کنفرانس وحدت اسلامی، از رؤیا تا واقعیت

سی و دومین اجلاس بین المللی وحدت اسلامی دیروز ۵ آذرماه در غیاب نمایندگان رسمی مذاهب اسلامی و بدون حضور رهبران سیاسی جهان اسلام، به کار خود پایان داد.
🔅دبیر کل مجمع تقریب بین المذاهب پیش از تشکیل کنفرانس نوید داده بود که «تلاش برای ایجاد اختلاف و ستیز در جهان اسلام با تلاش‌های گسترده مجمع تقریب مذاهب اسلامی و نهادهای تقریب‌گرا شکست خورده و ما در این کنفرانس آغاز این پیروزی را به جشن خواهیم نشست و اعلام خواهیم کرد که صفحه جدیدی در جهان اسلام در حال باز شدن است که در این صفحه نو شاهد غلبه جریان وحدت‌گرا در جهان اسلام هستیم.» و درباره فلسفه وجودی کنفرانس در وبگاه این مجمع می‌خوانیم: «هدف از برگزاری کنفرانس وحدت، ایجاد زمینه‌های اتحاد و هم بستگی جهان اسلام و هم فکری علما و دانشمندان، جهت نزدیک سازی دیدگاه های علمی و فرهنگی آنان در زمینه های فقهی، اصولی، کلامی، تفسیری و نیز بررسی مسائل و مشکلات مسلمانان و ارائه ی راه حل های مناسب و موضع گیری مشترک در برابر آن است.»
🔅سخن در این است که کنفرانس وحدت با هزینه‌های فراوان مادی و معنوی، تاکنون تا چه اندازه به آرزوهای خود نزدیک شده و ادامه این مسیر تا چه حد می‌تواند کمکی به آرمان‌های مورد نظر بکند. یک ناظر بیرونی با نگاهی واقع‌بینانه به صحنه درگیری‌های موجود در جهان اسلام، پرسش‌هائی را فراروی خویش می‌بیند که لازم است مسئولان امر، به دور از شعارها و بیرون از فضای رسانه‌ای به این سوالات پاسخ دهند:
1️⃣ در کنفرانس امسال طرف‌های درگیر در جدال‌های جهان اسلام که قرار بود به «جشن پیروزی»بنشینند، چه کسانی بودند؟ و کدامین «صفحه جدید در جهان اسلام» در این اجلاس گشوده شد؟ و دقیقا کدام‌یک از اعضای حاضر قرار است این صفحه جدید را رقم بزنند؟!
2️⃣ در کنفرانس کنونی برای «ایجاد زمینه‌های اتحاد و همبستگی جهان اسلام» چه اقدامی صورت گرفت؟ و اساسا کدامین اعضای حاضر در این کنفرانس از چنین ظرفیتی برخوردار بودند؟ و با کدامین ساز و کار سیاسی و فرهنگی قرار است این اتحاد و همبستگی در جهان شکل گیرد؟
3️⃣ در کنفراس کنونی چگونه و بین چه کسانی «هم فکری علما و دانشمندان، جهت نزدیک سازی دیدگاه های علمی و فرهنگی آنان در زمینه های فقهی، اصولی، کلامی، تفسیری» انجام شد و با توجه به کارنامه چند کنفرانس گذشته دقیقا چه چالش‌های فکری و علمی در بین کدامین متفکران شیعی و سنی به بحث گذاشته شد و مستندات پیشرفت در این موضوعات در کجا گرد آمده است؟
4️⃣ اما در خصوص «مسائل و مشکلات مسلمانان و ارائه ی راه حل های مناسب و موضع گیری مشترک در برابر آن» گذشته از تکرار جنایات اسرائیل و سعودی و خط و نشان کشیدن برای دشمنان، واقعا کدامیک از مشکلات جهان اسلام در این کنفرانس مطرح شد و چه راه حل‌هائی در برابر وضعیت بغرنج سیاسی، مذهبی و اقتصادی مسلمانان ارائه گردید و دقیقا چند نفر از شرکت‌کنندگان در کنفرانس چنین صلاحیتی داشتند و تا چه اندازه این کنفرانس را برای چنین هدفی جدی گرفتند؟

