Жоғарғы Сот республика соттарының 2025 жылдың бірінші жартыжылдығындағы жұмысын қорытындылады

✔️ Жоғарғы Сот Төрағасы Асламбек Мерғалиев жоғары сот органының кеңейтілген отырысын өткізді.

✔️ Оған Президенттің құқықтық мәселелер жөніндегі көмекшісі Ержан Жиенбаев пен Жоғары Сот Кеңесінің Төрағасы Дмитрий Малахов қатысты.

✔️ Алдымен Жоғарғы Сот алқаларының төрағалары Нұрсерік Шәріпов, Назгүл Рахметуллина, Аслан Түкиев және Сот әкімшілігінің басшысы Наиль Ахметзакиров шолу баяндамаларын жасады.

✔️ Одан кейін А.Мерғалиев жаңадан құрылған кассациялық соттардың бұрынғы кезеңдерде жіберілуі мүмкін сот қателерінің тиімді сүзгісіне айналу міндетін белгіледі.

✔️ Азаматтық сот ісін жүргізу бөлігінде қаралған істер санының тұрақты өсуі аясында сот төрелігінің сапасы сақталғаны атап өтілді. Биылғы 5 айдың қорытындысы татуластыру рәсімдерінің өткен жылдың сәйкес кезеңіндегі 41,6%-ға қарсы 46,9%-ға өскенін көрсетті. 113 мыңнан астам медиациялық талап қоюлар мен істердің (107 мың) тең жартысы баламалы әдістермен шешілген.

✔️ Бірінші сатыдағы соттардың жұмысы оң нәтиже көрсетті: апелляциялық тәртіпте қаралған шешімдердің саны 2,5%-ға (14 791-ден 14 421-ге дейін) азайды.

✔️ Кассациялық тәртіпте күші жойылған және өзгертілген сот актілерінің саны шамамен үштен біріне, яғни 263-тен 185-ке қысқарды. Жалпы алғанда, азаматтық істер бойынша түзетілген сот актілерінің үлесі 1,7%-дан 1,4%-ға төмендеді. Бұл республика бойынша біркелкі практиканы сақтаудың жақсы белгісі.

✔️ Қылмыстық сот ісін жүргізуде ақталғандардың саны 49%-ға (90-нан 134-ке), ал жеке айыптау істерін есепке алмағанда – 128%-ға, яғни екі еседен астамға (26-дан 58-ге) өсті. Ақтау үкімдерінің бұлайша көбеюі соттар жұмысындағы айыптау жағының азайғанын көрсетеді.

✔️ Тергеу органдарының қамауда ұстауға санкция беру туралы өтінішхаттарын қанағаттандыру көрсеткіші айтарлықтай төмендеді. Егер 2024 жылы соттар өтінішхаттардың 76,6%-ын қолдаса, биыл – 63,5%-ы ғана.

✔️ А.Мерғалиев бұл көрсеткішті тергеу соттары 2018 жылы құрылғаннан бергі бүкіл жұмыс кезеңіндегі рекордтық көрсеткішке жеткен судьялардың тәуелсіздігінің көрсеткіші деп атады.

✔️ Соттар сотқа дейінгі сатыда электронды білезіктерді белсенді қолданады: 2025 жылы – 1740 күдіктіге қолданылған. Бұл бүкіл 2024 жылмен салыстырғанда екі есе дерлік көп (954).

✔️ Ол қылмыстық қудалау органдарының әрекеттеріне шағымдарды қараудағы соттардың оң практикасы туралы баяндап, соттар қанағаттандырған шағымдардың үлесі 31,8 пайыздан 36 пайызға дейін өскенін атап өтті. Бұл сот бақылауының жақсарғанының көрсеткіші болып саналады.

✔️ Сонымен қатар, соттар қамауға алудың баламалы шараларын таңдауда оң нәтиже көрсетуде. Мәселен, есепті кезеңде соттар тергеу органдарына қарағанда 6 есе көп (соттар – 1842, органдар – 304) үйқамаққа алуды таңдады.

✔️ Жоғарғы Сот Төрағасы сотталғандар үшін жазаны алмастыру институттарын қолдану практикасы бөлігіндегі оң динамикаға тоқталды: есепті кезеңде шартты түрде мерзімінен бұрын босату (ШМБ) туралы өтінішхаттардың қанағаттандырылуы 32,4%-дан 37%-ға дейін ұлғайған,
жалпы алғанда жазаны ауыстыру (ЖА) және ШМБ қолданылу көрсеткіштері тұрақтылығы соттар жұмысының тұрақты монторингісіне ықпалын тигізеді.

