اسلام و روانشناسی آموزش
✍ هاتف حائری

به بهانه‌ی معرفی رویکردهای نوین آموزشی در پیام قبلی و انطباق آنها با نگاه آموزش اسلامی، به درجاتی از همسویی شش رویکرد می‌پردازیم:

در میان نظریه‌های مطرح شده در حوزه آموزش کودکان، برخی از آن‌ها با رویکردهای اسلامی به آموزش و پرورش همسویی بیشتری دارند. اسلام به عنوان یک دین جامع، اصول و ارزش‌هایی را برای تربیت و آموزش کودکان ارائه می‌دهد که می‌توان آن‌ها را با برخی از نظریه‌های روانشناسی و آموزشی تطبیق داد. در ادامه به بررسی نظریه‌هایی که بیشتر با رویکردهای اسلامی منطبق هستند، می‌پردازیم:

نظریه اجتماعی-فرهنگی ویگوتسکی (Lev Vygotsky)
- همسویی با اسلام:
- ویگوتسکی بر نقش تعامل اجتماعی و فرهنگ در یادگیری تأکید می‌کند. در اسلام نیز تعامل اجتماعی و نقش جامعه در تربیت کودکان بسیار مهم است. قرآن و احادیث بر اهمیت تعامل با دیگران، یادگیری از محیط اجتماعی و نقش مربیان (والدین، معلمان و بزرگان) در تربیت کودکان تأکید دارند.
- مفهوم "منطقه تقریبی رشد" (ZPD) ویگوتسکی با مفهوم "تعاون بر البر و التقوی" در قرآن (سوره مائده، آیه ۲) همسو است، که بر همکاری و کمک به دیگران برای رشد و پیشرفت تأکید می‌کند.

نظریه دلبستگی بالبی (John Bowlby)
- همسویی با اسلام:
- بالبی بر اهمیت دلبستگی ایمن بین کودک و مراقب اصلی تأکید می‌کند. در اسلام، رابطه عاطفی و ایمن بین کودک و والدین (به ویژه مادر) بسیار مورد تأکید قرار گرفته است. قرآن و احادیث بر نقش مادر در تربیت و پرورش کودک و ایجاد محیطی امن و پر از محبت تأکید می‌کنند.
- حدیثی از پیامبر اسلام (ص) می‌فرماید: "بهشت زیر پای مادران است" که نشان‌دهنده اهمیت رابطه مادر و کودک در اسلام است.

نظریه رشد اخلاقی کولبرگ (Lawrence Kohlberg)
- همسویی با اسلام:
- کولبرگ مراحل رشد اخلاقی را مطرح می‌کند که با مفهوم تربیت اخلاقی در اسلام همسو است. اسلام بر رشد تدریجی اخلاق و تقوا در کودکان تأکید می‌کند و آموزش ارزش‌های اخلاقی مانند صداقت، عدالت و احترام به دیگران را از دوران کودکی ضروری می‌داند.
- قرآن در آیات متعدد (مانند سوره لقمان) به والدین توصیه می‌کند که به کودکان خود آموزش اخلاقی بدهند و آن‌ها را به رفتارهای نیکو تشویق کنند.

نظریه هوش‌های چندگانه گاردنر (Howard Gardner)
- همسویی با اسلام:
- گاردنر معتقد است که هر فرد دارای توانایی‌های منحصر به فردی است. اسلام نیز بر این اصل تأکید دارد که هر فردی با استعدادها و توانایی‌های خاص خود آفریده شده است و باید به شکوفایی این استعدادها کمک کرد.
- خداوند در آیه ۱۳ سوره حجرات می‌فرماید: "ما شما را از مرد و زن آفریدیم و شما را به صورت اقوام و قبایل قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید."
این آیه یادآور تنوع و تفاوت‌های فردی است، موردی بسیار مهم که همیشه در آموزش و پرورش مورد توجه قرار می‌گیرد.