🔅بی‌پرده باید گفت که همه شاخص‌ها نشان می دهد که کنفرانس وحدت اسلامی همچون سایر قطعات پروژه تقریب در این کشور، سالهاست که از کار افتاده و این پیکره نیازمند یک تعمیر بلکه تعویض اساسی است.
🔅در یادداشت‌های بعدی در اندازه بضاعت خود خواهم نوشت که پروژه تقریب در جمهوری اسلامی از سه بیماری بنیادین رنج می برد و تا این رویکرد اساسی اصلاح نشود، نه تنها به پیشرفت این پروژه نمی‌توان امید بست، بلکه با رفتن در بیراهه‌ها، به تدریج ظرفیت‌های اندکِ بازمانده نیز ناامید و زمین‌گیر خواهد شد.
این سه مشکل اساسی عبارت است از :
1️⃣ خلط میان اهداف چندگانه در میدان تقریب (از همگرائی مذهبی گرفته تا همزیستی اجتماعی و تا همکاری بین المللی) و در نتیجه سردرگمی در میان راهبردهای ناهمگون.
2️⃣ ناتوانی در بسیج امکانات و اهرم های موثر در جهان اسلام و ناکارآمدی در بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و مزیت‌های نسبی
3️⃣ عدم بهره‌مندی از یک شبکه انسانی و رسانه‌ای هوشمند و کنشگر برای تعامل با نخبگان و گروه‌های موثر در بین شیعیان و اهل سنت و فقدان یک منطق و گفتمان تو‌در‌تو و اثربخش برای گفت و گو با گروه‌های درگیر و رقیب.

📱کانال اطلاع رسانی دکتر محمد تقی سبحانی: t.me/mtsobhani

✨همایش برکرانه امامت: ضرورت تبیین امامت اهل بیت (ع)

🎤سخنرانان: آیت الله درّی نجف آبادی، نماینده محترم ولی فقیه و امام جمعه اراک
و
حجت الإسلام والمسلمین دکتر محمد تقی سبحانی مدیر بنیاد فرهنگی امامت

📆۵شنبه، ۸ آذر ۹۷، ساعت ۸:۳۰

🏢اراک، سالن همایش‌های دانشگاه فنی حرفه‌ای امیرکبیر

@mtsobhani

✨ادامه دوره آموزشی تاریخ علم کلام (مدرسه مدینه)
در سال تحصیلی ۹۷-۹۸

🎙دکترمحمدتقی سبحانی

⏱جلسه ۴۱- سه شنبه ۰۶ آذر ۹۷

📱کانال اطلاع رسانی دکترمحمدتقی سبحانی
@mtsobhani

✨آموزه توحید در معارف اهل بیت (ع)

🎙دکتر محمد تقی سبحانی

📀جلسه نهم: شیوه اطلاق اسماء بر خداوند

💎مخاطب: سطح سه حوزه/ کارشناسی ارشد

⏱تاریخ: ۷ آذر ۹۷

📱کانال اطلاع رسانی دکترمحمدتقی سبحانی
@mtsobhani

✨نشست علمی «نسبت قرآن و امام»
جلسه اول

🎤دکتر محمد تقی سبحانی

🏢انجمن مباحثات قرآنی

📱لینک جلسه دوم: https://t.me/mtsobhani/295

✨نشست علمی «نسبت قرآن و امام»
جلسه دوم

🎤دکتر محمد تقی سبحانی- دکتر کاظم قاضی زاده

🏢انجمن مباحثات قرآنی

📱لینک جلسه اول: https://t.me/mtsobhani/294

✨دوره آموزشی «معارف وعقاید»
🌴ویژه جوانان ودانشجویان
🎤دکتر محمد تقی سبحانی
💽صوت جلسه دهم-۷ آذر ۹۷: حجاب‌های معرفت فطری
📱کانال اطلاع رسانی استاد محمد تقی سبحانی:
@mtsobhani

✨همایش برکرانه امامت

🎤سخنرانی: دکتر محمد تقی سبحانی

💎با موضوع: امامت، اصل فراموش شده

📆 ۸ آذر ۹۷

🏢با میزبانی نمایندگی محترم ولی فقیه در اراک و بنیاد فرهنگی امامت

🌐گزارشی از سخنرانی: https://t.me/mtsobhani/298

📲صوت سخنرانی: https://t.me/mtsobhani/297

📀صوت همایش برکرانه امامت

🎤سخنرانی: دکتر محمد تقی سبحانی

💎با موضوع: امامت، اصل فراموش شده

📆 ۸ آذر ۹۷

🏢با میزبانی نمایندگی محترم ولی فقیه در اراک و بنیاد فرهنگی امامت

🌐گزارشی از سخنرانی: https://t.me/mtsobhani/298

📲کانال دکتر محمد تقی سبحانی: @mtsobhani

«امامت» اصل فراموش‌شده اسلامی است/ هدایت قرآن؛ منوط به هدایت اهل‌بیت(ع)

