عصر سه‌شنبه‌های بخارا

رونمایی از کتاب «پاز ۰۲»

با سخنرانی رضا حبیب‌زاده، پرشیا قره‌گوزلو، محمدرضا قدوسی، مهدی‌ گرامی، محمد مجیدی، نشید نبیان و علی دهباشی


سه‌شنبه بیست و سوم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴
سالن اجتماعات مجتمع نیکوکاری رعد

شب ادبیات فارسی در فرارود

با سخنرانی فرزانۀ خجندی، طالب آذرخش، احمد تمیم‌داری، ابراهیم خدایار، الهام نسفی (پیام ویدئویی)، مغفرت یوسفی، ابراهیم جان دوستعلی‌زاده، علی دهباشی‌


چهارشنبه بیست و چهارم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، سرای اهل قلم

شب سمنان

به دنبال برگزاری شب‌های بخارا در شهرهایی چون مشهد، یزد، بافق، شیراز، قزوین، تبریز و دیگر نقاط فرهنگ‌دوست کشور، این‌بار نوبت به سمنان رسیده است تا در آغوش گرم فرهنگ و ادب، هشتصد و چهل و سومین شب بخارا را میزبانی کند. این نشست در ساعت پنج تا هفت عصر جمعه بیست و ششم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ با سخنرانی احسان ابراهیمیان، محمودرضا دارایی، ابوالفضل محمدخانی و علی دهباشی در سالن شهید مطهری شهر سمنان برگزار خواهد شد.

شهر باستانی سمنان، مرکز استان سمنان، در ۲۲۰ کیلومتری شرق تهران قرار دارد؛ شهری که گذشته‌اش در دل خاک و آینده‌اش در آواز گویش‌هایش نهفته است. این دیار به دلیل تنوع زبانی بی‌نظیرش ـ از جمله زبان‌های سمنانی، سنگسری، سرخه‌ای، لاسگردی و دیگر گویش‌ها ـ به‌ «جزیرة زبان‌ها و گویش‌ها» معروف شده است.
سمنان سرزمین آثار تاریخی کهنی ا‌ست که روایتگر هزاران سال تمدن و فرهنگ است. مسجد جامع این شهر نمونه‌ای برجسته از پیوند تاریخ پیش از اسلام، با شکوه معماری ایرانی اسلامی است؛ مجموعه‌ای ارزشمند که گذر زمان را در دل خود به تصویر می‌کشد.
در جنوب سمنان، تپه‌های میرک چون سندی زنده از دوران پارینه‌سنگی، به‌عنوان یکی از کهن‌ترین زیستگاه‌های انسان‌های اولیه شناخته می‌شوند؛ گواهی بر آن‌که این سرزمین از دیرباز مأوای زندگی و تمدن بوده است.

در شب سمنان، احسان ابراهیمیان با نگاهی زبان‌شناختی، به ریشه‌یابی نام سمنان خواهد پرداخت و واژگانی از گنجینۀ زبان سمنانی را با رویکرد علمی بررسی خواهد کرد، محمودرضا دارایی از نقش آب در شکل‌گیری منظر شهری سمنان و باغ‌های این شهر سخن خواهد گفت و ابوالفضل محمدخانی نیز با نگاهی تاریخی، به بازخوانی بخشی از رویدادها و سرگذشت‌های ماندگار سمنان خواهد پرداخت.
در بخش پایانی این مراسم، استاد مهدی رهبر، باستان‌شناس برجسته و از چهره‌های تأثیرگذار میراث فرهنگی کشور، در زادگاهش سمنان، مورد تقدیر و تجلیل قرار خواهد گرفت؛ ادای احترامی به سال‌ها تلاش و عشق بی‌دریغ به تاریخ این سرزمین.
نوای موسیقی به زبان سمنانی، که در خلال سخنرانی‌ها طنین خواهد افکند، از دیگر بخش‌های این نشست خواهد بود.

سمنان، خیابان سعدی، جنب ادارۀ کل آموزش و پرورش استان سمنان، سالن شهید مطهری

شب جیرفت

هشتصد و چهل و چهارمین شب از شبهای بخارا اختصاص یافته به شب جیرفت که در ساعت شش بعد از ظهر شنبه ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ در سالن همایش موزه ملی ایران برگزار می‌شود.
در این مراسم سخنرانان: سید محمد بهشتی، جلیل گلشن، محمدابراهیم زارعی، جبرئیل نوکنده، حمیده چوبک، محمدرضا میری و سیدمنصور سیدسجادی درباره چگونگی تاریخ و پژوهش‌های جیرفت‌شناسی سخنرانی خواهند کرد. همچنین فیلم مستند «جیرفت، تمدن گمشده» به کارگردانی پژمان مظاهری‌پور به نمایش در می‌آید.

