شب ولادیمیر مینورسکی

با سخنرانی منصور صفت‌گل، نصرالله صالحی، احمدرضا قائم‌مقامی، گودرز رشتیانی، گنادی کورین و علی دهباشی


یکشنبه یازدهم خردادماه ۱۴۰۴
خانۀ اندیشمندان علوم انسانی، تالار فردوسی

عکس‌هایی از شهر تاریخی نطنز
به روایت دوربین علی قهرمانی

تقدیم‌شده به شهروند افتخاری نطنز، علی دهباشی

اردیبهشت ۱۴۰۴

شب انقلاب فرانسه و سرچشمه‌ها

به مناسبت انتشار مجموعۀ سه جلدی «انقلاب فرانسه» نوشتۀ ژرژ لوفور (رییس پیشین کرسی انقلاب فرانسه در دانشگاه سوربن پاریس)، با ترجمۀ عبدالعلی براتی که از سوی انتشارات صدای معاصر منتشر شده است

با سخنرانی عبدالعلی براتی، فواد نظیری، محسن آزموده و علی دهباشی


دوشنبه دوازدهم خردادماه ۱۴۰۴
خانۀ هنرمندان ایران، تالار جلیل شهناز

شب خلیج فارس

هشتصد و پنجاه و نهمین شب از شب‌های مجلۀ بخارا به خلیج فارس اختصاص یافته است. این نشست در ساعت پنج بعدازظهر شنبه هفدهم خردادماه ۱۴۰۴ با سخنرانی عبدالمجید ارفعی، احمد محیط طباطبایی و علی دهباشی در سالن خزر فرهنگسرای نیاوران برگزار خواهد شد. پخش فیلم مستند «نام خلیج فارس» به کارگردانی ارد عطارپور از دیگر بخش‌های این نشست خواهد بود.

خلیج فارس که در طول تاریخ از مهم‌ترین دریاهای جهان به شمار می‌آمده، به شکل مستطیلی خمیده است و فلات ایران را از شبه‌جزیرۀ عربستان جدا می‌کند. طول خلیج فارس، از تنگۀ هرمز تا دهانۀ اروندرود، ۹۶۵ کیلومتر است که در عین حال، طول مرزهای دریایی ایران با کشورهای عربی منطقه شمرده می‌شود.
جزایر زیادی در خلیج فارس وجود دارند که برخی از آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردارند. اکثر جزایر مهم خلیج فارس متعلق به ایران است. جزایر مهم خلیج فارس عبارت‌اند از: قشم، بحرین، کیش، خارگ، ابوموسی، تنب بزرگ، تنب کوچک و جزیرۀ لاوان.
تا پیش از قرن ششم، جغرافی‌دانان مسلمان، عنوان بحر فارس را در آثار خود به کار می‌بردند، از جمله ابن خرداذبه در قرن سوم و اصطخری در اوایل قرن چهارم این اصطلاح را به کار برده‌اند؛ اما از قرن ششم از عنوان خلیج فارس به طور گسترده استفاده شد. در این دوران، عنوان بحر فارس نه‌تنها از میان نرفت، بلکه تا قرن چهاردهم/ بیستم در برخی آثار استفاده شده و گاه هر دو نام با هم به کار رفته است. تا پیش از قرن چهاردهم، در آثار تاریخی و جغرافیایی اسلامی همواره نام بحر فارس به تنهایی یا در کنار نام خلیج فارس به کار رفته است، مثلاً قزوینی در «آثارالبلاد» و «اخبارالعباد» از بحر فارس نام برده است. در نقشه‌ای در همان کتاب، دریای جنوب ایران خلیج فارس نامیده شده است. شمس‌الدین دمشقی و حمداللّه مستوفی نیز از بحر فارس سخن گفته‌اند. گرچه این آبراهه در همۀ متون تاریخی و جغرافیایی عربی خلیج فارس و بحر فارس نامیده شده است، با این حال، در سال‌های اخیر و به‌ویژه از دهۀ شصت میلادی به این سو، تحریف نام خلیج فارس در مکاتبات رسمی و در برخی نشریات و بنیادهای خبرپراکنی عربی دنبال شده است. اما سایر کشورهای جهان و سازمان‌های بین‌المللی همچنان از نام اصلی و کهن خلیج فارس به صورت رسمی استفاده می‌کنند.

فرهنگسرای نیاوران: خیابان پاسداران، مقابل پارک نیاوران، سالن خزر

شب محسن مقدم

هشتصد و شصت و یکمین شب از سلسله شب‌های مجلۀ بخارا به یادبود محسن مقدم اختصاص یافته است. این نشست در ساعت پنج بعدازظهر سه‌شنبه بیستم خردادماه ۱۴۰۴ با سخنرانی فخری دانشپور پرور، هایده لاله، اردشیر صالح‌پور، احمد محیط طباطبایی، مصطفی ده‌پهلوان، مجید منتظرظهوری و علی دهباشی در موزۀ هنرهای معاصر تهران برگزار می‌شود. پخش فیلم مستند «بین خودمان بماند: گوشه‌ای از زندگی محسن مقدم و همسرش سلما» ساختۀ مریم شاپوریان از دیگر بخش‌های این نشست خواهد بود.