به گزارش ایکنا از استان مرکزی، همایش « برکرانه امامت» با موضوع «ضرورت تبیین امامت اهل‌بیت(ع) در عقاید شیعه و تأثیر آن در زندگی فردی و اجتماعی بشریت» امروز، هشتم آذر با سخنرانی آیت‌الله دری نجف‌آبادی، نماینده ولی فقیه در استان و حجت‌الاسلام محمدتقی سبحانی، مدیرعامل بنیاد فرهنگی امامت در دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای امیرکبیر اراک برگزار شد.
حجت‌الاسلام محمدتقی سبحانی، مدیرعامل بنیاد فرهنگی امامت، در این همایش تصریح کرد: برگزاری همایش با محوریت امامت آغاز تازه‌ای را برای این مؤلفه مهم و اساسی متصور است که امید است برگزاری این همایش‌ها زمینه پژوهش و تحقیق را در اصل مهم امامت فراهم آورد.
وی با طرح این سؤال که امامت در جامعه امروز دنیایی و اخروی ما چه نقشی دارد و آیا طرح مسأله امامت یک اصل و اولویت دینی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است یا خیر؟ ادامه داد: متأسفانه اصل امامت اصل فراموش شده اسلامی است، این بنیاد اساسی دین متأسفانه حتی بین جامعه شیعی مورد کم‌توجهی قرار گرفته و کم‌رنگ شده است.
حجت‌الاسلام سبحانی اظهار کرد: باید در جامعه تبیین شود که اصل امامت تا چه اندازه مهم است و چه اندازه می‌تواند مسیر حرکت فردی و اجتماعی را مدیریت کند، در پاسخ به این سؤال که مطرح می‌شود چرا امامت؟ باید گفت چرا امامت نه؟ امامت اصل اساسی در نظام معرفت دینی و جزو اصول اساسی است که بدون توجه به این اصل بنیاد اسلامی و استمرار تفکر اسلامی در زندگی فردی و اجتماعی تحقق پیدا نمی‌کند؛ چراکه با فراموشی این اصل جامعه اسلامی دچار چنین انحرافاتی شدند.
مدیرعامل بنیاد فرهنگی امامت اضافه کرد: امامت مسأله و دغدغه اصلی پیامبر(ص) در آخرین سال‌های حیات و روزهای زندگی است، اصل امامت مسأله مشترکی بین مذاهب اسلامی است و حتی علمای اهل تسنن در همه فِرَق از آن یاد کردند. مسأله امامت نه تنها دغدغه نبی مکرم اسلام(ص) بلکه دغدغه خداوند متعال نیز هست.
حجت‌الاسلام سبحانی در ادامه سخنان به آیه تبلیغ استناد کرد.
وی بیان کرد: تمام اصل امامت در آیه ۶۷ سوره مبارکه «مائده» گنجانده شده است، امر امامت و نبوت به اختیار مردم نیست و فرمایش خداوند است، روز غدیر قرار بر این بود تا آخرین زنجیره‌های دین اسلام معرفی شود، پیامبر(ص) همواره از اختلاف بین مسلمانان نگران بودند که خداوند با نزول آیه تبلیغ نگرانی ایشان را رفع کرد. از گزارش‌های تاریخی بر می‌آید که دستور امامت مولا علی(ع) از اوایل موسم حجةالوداع مشهود بود.
حجت‌الاسلام سبحانی بیان کرد: واقعه غدیر امر مهم و مورد‌اتفاق‌نظر همه افراد چه سنی از همه فرق و چه شیعی در همه فرق است و کسی این واقعه مهم و نصب ولایت مولا(ع) را انکار نکرد. در باب ولایت ایشان پس از پیامبر(ص) بسیاری از علمای اهل تسنن کتب مختلفی نوشته و به این رخداد مهم اشاره کردند.
وی به حدیث ثقلین استناد کرد و افزود: این سند یکی از مهمترین و بلندترین اسناد مشترک بین شیعه و سنی است که علمای اهل تسنن نیز بر آن اشاره داشتند.
حجت‌الاسلام سبحانی بیان کرد: انسان اگر قصد دارد در مسیر هدایت قدم بردارد نباید از این دو رکن مهم قرآن و عترت جدا شود، چراکه جدایی از این مسیر در معنای ضلالت تعریف می‌شود. بدون وجود اهل‌بیت(ع)، پذیرفتن اصل امامت و تمسک به ساحت ائمه معصومین(ع) هدایت قرآن هم وجود ندارد، هدایت قرآن منوط به هدایت اهل‌بیت(ع) است.
وی همچنین به حدیث سفینه نوح «مَثَل اهل بیت من در میان شما کشتی نوح است، هر کس به این کشتی داخل شود نجات می‌یابد، و هر کس جا بماند، غرق می‌شود» اشاره کرد و گفت: این حدیث متواتر از اهل‌بیت(ع) است و یکی از احادیثی است که اهل تسنن از آن یاد کردند، نقش اهل‌بیت(ع) در امت اسلامی نقش موت و حیات است نه ثواب وعقاب.
مدیرعامل بنیاد فرهنگی امامت بیان کرد: اگر قرار است جامعه‌ای دچار اختلاف و اختلال نشود باید به اصل امامت پاییند باشد، اهل‌بیت(ع) امت را از اختلاف نجات می‌دهند، اگر امتی از ائمه(ع) جدا شوند گرفتار حزب ابلیس می‌شوند چراکه رأس حزب‌الله اهل‌بیت(ع) هستند.
وی در پایان تأکید کرد: امامت اصل اسلامی است نه فرع، اگر ابلاغ نشود جامعه به بیراهه کشیده می‌شود. اگر اطاعت‌پذیری از امامت وجود نداشته باشد وحدت اسلامی از دست می‌رود زیرا امامت جامعه مسلمان را ساماندهی می‌کند.