✔️ А.Мерғалиев Жоғарғы Соттың ШМБ және ЖА туралы өтінішхаттарды қарауға арналған цифрлық өнімдерді енгізу туралы бастамасын жариялады:

Біз сотталғанның цифрлық файлының сақталуын қамтамасыз ететін цифрлық платформаның жұмыс істеу алгоритмін ұсындық, ол шартты түрде мерзімінен бұрын босату және ЖА туралы өтінішхатты электронды түрде беруді, роботтың көмегімен сот практикасын талдауды, оны сотта онлайн қарауды қамтамасыз етеді. Бастама қолдау тапты, өйткені оны іске асыру қарау мерзімін қысқартады және ең бастысы, сот шешімдерінің ашықтығы мен объективтілігін қамтамасыз етеді».

✔️ Әкімшілік әділет саласында талап қоюлардың 7,3%-ға өскені байқалады – мүліктік даулар, мемлекеттік сатып алулар, сәулет және қала құрылысы бойынша даулар көбірек. Талап қою қайтаруларының 3%-ға артуы татуласу және талап қоюды қайтарып алумен байланысты, соңғысы көп жағдайда даудың іс жүзінде аяқталуын білдіреді.

✔️ Талап қоюлар бойынша (жеке сот орындаушыларының талап қоюларын қоспағанда), азаматтар мен бизнестің пайдасына қабылданған шешімдердің 57,8%-ы, орталық мемлекеттік органдарға қойылған талап қоюлардың 49%-ы қанағаттандырылды, жергілікті атқарушы органдарға қатысты бұл көрсеткіш 66%-ды құрады.

✔️ Ең көп қанағаттандырылған талап қоюлар жер (73%), тұрғын үй (72%), салық (57%) даулары және қоршаған ортаны қорғау (57%) бойынша болды.

✔️ Жазбаша іс жүргізудегі істер бойынша 16%-ға, биылғы жылдың 1-тоқсанының қорытындысы бойынша аумақтан тыс соттылықты қолдану бойынша 64%-ға (202 іске дейін) және шығарылған ақшалай айыппұлдар 1%-ға өсті.

✔️ Апелляцияда сот актілеріне түзетулер 3%-ға, кассацияда - 2%-ға азайды. Кәсіпкерлерден түскен 4 мың талап қоюдың жартысы сот арқылы бизнестің пайдасына шешілді.

✔️ Кассациялық саты жергілікті соттар қабылдамаған шешімдердің 33%-ын (185-тің 61-і) түзетті.

✔️ Жоғары сот органының басшысы атап өткендей, Жоғарғы Сот биылғы жылы көптеген жүйелі жұмыстар атқарды, соның арқасында мемлекеттік органдардың назары инвестициялық дауларды соттан тыс реттеуге ауысты.

✔️ Нәтижесінде, астананың МАӘС-на түскен инвесторлық талап қоюлардың саны екі есеге жуық қысқарды (92-ден 54-ке дейін); кассациялық сатыда сот 4 іс бойынша тараптарды татуластырды.

✔️ Жоғарғы Сот Төрағасы 2025 жылдың басынан бері жаңадан құрылған кассациялық соттардың материалдық-ұйымдастырушылық жұмыс істеуін қамтамасыз ету, республика бойынша сот ғимараттарын салу және жөндеу, цифрландыруды дамыту бойынша қабылданған шараларды атап өтті.

✔️ Сөзінің соңында А.Мерғалиев сот жүйесіндегі жүйелі реформалардың оң үрдісіне, құқықтарды қорғаудағы сот билігінің шешуші рөліне тоқталды.

✔️ Алдағы міндеттер ретінде Президенттің соттарға деген сенімді арттыру, істерді ашық, объективті және әділ қарау жөніндегі тапсырмаларын орындау атап өтілді.

✔️ Адамның конституциялық құқықтары мен бостандықтарының мүлтіксіз сақталуын қамтамасыз ету, процеске қатысушылардың дауларды шешу сапасына қанағаттану деңгейін үнемі зерделеу басым бағыттар болып табылады.

Верховный Суд подвел итоги работы судов республики за 1 полугодие 2025 года
 
✔️ Председатель ВС Асламбек Мергалиев провел расширенное совещание высшего судебного органа.