موزۀ مقدم دانشگاه تهران از جمله خانه‌های مجلل دوران قاجار و متعلق به یکی از درباریان آن زمان به نام محمد‌تقی‌خان احتساب‌الملک بوده است. محسن مقدم فرزند احتساب‌الملک در کنار فعالیت‌های علمی، به گردآوری آثار تاریخی و هنری پرداخت. استاد مقدم بسیاری از آثار ارزشمند جمع‌آوری‌شده مانند کاشی، قطعات سنگی تراشیده‌شده و... را در جای‌جای این عمارت قدیمی نصب و برخی دیگر مانند کلکسیون پارچه، چپق و قلیان، سفالینه، شیشه، تابلو نقاشی، مسکوکات، مهرها و اسناد تاریخی و... را با نظم و ترتیب خاصی در خانۀ پدری نگهداری نمود. در سال ۱۳۵۱ ه‍.ش، محسن مقدم خانۀ پدری خود را به همراه آثار نفیس گردآوری‌شده وقف دانشجویان دانشکدۀ هنرهای زیبا و گروه باستان‌شناسی نمود. پس از مرگ ایشان و همسرش تولیت موزۀ مقدم در سال ۱۳۶۹ ه‍.ش در اختیار دانشگاه تهران قرار گرفت. از اوایل دهۀ ۱۳۷۰ ه‍.ش تلاش مسئولان دانشگاه تهران بر این بوده که به نیت واقف جامۀ عمل بپوشانند و این مجموعۀ شخصی تبدیل به یک موزۀ دانشگاهی شود.
محسن مقدم، فرزند محمد‌تقی‌خان احتساب‌الملک، در اواخر دوران قاجار در سال ۱۲۷۹ ه‍.ش در تهران به دنیا آمد. او در سال ۱۲۹۱ ه‍.ش در سنین کودکی برای تحصیل به اروپا فرستاده شد. در میانۀ جنگ جهانی اول به ایران بازگشت و در مدرسۀ صنایع مستظرفه در محضر استادانی چون کمال‌الملک ادامۀ تحصیل داد. او پس از چند سال دوباره به اروپا بازگشت. محسن مقدم مدتی در بخش باستان‌شناسی موزۀ لوور در پاریس در کلاس‌های ژرژ کنتنو، باستان‌شناس معروف، آموزش دید و با درجۀ عالی، تحصیل در آنجا را به پایان رساند. او علاوه بر باستان‌شناسی، در پاریس به نقاشی هم می‌پرداخت.
محسن مقدم در سال ۱۳۱۵ ه‍.ش با سِلما کویومجیان ازدواج نمود. سلما نیز مدتی در رشتۀ باستان‌شناسی و هنر تحصیل کرده بود. محسن و سلما در همان سال به ایران بازگشتند و در سال ۱۳۱۶ ه‍.ش در مرکز باستان‌شناسی به عنوان بازرس فنی هیأت باستان‌شناسی فرانسوی شوش به سرپرستی رولان دومکنم فعالیت تخصصی خود را آغاز کردند. آنها مدتی را نیز زیر نظر آندره گدار در موزۀ ایران باستان مشغول بودند و در راه‌اندازی دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران نقش مهمی داشتند. ایشان طراح لباس استادان و لوگوی دانشگاه تهران بودند. محسن مقدم مأموریت‌های باستان‌شناسی و هنری متعددی را به انجام رسانید که یکی از آنها تهیۀ نقشۀ باستان‌شناسی گیلان در سال ۱۳۴۰ ه‍.ش در قالب هیأتی به سرپرستی محسن مقدم بوده است که بعدها این مأموریت توسط عزت‌ا... نگهبان یکی از شاگردان دکتر مقدم ادامه داده شد. محسن مقدم علاوه بر فعالیت‌های میدانی خود، فعالیت‌های علمی گوناگونی را در دانشگاه تهران به عهده داشته است و به عنوان یکی از اولین استادان علمی و دانشگاهی باستان‌شناسی ایران به شمار می‌آیند. افزون بر این مقدم سرپرستی و نمایندگی ایران در نمایشگاه‌ها و کنگره‌های مختلفی را نیز به عهده داشته‌اند و نشان‌های افتخارآمیز زیادی را نیز در شناسنامۀ کاری خود دارند.
یکی از ویژگی‌های بارز محسن مقدم علاقۀ او از کودکی به جمع‌آوری کلکسیون‌های مختلفی چون تمبر، صدف، چپق و قلیان و آثار متنوع تاریخی بوده است. او و همسرش در طول زندگی خود رنج‌های زیادی را متحمل شدند تا توانستند مجموعه‌ای غنی از آثار و اشیاء تاریخی و هنری را جمع‌آوری نمایند. محسن مقدم مجموعه‌داری متخصص و دوست‌دار فرهنگ گذشتۀ ایران‌زمین بود که مجموعۀ خود را برای ارزش مالی آن جمع‌آوری نکرد. او بخش زیادی از آثار خود را از خارج از ایران خریداری می‌کرد و به ایران باز می‌گرداند.