🌐لینک خبرگزاری قرآن: http://iqna.ir/fa/news/3768103/

📱صوت سخنرانی: https://t.me/mtsobhani/297

✨ادامه دوره آموزشی تاریخ علم کلام (مدرسه مدینه)
در سال تحصیلی ۹۷-۹۸

🎙دکترمحمدتقی سبحانی

⏱جلسه ۴۲- سه شنبه ۱۳ آذر ۹۷- ریشه‌های غلو در تشیع (۲)

📱کانال اطلاع رسانی دکترمحمدتقی سبحانی
@mtsobhani

✨آموزه توحید در معارف اهل بیت (ع)

🎙دکتر محمد تقی سبحانی

📀جلسه دهم: نظریه تعبیر و شیوه سلبی و فعلی در توصیف خداوند

💎مخاطب: سطح سه حوزه/ کارشناسی ارشد

⏱تاریخ: ۱۴ آذر ۹۷

📱کانال اطلاع رسانی دکترمحمدتقی سبحانی
@mtsobhani

پروژه تقریب؛ آورده‌ها و آسیب‌‌ ها
قسمت اول: آورده‌ها

هر چند موضوع همگرائی میان مذاهب اسلامی پدیده تازه‌ای نیست ولی از پیدائی «پروژه تقریب بین مذاهب» چندان زمانی نمی گذرد. تاریخچه این ماجرا را بهتر از همه، راینر برانر در کتاب «التقریب بین المذهب الاسلامیه فی القرن العشرین»(ترجمه و نشر مرکز الحضاره بیروت) روایت کرده است و از این رو ما را از تکرار این تاریخ بی نیاز می‌سازد.
اما آنچه برای ما اهمیت دارد، مروری بر عملکرد تقریب‌گرائی در چند دهه گذشته‌ و تجربه اندوزی برای روزهای پیش روست.

🔅آورده‌های تقریب
برافراشتن شعار وحدت اسلامی و پیگیری پروژه تقریب، البته به جای خود، آثار مبارکی داشته است که بسادگی نمی توان از آن چشم پوشید. از جمله پیامدهای این حرکت را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

1️⃣برداشتن بانگ وحدت و همدلی با مسلمانان از سوی ایران و تشیع، حجت را بر دیگران تمام کرد و حسن نیت پیروان اهل بیت(ع) را در همگرائی اسلامی نشان داد.
2️⃣این اقدام نشان داد که جامعه شیعه به مسائل امت اسلامی توجه ویژه دارد و حاضر است سهم خویش را در حفظ کیان امت اسلامی و مقابله با دشمنان مسلمین به خوبی ادا کند.
3️⃣شعار تقریب تا حدودی بستر تعامل ایران و تشیع را با گوشه‌ای از جهان اسلام آرام کرد و زمینه گفت و گو با بخشی از مسلمانان را بر شیعیان گشود. برنامه‌های تقریب هر چند لایه‌های عمیق تقارب را هدف نگرفت، اما در همدلی با علاقه‌مندان تشیع از بین سنیان تلاش درخوری داشت.
4️⃣ همراهی گروهی اندک از علمای اهل تسنن با پروژه تقریب، سبب شد که جبهه مخالفان دچار شکاف گردید و دشمنان تشیع از یکپارچه کردن اهل تسنن و مشروعیت بخشی به اندیشه تکفیر شیعه بازماندند.