کشفیات تمدن حوزه هلیل رود در دشت جیرفت باعث ایجاد تغییرات شگفت‌انگیزی در تاریخ باستان‌شناسی خاورمیانه شد. این کشفیات همراه با کاوشهای شهر سوخته باعث شد تا فرضیات جدیدی درباره چرایی و چگونگی دوران آغاز شهرنشینی پیش کشیده شود و صرف نظر از اثبات یا انکار این فرضیات، نفس وجود چنین تمدنهایی در جنوب شرقی ایران خط بطلانی بر روی نظریات برخی از محققان که فلات ایران را تنها یک دالان ارتباطی بین شرق و غرب می‌انگاشتند کشید و نشان داد فلات ایران در هزاره سوم پیش از میلاد خود یک منطقه غنی و از نظر فرهنگی و تمدنی مستقل و نه وابسته به میان‌رودان بوده است. اهمیت این کشفیات تا جایی رسیده است که امروزه دیگر اصطلاحاتی چون «سبک بین فرهنگی»، «ماورای – ایلامی یا ایلام بیرونی و خارجی» را باید به فراموشی سپرد و باید از این سبک خاص هنری/ صنعتی که دامنه آن از فلات ایران تا جزایر و بنادر خلیج فارس و شبه‌جزیره عربستان کشیده شده است با نام فرهنگ یا سبک هلیل رود/ جیرفت نام برد.
تا پیش از این نظریه‌ها و گمانه‌زنی‌های زیادی در مورد اشیاء یافت‌شده در محوطه‌های جنوب شرقی ایران و اشیاء مشابه در سایر سرزمینهای پیرامونی ایران مطرح شده بود، اما پیدایش ناگهانی این گروه از اشیاء گرانبها در دشت جیرفت و توجه به این نکته که برخلاف نظریات برخی از پژوهشگران، فلات ایران در هزاره سوم پیش از میلاد خود یک منطقه غنی و از نظر فرهنگی و تمدنی مستقل و نه وابسته به میان‌رودان بوده، امکان بررسی‌های بیشتر و ارائه نظریات صحیح‌تری در رابطه با این گونه آثار را فراهم آورد.
کشفیات جیرفت باعث شد تا پژوهشگران برخی از مسائلی که برای دهه‌ها مبنای مطالعات باستان‌شناسی خاورمیانه بوده و قطعی پنداشته می‌شده را زیر سوال ببرند. در واقع و چون در دو سده اخیر و آغاز مطالعات جدید باستان‌شناسی، همواره سرزمین‌های میان دو رود دجله و فرات مهد و گهواره تمدن شناخته می‌شده و البته بخشهایی از این نظریه صحیح می‌باشد، به تقویت این باور انجامیده که «تاریخ از سومر آغاز می‌شود» زیرا اولین کتیبه‌ها در اینجا ظاهر شده‌اند. اگرچه اختراع خط و کتابت نقطه گسست بین دوره‌های پیش از تاریخ و آغاز تاریخی است، اما امروزه به لطف فناوری‌های علمی جدید اطلاعات و آگاهی‌های نسبتا کامل تاریخی، جغرافیایی و زمانی متعددی بدست آمده که در برخی موارد متناقض با این نظریه می‌باشد.
سیل فاجعه‌باری که در پایان دهه ۷۰ خورشیدی و پس از سالها خشکسالی در دشت جیرفت رخ داد منجر به تخریبهای وسیعی شد، و با جا به جا شدن لایه‌های رسوبی چند هزار ساله گورهایی در عمقهایی ۳ تا ۵ متر ظاهر شدند و اشیاء بی‌نظیری مربوط به یک تمدن ناشناخته و یا کم‌شناخته شده هزاره سوم پ.م. از زیر خاک بیرون آمد و به تاراج رفت. داستان این چپاول و کوششهای بعدی در دادگاه‌های اروپایی جهت استرداد بخشی از این اشیاء در انتشارات گوناگونی آمده است. با توجه به اهمیت این یافته‌ها و جهت جلوگیری از تداوم فاجعه غارت و تخریب آثار این دشت، گروهی از کارشناسان و باستانشناسان تحت رهبری یکی از برجسته‌ترین باستان‌شناسان ایرانی، دکتر یوسف مجیدزاده، به مدت ۶ فصل، کاوش در تپه‌های این دشت را دنبال کرد و مجموعه‌ای از مقالات علمی مرتبط با این کاوشها را در نشریات معتبر ایرانی و غیر ایرانی منتشر کردند. متاسفانه این کاوشها در میانه سال ۱۳۸۶ متوقف شد. وقفه ایجاد شده در تداوم کارهای پژوهشی صدمات جبران‌ناپذیری را به محوطه‌های دشت جیرفت وارد کردند تا بالاخره و در سال ۱۴۰۲ و پس از ۱۶ سال وقفه، مجددا کار کاوش و پژوهش در تپه‌های کنار صندل جیرفت آغاز شد.

