه، همهٔ ابهام‌های تفسیری و فیلولوژیک سورهٔ اخلاص را حل نمی‌کند.

⭐️ با این حال شواهد تاریخی مبنی بر ترجمه‌های سریانی و آگاهی‌های دینی مشترک، پشتبیان این تحلیل‌های بینامتنی است. نمونه‌هایی که غفار در این مقاله اشاره‌هایی به آن می‌کند و در پایان، مقاله را با این تذکر خاتمه می‌دهد که او مدعی نیست که عین «متن» نامهٔ یعقوب سروجی در محیط قرآن حاضر بوده، بلکه ایده‌ها و درونمایه‌های تعلیمی او از طریق حافظهٔ شفاهیِ مبشران مسیحی به محیط نزول قرآن رسیده است.

⭐️ ممکن است خوانندگان کمتر آشنا با این قبیل مطالعات این پرسش ذهنشان را خلجان دهد که در نگاه باورمندانه، مخزن و منبع قرآن وحی‌ای الهی است که مرزی در علم به دانسته‌ها، برایش متصور نیست. چرا باید پژوهشگری باورمند، تلاش کند که رابطهٔ فرهنگی میان این دو قلمرو را با شواهد تاریخی اثبات کند تا بگوید که این آیه واکنشی به آن ایدهٔ الهیاتی است؟ این پرسش خود دامن سخنی بلند می‌طلبد. کوتاه آنکه تبیین تاریخی‌ای این‌چنین، می‌تواند مغایرتی با تلقی الهیِ از وحی نداشته باشد. تلقیِ الهی از وحی در این قبیل مطالعات می‌تواند در پرانتزِ تعلیق قرار بگیرد، تا با بهره‌گیریِ حداکثری از شواهد موجود، فهمی بهتر از بافت تاریخی عبارات قرآن پیدا کنیم. به عبارت دیگر، چون معنا و دلالت‌های تاریخی هر اثری تاریخ‌مند است، ولو قرآن، باور به منشأ وحیانیِ قرآن هم منافی این نیست که با فهم بهتر دلالت‌های تاریخی و زمینی، اشارت وحی الهی را هم بهتر بفهمیم. در این مسیر کشف و تبیین بینامتن‌های تاریخی یا در عبارت کلی‌تر، زمینه‌مندسازیِ قرآن، مسیر پیشنهادیِ مطالعات تاریخی‌انتقادی است.

⬇️ دریافت فایل مقاله

#انعکاس_مقاله
@inekas

‌
‌🎞 تبارشناسی متون در پروژهٔ KITAB

🟣 مقدمه‌ای بر معرفی ابزارهای متن‌پروژهی در پروژهٔ KITAB و کاربرد آن در تبارشناسی متون اسلامی

منبع‌یابی کتب،‌ مقابلهٔ متون مشابه، و تبارشناسی نگارش‌های مختلف یک متن که از مدت‌ها پیش در پژوهش‌های تاریخی متن‌محور رواج داشته، امروزه به جزء لاینفکی از تحقیقات تاریخیِ «در زمانی» تبدیل شده است. از طرف دیگر، با تولید کتابخانه‌های دیجیتال در سه دهۀ اخیر،‌ دسترسی گسترده‌ای به انواع مختلف متون علمی از سنت اسلامی ایجاد شده است که در عین سادگی دسترسی، مقابلهٔ سنتیِ متون مرتبط در یک شاخهٔ علمی، به خاطر گستردگی آن‌ها نشدنی است. این دو مسئله در کنار هم، نیازی روزافزون به مشابهت‌یابی سریعتر و دقیق‌تر متون را ایجاد کرده است.

⭐️ پروژهٔ «KITAB» به راهبری سارا سونت، در پاسخ به این نیاز،‌ ابزارهایی کاربردی برای مقابله و مشابهت‌یابی فراهم آورده است. این پروژه که در راستای گسترش ابزارهای دیجیتال در مطالعهٔ میراث مکتوب دورهٔ اسلامی (از قرن اول تا هشتم هجری) شکل گرفته، سه هدف اصلی را دنبال می‌کند:

- هدف نخست، ساخت یک پایگاه‌دادهٔ جامع از میراث مکتوب جهان در قالب‌هایی است که امکان تحلیل آنان به کمک ابزارهای دیجیتال میسر باشد. این کتابخانه هم‌اکنون در سایت پروژه در دسترس محققان است (فهرست منابع).

- هدف دوم پروژهٔ کتاب بر توسعهٔ ابزارهای دیجیتال برای تحلیل متون تمرکز دارد، مانند کشف موارد بازاستفادهٔ یک متن در متون دیگر. در این بخش، کتاب موفق شده است با همکاری دانشمندان حوزهٔ نرم‌افزار، فناوری جدیدی به نام Passim را توسعه دهد که به نحوی هوشمند و در زمان کمی، میان مجموعه‌ای از متون بلند مشابهت‌یابی می‌کند.