نظریه یادگیری تجربی دیویی (John Dewey)
- همسویی با اسلام:
- دیویی بر یادگیری از طریق تجربه و مشارکت فعال تأکید می‌کند. در اسلام نیز بر اهمیت تجربه و عمل در یادگیری تأکید شده است. قرآن بارها به تفکر و تعقل در آیات الهی و جهان پیرامون دعوت می‌کند (مانند سوره آل عمران، آیه ۱۹۱).
- احادیثی مانند "العلم بالتعلم" (علم با یادگیری به دست می‌آید) نیز بر اهمیت یادگیری فعال و تجربی تأکید دارند.


نظریه رشد روانی-اجتماعی اریکسون (Erik Erikson)
- همسویی با اسلام:
- اریکسون مراحل رشد روانی-اجتماعی را مطرح می‌کند که با مفهوم تربیت تدریجی در اسلام همسو است. اسلام بر این تأکید دارد که تربیت کودکان باید با توجه به مراحل رشد آن‌ها انجام شود و نیازهای روانی و اجتماعی آن‌ها در هر مرحله مورد توجه قرار گیرد.
- حدیثی از امام علی (ع) می‌فرماید: "فرزندت را برای زمانه‌ای غیر از زمانه خودت تربیت کن" که نشان‌دهنده اهمیت توجه به نیازهای آینده کودکان در فرآیند تربیت است.


از میان نظریه‌های مطرح شده، نظریه‌های ویگوتسکی، بالبی، کولبرگ و گاردنر, همسویی‌هایی با رویکردهای اسلامی به آموزش دارند، اما این به معنای هم پوشانی کامل نیست.
این نظریه‌ها بر نقش تعامل اجتماعی، رابطه عاطفی، رشد اخلاقی و توجه به تفاوت‌های فردی تأکید می‌کنند که با اصول تربیتی اسلام هماهنگ هستند. با این حال، اسلام به عنوان یک نظام جامع، علاوه بر این ابعاد، بر جنبه‌های معنوی و الهی تربیت نیز تأکید می‌کند که در نظریه‌های غربی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

✍ هاتف حائری


آرتیچیوم، دغدغه‌مند نسل آینده 🌱 @arteachium

خیلی خوشحالیم که توفیق داریم همسفرتون باشیم.⛺

سرمایه‌گذاری شما (برای اردو، طرح درس‌ها و مراحل، کلاس‌های هنری و ورزشی خانوادگی...)


جهت ثبت نام تقدیم شما:

6219861916848707


به نام هاتف حائری
لطفا پس از ثبت نام، فیش واریزی، شماره موبایل، و حساب تلگرامتون رو برامون بفرستید. (چون گروه هماهنگی‌ها در تلگرام هست)
در هر صورتی، تا دو روز قبل از اردو امکان لغو هست، اما بعد از اون فقط می‌تونید خانواده‌ی دیگری رو جای خودتون بفرستید. ✨🍀
. حتی اگر اردو به تعویق بیافته
. دو روز قبل: مثلا اگر اردو چهارشنبه است، تا یکشنبه هزینه عودت داده میشه

طبق تحقیقات گویا به این راحتیا نمیشه فلوراید رو از آب حذف کرد😵‍💫

شنبه‌تون می‌زُنِ می‌زُن mee zon

بر خلاف مواردی که شاید در فضای مجازی ببینید (تمسخر و کلیپ‌های بی‌ارزش) این ادیت زیبا جهت انرژی دادن به مخاطبینش ساخته شده و به نظرم جالب و بانمک بود. چه لحجه‌ی شیرین و چه زبان بدن گویایی 😍

تقدیم به مامان باباهای عزیز که دوست داریم ان‌شاءالله همیشه باطری‌تون پُرِ پُر باشه.

آرتیچیوم، دغدغه‌مند نسل آینده 🌱 @arteachium