✔️ В нем приняли участие помощник Президента по правовым вопросам Ержан Жиенбаев и Председатель Высшего Судебного Совета Дмитрий Малахов.

✔️ Вначале с обзорными докладами выступили председатели коллегий ВС Нурсерик Шарипов, Назгуль Рахметуллина, Аслан Тукиев, Руководитель Судебной администрации Наиль Ахметзакиров.

✔️ Далее А.Мергалиев определил задачу вновь созданных кассационных судов – стать эффективным фильтром от судебных ошибок, которые могли быть допущены на предыдущих стадиях.

✔️ В части гражданского судопроизводства отмечено сохранение качества правосудия на фоне неуклонного роста рассмотренных дел. Итоги 5 месяцев текущего года показали рост примирительных процедур на 46,9 % против 41,6 % аналогичного периода прошлого года. Из более 113 тыс. медиабельных исков и дел (107 тыс.) альтернативными способами разрешено почти половина.

✔️ Положительные результаты показала работа судов первой инстанции: пересмотренных в апелляции решений снизилось на 2,5% (с 14 791 до 14 421). Отмененных и измененных в кассации судебных актов стало меньше почти на треть с 263 до 185. В целом, доля скорректированных судебных актов по гражданским делам снизилась с 1,7% до 1,4%. Это хороший посыл на соблюдение единообразной практики в целом по республике.

✔️ В уголовном судопроизводстве число оправданных лиц увеличилось на 49% (с 90 до 134), а без учета дел частного обвинения – на 128%, т.е. более чем вдвое (с 26 до 58). Такой рост оправданных указывает на снижение обвинительного уклона в работе судов.

✔️ Существенно снизилась удовлетворяемость ходатайств органов следствия о санкционировании содержания под стражей. Если в 2024-м судами поддержано 76,6% ходатайств, то в текущем - только 63,5%.

✔️ Данный показатель А.Мергалиев назвал индикатором независимости судей, который достиг рекордной отметки за весь период работы следственных судов с момента их образования в 2018 году.

✔️ Суды активно применяют электронные браслеты на стадии досудебного производства: в 2025-м – к 1 740 подозреваемым. Это почти вдвое больше, чем за весь 2024 год (954).

✔️ Он сообщил о положительной практике судов по рассмотрению жалоб на действия органов уголовного преследования, отметив, что доля удовлетворенных судами жалоб выросла с 31,8% до 36%. Это является показателем улучшения судебного контроля.

✔️ Кроме того, суды показывают положительные результаты по избранию альтернативных содержанию под стражей мер. Так, в отчетном периоде суды избрали домашний арест в 6 раз больше, чем органы следствия (суды–1842, органы -304).

✔️ Положительным отметил Председатель ВС тренд в части практики применения институтов замены наказания осужденным: рост удовлетворяемости ходатайств о ЗМН в отчетном периоде с 32,4% до 37%, стабильность в целом показателей применения УДО и ЗМН, чему способствует регулярный мониторинг работы судов.

✔️ А.Мергалиев озвучил инициативу ВС по внедрению цифровых продуктов по рассмотрению ходатайств об УДО и ЗМН:

Нами предложен алгоритм работы цифровой платформы, которая обеспечит ведение цифрового досье осужденного, электронную подачу ходатайства об УДО и ЗМН, его онлайн рассмотрение судом, анализ судебной практики с помощью робота. Инициатива поддержана – т.к.её реализация сократит сроки рассмотрения, и, что особенно важно, обеспечит прозрачность и объективность судебных решений».

✔️ В сфере административной юстиции наблюдается рост исков на 7,3% – больше стало имущественных споров, по госзакупкам, архитектуры и градостроительства. 

✔️ Увеличение возвратов исков на 3% связано с примирением и отзывом иска, последнее в большинстве случаев является фактическим исчерпанием спора.  

✔️ В пользу граждан и бизнеса вынесено 57,8% решений по искам (без учета исков ЧСИ), удовлетворено 49% исков к центральным госорганам, в отношении местных исполнительных органов этот показатель составил 66%.

✔️ Наибольшее число удовлетворенных исков по земельным (73%), жилищным (72%), налоговым (57%) спорам, а также охране окружающей среды (57%).

✔️ Стало больше на 16% дел в письменном производстве, на 64% (до 202 дел) применение экстерриториальной подсудности по итогам 1 квартала т.г., на 1% - вынесенных денежных взысканий.