در یک کلام، تلاش تقریب را به کلی نمی توان ناکام دانست و دستاوردهای آن را ناچیز و ناپیدا انگاشت، چرا که برای ارزیابی دقیق آورده‌های تقریب، باید وضعیت موجود را با شرایطی سنجید که همین تلاش‌ها هم صورت نمی‌گرفت و با رخنه بیشتر دشمنان، آتش فتنه بیش از این دامن شیعیان را در برمی گرفت.

📲ادامه در قسمت دوم (آسیب‌ها): t.me/mtsobhani/305

پروژه تقریب؛ آورده‌ها و آسیب‌ها
قسمت دوم: آسیب‌ها

🔅آسیب‌های تقریب
با این همه، چنان که در یادداشت قبلی «کنفرانس وحدت اسلامی، از رویا تا واقعیت» نوشتم، رویکرد و روش پیگیری پروژه تقریب در ایران به گونه ای بود که نه تنها این هدف بلند را به تدریج به محاق برد بلکه آسیب‌های بزرگ دیگری را دامن زد:

1️⃣ صاحبان پروژه تقریب، به دلیل فقدان راهبرد روشن، به خلط معانی و مفاهیم گرفتار آمدند و با در آمیختن سه گزینه متفاوت در پروژه تقریب (وحدت اسلامی، همزیستی مسلمین و اتحاد ملل اسلامی) عملا به هیچ یک از اهداف سه‌گانه دست نیافتند. تفاوت این سه پروژه و راهبردهای هر کدام را در یادداشت بعدی با نام «تقریب و سرگردانی در میان سه تئوری رقیب» تقدیم خواهم کرد.

2️⃣ اصحاب تقریب راه رهائی از بحران‌ پراکندگی و پاره‌پاره‌‌شدن جهان اسلام را در انکار اختلافات عمیق تاریخی و معرفتی میان گروه‌های اسلامی می‌دیدند و با اصرار بر «پرده پوشی» و «کوچک انگاری» مبانی اختصاصی مذاهب، از شناخت ریشه‌های این درگیری‌ها در‌ ماندند و فرصت تفکر و تلاش برای درمان این بیماری و یا کم‌کردن عوارض آن را از دست دادند.

3️⃣ گفتمان تقریب بر این پایه استوار شد که اختلافات مذهبی، نه تنها «جزئی»و کم‌شمار است بلکه از «امور ظنی» و «اجتهادی» می باشد و بیشتر جنبه «تاریخی» دارد و امروزه چندان به کار نمی آید. این در حالی بود که شیعیان و سنیان نه تنها این دسته از مبانی خویش را بر حق می دانستند بلکه باور به مبانی رقیب را به بدعت و انحراف و حتی طرد و تکفیر می‌نواختند. انکار این امور در بین طرفداران تقریب از شیعه و سنی، عملا آنان را در مقابل اکثریت جامعه مذهبی خود گذاشت و رویکرد وحدت اسلامی به انزوا رفت و پروژه تقریب شیعی-سنی به پروژه اختلاف شیعی-شیعی و اختلاف سنی-‌سنی تبدیل گشت.

4️⃣ پروژه تقریب با انکار اختلافات عمیق تاریخی میان دو گروه شیعه و سنی- در سطح عالمان و عوام- نه تنها قدرت برنامه ریزی برای کم کردن دامنه نزاع را از دست داد، بلکه شیعه را در معرض اتهام به نفاق و دوروئی و کتمان عقاید خویش در پشت پرده اصل تقیه قرار‌ داد.

5️⃣ انقلاب اسلامی ایران بر پایه فرهنگ تشیع شکل گرفت و به صورت طبیعی، بسیاری از مسلمانان را به سوی خویش فراخواند و مسئولان جمهوری اسلامی نیز نه تنها از این گرایش‌ها استقبال کردند بلکه نفوذ فرهنگ تشیع را به عنوان بخشی از فرایند صدور انقلاب تلقی کردند. این پدیده، به همراه شعارهای تقلیل‌گرایانه تقریب، جمهوری اسلامی را به تناقض در گفتار و کردار متهم ساخت و گفتمان اصحاب تقریب از سوی اهل تسنن به یک مجامله و یا حتی به فریب و خدعه تعبیر شد.