- محققان کتاب کوشیده‌اند با انتشار پژوهش‌های تاریخی مبتنی بر ابزارهای فراهم‌شده در این پروژه، عملاً نشان دهند که توسعهٔ این ابزارهای دیجیتال چگونه منجر به تحول در عرصهٔ مطالعات اسلامی و تعمیق شناخت ما از سنت مکتوب و حافظهٔ جمعی مسلمانان در قرون میانه خواهد شد.

🖥 مهدی صالح (دانش‌آموخته ریاضی دانشگاه شریف و دانشجوی مطالعات اسلامی در دانشگاه هاروارد) در این ویدئو، ما را با نیاز به تبارشناسی و منبع‌یابی متون آشنا کرده، چالش‌های پیش‌رو در انجام آن در سطح گسترده را بیان کرده و در ادامه به طور مختصر به راهکار KITAB برای حل این چالش‌ها می‌پردازد. فهرست بخش‌های اصلی ویدئو عبارت است از:

00:01 تبارشناسی متون در علوم: از نظریه‌های اتمی تا جوامع روایی
00:50 بررسی نمونه‌ای تفسیر ملاصدرا و منابع آن
02:07 چالش‌های منبع‌یابی متون در نمونه مورد بحث و دیگر نقل‌های کهن
03:51 راه‌کار «KITAB» برای مشابهت‌یابی و کشف منابع متون

📼 در وبینار بعدی انعکاس، مهدی صالح هر یک از بخش‌های راه‌کار «KITAB» را به طور مفصل و با ذکر مثال، توضیح می‌دهد و نشان می‌دهد که چه‌طور این ابزارها می‌تواند عصای دست پژوهشگران تاریخی باشد.

🔔 این وبینار در روز پنج‌شنبه ۲۱ تیرماه، از ۱۷ تا ۱۹ (به وقت تهران) برگزار می‌شود. برای اطلاعات بیشتر و لینک شرکت در وبینار:

🔴 «انقلاب دیجیتال در پژوهش‌های تاریخی متن‌محور»


#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@inekas

‌
🔴 وبینار رایگان «انقلاب دیجیتال در پژوهش‌های تاریخی متن‌محور»

🗓 پنج‌شنبه ۲۱ تیرماه، از ۱۷ تا ۱۹ به وقت تهران.

🪧 به مناسبت برگزاری بوت‌کمپ متن‌پژوهی دیجیتال

📝 برنامهٔ وبینار

۱۷:۰۰ مقدمه: ترندهای علوم انسانی دیجیتال (DH) در مطالعات اسلامی


۱۷:۱۵ تبارشناسی متون اسلامی با استفاده از ابزارهای پروژهٔ KITAB
مهدی صالح (فارغ التحصیل دانشگاه شریف و دانشجوی مطالعات دین دانشگاه هاروارد): دبیر فنی مدرسه

◀️ برای آشنایی اولیه با پروژهٔ KITAB و اهمیت ابزارهای آن در پژوهش‌های تاریخی متن‌محور این ویدئو را ببینید.


۱۸:۱۵ معرفی تفصیلی مدرسهٔ مدار ۱۴۰۳
فاطمه بختیاری (دکتری تاریخ اسلام دانشگاه تهران): دبیر اجرایی مدرسه

◀️برای آشنایی با مدرسهٔ مدار ۱۴۰۳: «بوت‌کمپ متن‌پژوهی دیجیتال» به سایت مدرسه رجوع کنید.

۱۸:۴۰ پرسش و پاسخ


🌐 لینک اتاق وبینار:
https://northwestern.zoom.us/j/99653604849


#رویداد_انعکاس
#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@inekas

‌
‌🎞 ویدئوی وبینار «انقلاب دیجیتال در پژوهش‌های تاریخی متن‌محور»

🗓 پنج‌شنبه ۲۱ تیر ‌۱۴۰۳

📝 فهرست محتوای وبینار

00:06 تبارشناسی متون اسلامی با استفاده از ابزارهای پروژهٔ KITAB
مهدی صالح

58:01 معرفی تفصیلی مدرسهٔ مدار ۱۴۰۳
فاطمه بختیاری

▶️ نسخۀ باکیفیت این ویدئو را در یوتیوب و آپارات انعکاس مشاهده کنید.

🔵 این وبینار به مناسبت «مدرسه مدار ۱۴۰۳: بوت‌کمپ متن‌پژوهی دیجیتال» برگزار شد که مهلت ثبت‌نام آن تا آخر امشب است.

#رویداد_انعکاس
#مطالعات_اسلامی_دیجیتال
@inekas