نشانی: خیابان امام خمینی، خیابان سی تیر، خیابان پروفسور رولن، سالن همایش موزه ملی ایران

شب حمیدرضا شعیری

هشتصد و چهل و پنجمین شب از شب‌های بخارا به تجلیل از مقام علمی دکتر حمیدرضا شعیری اختصاص یافته است. این نشست در ساعت پنج بعد از ظهر یکشنبه بیست و هشتم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ با سخنرانی: فرامرز میرزایی، محمود جعفری دهقی، احمد پاکتچی، بهمن نامور مطلق، علی عباسی، مرتضی بابک معین، آزیتا افراشی، فرهاد ساسانی و علی دهباشی در تالار فردوسی خانۀ اندیشمندان علوم انسانی برگزار خواهد شد.

حمیدرضا شعیری در اول شهریور ماه ۱۳۴۵ در گرمسار به دنیا آمد. در سال ۱۳۶۹ از دانشگاه شهید بهشتی لیسانس زبان و ادبیات فرانسه گرفت. در سال ۱۳۷۲ کارشناسی ارشد ادبیات فرانسه را از دانشگاه لیموژ فرانسه و سپس در سال ۱۳۷۶ مدرک دکترای نشانه‌-‌معناشناسی را از فرانسه اخذ کرد.
حمیدرضا شعیری استاد تمام دانشگاه تربیت مدرس، نشانه-‌معناشناس، روایت‌شناس، منتقد ادبی و هنری، تحلیل‌گر آثار ادبی و هنری و متخصص در حوزۀ مطالعات بین رشته‌ای می‌باشد و فعالیت علمی خود را از سال ۱۳۷۵ در دانشگاه تربیت مدرس آغاز نمود. وی با تولید بیش از ۱۸۰ مقالۀ داخلی و خارجی در حوزۀ مسائل زبان، هنر و تحلیل ادبی، امروز یکی از نظریه‌پردازان حوزۀ هنر و ادبیات است که سه سال پیاپی نیز به عنوان پژوهشگر پر مستند علوم انسانی مرکز آی اس سی ایران برگزیده شده است. وی در سال ۲۰۱۴ موفق به اخذ مدال شوالیه (نخل آکادمیک) از کشور فرانسه شد.
از شعیری تاکنون هفت کتاب در حوزۀ نشانه‌-‌معناشناسی گفتمانی و دو ترجمه گردآوری شده است. حمیدرضا شعیری ریاست حلقۀ نشانه‌شناسی تهران، انجمن ایرانی زبان و ادبیات فرانسه و انجمن نقد ادبی ایران را عهده‌دار بوده و عضو هیئت مدیرۀ انجمن هنر و ادبیات تطبیقی و عضو تخصصی انجمن بین‌المللی نشانه‌شناسی می‌باشد. شعیری در سال ۱۳۹۶ جایزۀ سردبیری برترین مجلۀ علوم انسانی کشور را در جشنوارۀ فارابی کسب نموده است.

خیابان استاد نجات‌الهی (ویلا)، چهارراه ورشو، تالار فردوسی

شب تئودور آدورنو

هشتصد و چهل و ششمین شب از شب‌های بخارا به تئودور آدورنو اختصاص یافته است. این نشست با همکاری انتشارات ققنوس در ساعت پنج بعدازظهر دوشنبه بیست و نهم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ با سخنرانی سیاوش جمادی، آیدین کیخایی، حسام سلامت و علی دهباشی در تالار گفتگوی ساختمان مرکزی انتشارات ققنوس برگزار خواهد شد.