6️⃣ اهل تقریب با وابسته‌کردن پروژه‌های «همزیستی اسلامی» و «اتحاد ملل اسلامی» به اموری همچون اشتراک عقیدتی و فقدان اختلافات فکری و فقهی، نه تنها در پیشبرد اصل وحدت اسلامی در درون و بیرون کشور دچار چالش‌های جدی شدند، بلکه عملا فرصت تبیین معارف ناب اهل بیت(ع) را نادیده انگاشته و با پرده‌انداختن بر اختلافات، باب گفت‌و‌گوهای علمی میان علمای مسلمین و تلاش برای تقارب معرفتی را به انسداد کشاندند.

7️⃣ پروژه تقریب پس از انقلاب اسلامی، در متن دستگاه دیپلماسی سیاسی زاده شد و همگام و همرو با سیاست‌های رسمی جمهوری اسلامی به پیش رفت. پیشبرد این پروژه در بیرون از محیط‌های علمی و به دور از دسترس‌ عالمان شیعه و سنی ، رنگ سیاست‌ورزی را بر فضای گفتمانی تقریب حاکم کرد و ابعاد فرهنگی و اجتماعی وحدت اسلامی در زیر هنجارهای سیاسی کم‌رنگ شد. به این ترتیب، با شدت‌گرفتن منازعات سیاسی دولتها با ایران، پروژه تقریب نیز دستخوش فراز و فرود گشت و امروزه برنامه‌های تقریب در جهان اسلام به عنوان چرخه‌ای از زنجیره دیپلماسی سیاسی ایران تعبیر و تلقی می شود و با ناکارآمدی برنامه‌های آن، از سوی دوستان نیز جدی گرفته نمی شود.

فهرست بالا که بر آن باز هم می توان افزود، نشان می دهد که مدیریت تقریب در ایران از فقدان یک قوه تفکر راهبردی رنج می برد و تجربه اندوزی و بازاندیشی در این مجموعه چندان جایگاهی ندارد.

این آسیب‌ها را در یادداشت‌های بعدی، ریشه‌یابی کرده و سپس‌تر به تبیین اصول راهبردی برای وحدت راستین امت اسلامی خواهیم پرداخت.

📱کانال اطلاع رسانی دکتر محمد تقی سبحانی: t.me/mtsobhani

✨دوره آموزشی «معارف وعقاید»
🌴ویژه جوانان ودانشجویان

🎤دکتر محمد تقی سبحانی

💽صوت جلسه یازدهم-۱۴ آذر ۹۷: درجات معرفت فطری و اسباب صعود و سقوط

📱کانال اطلاع رسانی استاد محمد تقی سبحانی:
@mtsobhani

تقریب، سرگردان در میان سه تئوری رقیب
قسمت اول

دعوت به وحدت اسلامی در حدود یک قرن و اندی است که با عناوین گوناگون تکرار می شود، اما به نظر می رسد که این اندیشه هنوز هم به یک گفتمان روشن دست نیافته و از این رو، داعیان و دعوت‌شدگان نیز چندان به زمینه‌ها و زوایای آن آشنا نیستند.
در یادداشت پیشین با عنوان «پروژه تقریب، آورده‌ها و آسیب‌ها» اشاره شد که نخستین دشواری تقریب، بحران هویت و معنا است و از این جاست که راهبردها و راهکارها نیز در هم ریخته و به دلیل خلط‌ها و خطاها، اساس کار به تردید افتاده است.

🔅سه تئوری رقیب
به نظر می رسد که سه تعریف یا تئوری مختلف از تقریب اسلامی در بین مسلمانان مطرح بوده و یا قابل طرح است، که نخست باید اینها را از یکدیگر بازشناخت:
1️⃣ اتحاد ملل اسلامی(همگرائی اسلامی)
این ایده که از زمان سید جمال به صحنه آمد، همواره بخشی از دغدغه منادیان تقریب بوده است. البته این نظریه از اساس یک «رویکرد سیاسی» در سطح بین الملل اسلامی است که با معیار «مصلحت اندیشی» و ‌به منظور «ایجاد جبهه متحد اسلامی» در برابر دشمنان و یا برای حل معضلات کلان جهان اسلام، تلاش می کند که رهبران سیاسی مسلمان را به دور از اختلافات مذهبی، بر گرد برنامه‌های عملیاتی گردآورد.