✔️ В апелляции корректировок судебных актовстало меньше на 3%, в кассации – на 2%. В пользу бизнеса судами разрешена половина из 4 тыс. исков предпринимателей. Кассацией скорректированы 33% (61 из 185) решений, по которым местные суды отказали.

✔️ Как отметил глава высшей судебной инстанции, ВС в текущем году проведена большая системная работа, благодаря которому фокус госорганов сместился на внесудебное урегулирование инвестспоров. В результате почти вдвое (с 92 до 54) снизилось поступление в СМАС столицы исков инвесторов, на уровне кассации суд примирил стороны по 4 делам.

✔️ Председатель ВС отметил принятые с начала 2025-го меры по обеспечению материального и организационного функционирования вновь образованных кассационных судов, строительству и ремонту зданий судов по республике, развитию цифровизации.

✔️ А.Мергалиев в завершение подчеркнул позитивными тенденции планомерных реформ в судебной системе, ключевую роль судебной власти в защите прав.
Предстоящими задачами определены реализация поручений Президента по повышению доверия к судам, прозрачного, объективного и справедливого рассмотрения дел.

✔️ В приоритете обеспечение неукоснительного соблюдения конституционных прав и свобод человека, постоянное изучение уровня удовлетворенности участников процесса качеством разрешения спора.
 

✔️ Жоғарғы Сот республика соттарының 2025 жылдың бірінші жартыжылдығындағы жұмысын қорытындылады

✔️ Верховный Суд подвел итоги работы судов республики за 1 полугодие 2025 года

✔️ Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау мақсатында 1 шілдеден бастап елордада сот жүйесіндегі жаңа сатылар - кассациялық соттар өз жұмысын бастайды

✔️ Во исполнение поручения Главы государства с 1 июля в столице начинают работу кассационные суды - новая инстанция в судебной системе

🔴 Бүгін сағат 17:30-да «24KZ» телеарнасында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы АСЛАМБЕК МЕРҒАЛИЕВ “Бетпе-бет» бағдарламасының тікелей эфиріне қатысады.

🔴 Сұхбаттың тақырыбы – сот жүйесіндегі реформалар.

🔴 Эфирдің қайталануы да бүгінге сағат 21:30-ға жоспарланған.

***

🔴 Сегодня в 17:30 на телеканале “24KZ”Председатель Верховного Суда Республики Казахстан АСЛАМБЕК МЕРГАЛИЕВ выступит в прямом эфире программы «Бетпе-бет».

🔴 Тема интервью - реформы в судебной системе.

🔴 Повтор эфира запланирован также сегодня в 21:30.

Жоғарғы Сот Төрағасы Асламбек Мерғалиев «24kz» телеарнасына берген сұхбатында сот жүйесіндегі реформалардың аспектілері туралы айтты

🔴 Қазіргі уақытта елімізде бірқатар маңызды сот реформалары жүзеге асырылуда. Сот қызметінің негізгі қағидаттары – тәуелсіздік пен жариялылық - практикада дәйектілікпен жүзеге асырылуда.

🔴 Резонанстық сот процестерінің онлайн көрсетілімі Қазақстанда ғана емес, шетелде де танымал болды. Кең ауқымды цифрландыру сот ісін жүргізудің көбірек салаларын қамтиды.

🔴 Осының барлығын «Бетпе-бет» бағдарламасы аясында “24kz” телеарнасына берген сұхбатында Жоғарғы Сот Төрағасы Асламбек Мерғалиев айтты.

🔴 А.Мерғалиевтің қатысуымен өткен «Бетпе-бет» бағдарламасын осы жерден көруге болады ➡️
https://www.youtube.com/watch?v=eVcRdnQd2KM

***

Председатель Верховного Суда Асламбек Мергалиев в интервью телеканалу «24kz” рассказал об аспектах реформ в судебной системе

🔴 В настоящее время в стране реализуется ряд значимых судебных реформ. Ключевые принципы деятельности суда - независимость и открытость - последовательно внедряются на практике.

🔴 Онлайн-трансляции резонансных судебных процессов стали популярными не только в Казахстане, но и за рубежом. Масштабная цифровизация охватывает всё больше направлений судопроизводства.

🔴 Обо всём этом в интервью телеканалу «24kz” в рамках программы Бетпе-бет рассказал Председатель Верховного Суда Асламбек Мергалиев.

🔴 Программу «Бетпе-бет» с участием А.Мергалиева можно посмотреть здесь ➡️
https://www.youtube.com/watch?v=eVcRdnQd2KM