خیابان کارگر شمالی، جنب پارک لاله، موزۀ هنرهای معاصر تهران

مزار میرزا حسن رشدیه، بنیان‌گذار مدارس نوین در ایران - آرامستان نو، قم

«از رشدیه همت خواستم برای همه‌ی کسانی که دل در گرو عشق به این سرزمین دارند و به ویژه برای سواد کودکان و نوجوانانش دل می‌سوزانند.» - از اکرم کشانی

شب رونمایی از دو کتاب استاد محمدعلی موحد

به مناسبت انتشار کتاب‌های: «برگ و بار» و «گوهر معنا»، که نشر کارنامه منتشر کرده است، هشتصد و شصتمین شب از شب‌های مجلۀ بخارا به رونمایی از این دو کتاب اختصاص یافته است. این نشست با حضور استاد دکتر محمدعلی موحد و با سخنرانی دکتر مقصود فراستخواه و علی دهباشی در ساعت پنج و نیم بعد از ظهر دوشنبه نوزدهم خرداد ۱۴۰۴ در تالار خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران برگزار می‌شود.

کتاب‌های «برگ و بار» و «گوهر معنا» شامل مجموعه مقدمه‌هایی است که دکتر موحد در طی هفتاد سال بر کتاب‌های خود نوشته است.
جلد اول با عنوان «برگ و بار» شامل مقدمه‌های استاد موحد در باب تاریخ، حقوق و اندیشه، و کتاب «گوهر معنا» مقدمه‌های استاد بر کتاب‌های در حوزۀ ادب و عرفان است.

مراسم رونمایی این دو کتاب با حضور استاد دکتر محمدعلی موحد در ساعت پنج و نیم دوشنبه نوزدهم خرداد ۱۴۰۴ در تالار خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران برگزار می‌شود.

خیابان پاسداران، مقابل پارک نیاوران، فرهنگسرای نیاوران، تالار خلیج فارس

شب خلیج فارس

با سخنرانی عبدالمجید ارفعی، احمد محیط طباطبایی و علی دهباشی


شنبه هفدهم خردادماه
فرهنگسرای نیاوران ۱۴۰۴، سالن خزر

صبح پنج‌شنبه‌های بخارا

به مناسبت انتشار کتاب «مخنویس پلاس: نگاهی به انسان و جهان با عینک عصب و ژن» نوشتۀ دکتر رضا ابوتراب که از سوی نشر کرگدن منتشر شده است، دویست و پنجاه و پنجمین نشست از سلسله نشست‌های صبح پنجشنبه‌های مجلۀ بخارا به نقد و بررسی این کتاب اختصاص یافته است. این نشست در ساعت ده صبح پنجشنبه بیست و دوم خردادماه ۱۴۰۴ با سخنرانی دکتر مریم نوروزیان، محمدمنصور هاشمی، حسین شیخ‌رضایی و علی دهباشی در تالار خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران برگزار می‌شود.

دکتر رضا ابوتراب (نورولوژیست) فارغ‌التحصیل دانشگاه تهران است. او علاوه بر پیگیری رشتۀ تخصصی خود و اشتغال به کار طبابت، به تاریخ و ادبیات و کلاً علوم انسانی نیز علاقه دارد و به مطالعۀ جدی در این حوزه‌ها می‌پردازد. دکتر ابوتراب کانالی تلگرامی دارد به نام «مخنویس» و علاوه بر کتابی به همین نام، نویسندۀ کتاب «اگر پزشک نمی‌شدم» نیز هست.
«مخنویس پلاس» نگاهیست به پیچیدگی‌های عالم و آدم از پشت عینک ژن و عصب! کتابی‌ست ساده دربارۀ پیچیدگی و علیه ساده‌انگاری! کتاب از چیزهای معمولی مثل شادی، عشق، بچه‌داری، مادربزرگ شدن، ایرانی بودن و... می‌گوید؛ چیزهای معمولی که‌ همه فکر می‌کنند ساده‌اند ولی نیستند.
«مخنویس پلاس» معجونیست خانگی و خودمانی دستپخت پزشکی متخصص مغز و اعصاب، معجونی که او فرمولش را از لابلای کتاب‌ها و بیمارانش کشف کرده و بر اساس ذائقۀ خود طبخ کرده است.

فرهنگ‌سرای نیاوران: تهران، خیابان پاسداران، مقابل پارک نیاوران، سالن خلیج فارس

شب رونمایی از دو کتاب استاد محمدعلی موحد

به مناسبت انتشار کتاب‌های: «برگ و بار» و «گوهر معنا»، که از سوی نشر کارنامه منتشر شده است

با حضور استاد دکتر محمدعلی موحد و با سخنرانی دکتر مقصود فراستخواه و علی دهباشی


دوشنبه نوزدهم خرداد ۱۴۰۴
فرهنگسرای نیاوران، تالار خلیج فارس