2️⃣ تعایش سلمی(همزیستی اسلامی)
این رویکرد پیشینه‌ای بلند در آموزه‌های‌ قرآن و سیره اهل بیت(ع) دارد و از اساس یک «رویکرد اجتماعی» است. این نظریه که با معیار «ارزش‌های اخلاقی و فقهی»، به دنبال احیای اخوت اسلامی است، می‌کوشد با تکیه بر مشترکات، اصل مدارای اسلامی را در بین مسلمانان تقویت کند و با برطرف کردن تنش‌های مذهبی و طائفه‌ای، «زیست مشترک و توام با احترام و آرامش» را در میان مسلمین تقویت و تحکیم کند.
بدیهی است که برخلاف رویکرد پیشین که مخاطبانش رهبران سیاسی و اقتصادی دنیای اسلام است، در اینجا خطاب اصلی بیش از هر کس، به سمت توده‌های مردم و گروه‌ها و نخبگان اجتماعی است.

3️⃣ وحدت اسلامی(همفکری اسلامی)
این نظریه که با تاسیس دارالتقریب در قاهره شکل عملی به خود گرفت و واژه تقریب را برای طرح خویش برگزید، آرمان خود را «نزدیکی اعتقادی و فقهی مذاهب اسلامی» قرار داد و از این رو علی الاصول یک «رویکرد معرفتی» است.
این دیدگاه معتقد است که علی‌رغم اختلافات دینی میان مذاهب اسلامی، اما زمینه‌های لازم و مشترک برای کم کردن فاصله‌های مذهبی در ابعاد مختلف علمی وجود دارد. این رویکرد با انتخاب الگوی گفت‌و‌گو و تعامل میان علمای مذاهب، سعی دارد که در گام نخست از بدفهمی‌های مذاهب نسبت به یکدیگر کاسته و سپس با تکیه بر قواعد و روش‌های مشترک، باب بحث را برای حل اختلافات فکری و فقهی بگشاید.

هر چند این سه تئوری با رعایت اصول و معیارهای پیش‌گفته، با یکدیگر قابل جمع هستند، ولی چنان که دیدیم از نظر «موضوع»، «مخاطب»، «اهداف»، و «الگوهای رفتاری» با یکدیگر متفاوت است، به گونه‌ای که تنها با رعایت شرایط هر کدام، می‌توان به نتایج آن امید بست. نکته این جاست که با خلط و خطا در این زمینه نه تنها تئوری تقریب به ناکامی می انجامد بلکه نتایج زیانباری را بر مناسبات بین مذاهب بر جای می‌گذارد.

📲 ادامه در لینک زیر:
https://t.me/mtsobhani/308

تقریب، سرگردان میان سه تئوری رقیب
قسمت دوم
🔅خلط‌ها و خطاهای تقریب

حال باید دید که پروژه ایرانیِ تقریب دقیقا به دنبال اجرای کدامیک از تئوری‌های پیش‌گفته بوده و تا چه اندازه در پیاده سازی الگوی مناسب توفیق داشته و به چه میزان به آرمان‌های مورد نظر دست یافته است؟
در یک ارزیابی کلی باید گفت که اصحاب تقریب در میان این سه تئوری، سخت سرگردان بوده و دست کم برنامه‌ها و رفتارهای آنان نشان نمی دهد که از یک تلقی روشن و راهبرد معینی برخوردار بوده‌اند. به اجمال می توان گفت که در این خصوص، پروژه تقریب در ایران از خطاهای زیر برخوردار بوده است:

1️⃣ خطای در نشانه گیری: تقریب به طور مشخص بر هیچ یک از رویکردهای سه گانه تمرکز نداشته و با حرکت در میان الگوهای یاد شده، ظرفیت محدود خود را به هدر داده است. به نظر می رسد که در حال حاضر نیز اهالی تقریب از هدف‌گذاری بر رفتارها و برنامه‌های خود ناتوانند و فرمان تقریب به دست حوادث سیاسی و فرهنگی دنیای بیرون سپرده‌ شده است.