تئودور آدورنو (۱۹۰۳-۱۹۶۹) با آثاری چون «دیالکتیک روشنگری»، «دیالکتیک منفی»، «نظریۀ زیبایی‌شناسی» و «زبان اصالت در ایدئولوژی آلمانی» تأثیری درازدامن بر نقادی فرهنگ در قرن بیستم نهاد. آدورنو با وام‌گیری از هگل، مارکس و لوکاچ و فرویدبه بررسی جریان‌های فلسفی مختلف اروپا مثل اگزیستانسیالیسم کی‌یرکگور و هایدگر، پدیدارشناسی هوسرلی و پوزیتیویسم پرداخت و آثار او، در کنار آثار بنیامین و هورکهایمر و مارکوزه، مارکسیسم غربی را پربارتر کرد.
بعضی از آثار آدورنو به قلم مترجمانی توانا در انتشارات ققنوس منتشر شده‌اند. «زبان اصالت» در ایدئولوژی آلمانی، «سویه‌ها: مطالعه‌ای در فلسفۀ هگل» و «مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی موسیقی» از آثار تأثیرگذار آدورنو هستند که در انتشارات ققنوس منتشر شده‌اند.

تالار گفت‌وگوی ققنوس: خیابان انقلاب، خیابان دوازدهم فروردین، خیابان شهید نظری، نبش کوچه‌ی جاوید ۲، پلاک ۲

شب سمنان

با سخنرانی احسان ابراهیمیان، محمودرضا دارایی، ابوالفضل محمدخانی و علی دهباشی
همراه با اجرای موسیقی به زبان سمنانی
و تجلیل از استاد مهدی رهبر


جمعه بیست و ششم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴
سمنان، سالن شهید مطهری

شب میدان بهارستان

به مناسبت انتشار کتاب «میدان بهارستان»، تألیف حمیدرضا حسینی که از سوی نشر گهگاه منتشر شده است، هشتصد و چهل و هفتمین شب از شب‌های بخارا به میدان بهارستان اختصاص یافته است. این نشست در ساعت پنج بعدازظهر سه‌شنبه سی‌ام اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ با سخنرانی فرزانه ابراهیم‌زاده، اسکندر مختاری طالقانی، حسن باستانی راد، آرش تنهایی، حمیدرضا حسینی و علی دهباشی در باغ‌موزۀ نگارستان، تالار دکتر محمود روح‌الامینی برگزار می‌شود.

کتاب «میدان بهارستان» پژوهشی است از حمیدرضا حسینی دربارۀ تاریخ این میدان از سال ۱۱۸۸ تا ۱۳۹۹خورشیدی. این کتاب رویدادها و تحولات بهارستان را در سه لایه شرح می‌دهد: سیاسی، فرهنگی، و معماری و شهرسازی. فصل‌های هفت‌گانه کتاب که دربردارندۀ هفت دوره تاریخ بهارستان هستند، عبارت‌اند از: «جلوخان نگارستان»، «تولد بهارستان»، «بهارستان مشروطه»، «بهارستان فرهنگ»، «بهارستان سیاسی»، «بهارستان اداری» و «بهارستان امنیتی». در پایان کتاب، «سال‌شمار بهارستان» مشتمل بر فهرست مهم‌ترین رویدادهای تاریخی این پهنه درج شده است.
حمیدرضا حسینی، زادۀ سال ۱۳۵۳ در تهران و دانش‌آموختۀ رشتۀ تاریخ از دانشگاه شهید بهشتی در مقطع کارشناسی ارشد است. او فعالیت‌های حرفه‌ای خود را با نویسندگی و سردبیری برنامه‌های تاریخی در رادیو ایران آغاز کرد و سپس به‌عنوان خبرنگار یا دبیر سرویس تاریخ و میراث فرهنگی به همکاری با روزنامه‌ها و مجله‌های گوناگون پرداخت. ره‌آورد حدود سی سال فعالیت رسانه‌ای او تولید ده‌ها ساعت برنامۀ رادیویی و بیش از پانصد گزارش، گفت‌وگو و یادداشت مطبوعاتی و نیز دو مجموعه پادکست «تاریخ مشروطۀ ایران» و «تاریخ تهران در عصر قاجار» است.

میدان بهارستان، خیابان دانشسرا، خیابان شریعتمدار رفیع، باغ‌موزۀ نگارستان، تالار دکتر روح الامینی

شب جیرفت

با سخنرانی سید محمد بهشتی، جلیل گلشن، محمدابراهیم زارعی، جبرئیل نوکنده، حمیده چوبک، محمدرضا میری، سیدمنصور سیدسجادی و علی دهباشی
و نمایش فیلم مستند «جیرفت، تمدن گمشده» به کارگردانی پژمان مظاهری‌پور


شنبه ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴
سالن همایش موزه ملی ایران