2️⃣ خطای در مخاطب: تقریب هنوز مخاطبان اصلی خود را بازنیافته و‌ صحنه اصلی اقدامات و برنامه‌ها را تعیین نکرده است. مخاطبان تقریب در نشست‌ها و کنفرانس‌ها و حتی شوراهای اصلی و فکری، از چنان پراکندگی برخوردار بوده‌اند که پیشبرد هیچ یک از پروژه‌‌های سه‌گانه را امید نمی دهد.
حقیقتا روشن نیست که گردهم‌آوردن یک رئیس جمهور سابق یا نخست‌وزیر منزوی با چند عالمِ دست دوم سنی و گروهی از نخبگان عادی به همراه خیل فراوان میهمانان همیشگی در یک کنفرانس، دقیقا چه فلسفه و منطقی را دنبال می کند؟ و مواضع آتشین رئیس جمهور ایران و خط و نشان‌های وی بر علیه این و آن، قرار است کدامیک از اهداف تقریب را تامین کند؟!
3️⃣ خطای در گفتمان: آشفتگی در هدف و مخاطب سبب شد که شخصیت‌های کلیدی تقریب نه تنها نتوانستند از یک ادبیات مناسب با مخاطب و مستند به منابع اسلامی بهره گیرند بلکه با خطای در تخاطب، گفتمانی آشفته و بریده از محیط پیرامون را نمایندگی کردند و حتی گاه با طرح مطالب بی‌پایه و پراکنده، از جامعه مذهبی خود فاصله گرفتند.
4️⃣ خطای در موقعیت شناسی: چنان می نماید که اصحاب تقریب غالبا در مورد موقعیت‌ها دچار تشخیص‌های ناقص و مبتلا به عارضه نزدیک‌بینی هستند. حادثه‌جوئی و تکیه بر روش‌های شعاری و جنجالی و نیز بازی در میدان خودی و غفلت از حرکت‌های پایدار و پایه‌ساز، از جمله عوارض این بیماری رو به رشد است.
5️⃣خطای در سازماندهی: تفکیک میان سه‌گانه فوق، نشان می دهد که هر یک از مقاصد یادشده، نیازمند سازماندهی مستقلی است و یک گروه شاخص و آرم‌دار در یک نهاد دولتی نمی‌تواند بار چنین مسئولیت جهانی را برعهده گیرد. البته در باب شیوه ساماندهی و مدیریت هر یک از این پروژه‌های سه‌گانه، جداگانه باید سخن گفت، اما در خصوص همین مدیریت متمرکز دولتی هم گفتنی است که مدیران راهبردی و عملیاتی تقریب باید متناسب با کارویژه‌های این نهاد و الزامات آن برگزیده شوند؛ به نظر می رسد که بدنه خسته و کم انگیزه از یک سو، و فقدان میدان‌های جدید برای تحرک و پویائی از سوی دیگر، عملا نشاط و زندگی را از محیط تقریب زدوده و با دلخوشی به پاره‌ای پیام‌ها و‌تشویق‌ها، چشم انتظارِ حادثه‌های نابهنگام نشسته است.
در نوشتار آینده نشان خواهیم داد که بر پایه‌های استوار اسلامی هر سه گونه تقریب(همگرائی، همزیستی و همفکری) در جای خویش قابلیت تحقق دارد و این سه پروژه اگر به درستی مدیریت گردد، در راستای وحدت حقیقی امت اسلامی می‌توان گام‌های اساسی برداشت.

📱 کانال اطلاع رسانی دکتر محمد تقی سبحانی:
t.me/mtsobhani

✨نشست علمی: "بازخوانی پرونده تقریب؛ رویکردها و چالش‌ها"

🎤سخنران:حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد تقی سبحانی

🖋دبیر علمی: حجت الاسلام والمسلمین دکتر صادق نیا

📆چهارشنبه ۲۸ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۲:۳۰

🏫قم- پردیسان- دانشگاه ادیان و مذاهب- سالن امام موسی صدر- دفتر تقریب مذاهب اسلامی دانشگاه

📱کانال اطلاع رسانی دکتر محمد تقی سبحانی: t.me/mtsobhani

✨ادامه دوره آموزشی تاریخ علم کلام (مدرسه مدینه)
در سال تحصیلی ۹۷-۹۸

🎙دکترمحمدتقی سبحانی

⏱جلسه ۴۳- سه شنبه ۲۰ آذر ۹۷- نشانه‌های غلو در عصر امام سجاد (ع)

📱کانال اطلاع رسانی دکترمحمدتقی سبحانی
@mtsobhani

✨نشست علمی توسعه و تکامل فلسفه ۷؛
نظریه شناخت از دیدگاه فیلسوفان مسلمان (۴):
«برهان فلسفی» در بوته نقد

🎙حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد تقی سبحانی

⏰پنج‌شنبه ۲۲ آذر ۹۷- ساعت ۱۰- ۱۲

📍اصفهان، دفترتبلیغات‌اسلامی

📱 @mtsobhani