"Bu shunaqangi kechirilmas ahmoqlikki, albatta siyosiy oqibatlari boʻlishi shart.
Killerlik soxta boʻladimi, rostmi bu dahshatli “institut” ishlab ketsa, toʻxtatish qiyin. Shu yetmay turuvdi…"

Jamshid Muslimov

Qoʻshilmaslikning iloji yoʻq.

"Feyklar haqida"

Yangi saylangan parlamentga bitta taklifim bor: birinchi yigʻilishda "feyklar haqida" qonun qabul qilish. Unga koʻra, har qanday voqea-hodisa haqida davlat organidan oldin gapirish va / yoki davlat organi pozitsiyasiga zid fikr bildirish "feyk tarqatish" deb malakalansin va javobgarlikka sabab boʻlsin. Shunda hammasi iziga tushib ketadi. Har safar biron bir voqea ijtimoiy tarmoqlarda muhokama qilinayotganda alohida ogohlantirish bilan chiqishga hojat qolmaydi.

Boliviyaning sobiq prezidenti Evo Morales bugun o‘z mashinasida ketayotganida o‘qqa tutilganini aytdi. Mashinasi ichida olingan videoda u yo‘lovchi o‘rindig‘ida o‘tirgani va old oynadagi kamida uch o‘q izlari aks etgan. Haydovchi jarohat olgan ko‘rinadi. Morales hukumatni aybladi, hukumat darhol rad etdi. Hujumdan ko‘p o‘tmay (hammani uzoq kuttirmay) radioga bergan intervyusida u yo‘lda ikki mashina ularning yo‘lini to‘sib, o‘t ochgani va bir o‘q uning boshidan bir necha santimetr masofada vizillab o‘tganini aytdi.

Boliviya hozirda kamayib borayotgan gaz ishlab chiqarish, tugab qolayotgan valyuta zahiralari va o‘sayotgan inflyatsiyadan jabr chekmoqda.

Jurnalist Ibrat Safo

Sahna xabarlaridan taʼlim xabarlariga oʻtamiz. Oʻqituvchilar yozmoqda:

Bizda bugun markazlashgan ChSB jarayonlari ekan, dars bo‘masakan, o‘quvchilarni 100% ta’minlab berarkanmiz. Bo‘lmasa ota-onasini chaqir, tushuntirish xati yozdir, 3 dan ortiq baho qo‘ymaysan degan joylari borakan. Spravkali kasallarniyam chaqirdik. Endi o‘zimizga o‘zimiz sabr tilayapmiz😢

Dastlabki natijalarga koʻra, Oliy Majlis Qonunchilik palatasida OʻzLiDeP yagona saylov okrugi boʻyicha 26 oʻrinni egallagan.

Bir savol: bu degani - partiya roʻyxatida 3-raqamli nomzod, amaldagi Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri Hilola Umarova ham Oliy Majlisga oʻtganini bildiradimi?

Davletovuz kanali yozmoqda:

Saylov kodeksiga ko‘ra, partiya ro‘yxati bo‘yicha saylanib, mandatga ega bo‘lgan deputat mandatdan ixtiyoriy ravishda voz kechgan taqdirda, Markaziy saylov komissiyasi tegishli partiya ro‘yxatidagi tartib raqam bo‘yicha keyingi nomzodga bir kunlik muddatda xabarnoma yuboradi.

Ilgariroq Uzdiplomat nashri bir qancha vazirlar, jumladan, O'zLiDeP ro'yxatida 3-raqamli nomzod, amaldagi Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri Hilola Umarova ham, agar deputatlikka saylansa vazir lavozimidan voz kechishi haqida ariza yozganini xabar qilgan edi.

Shi o'rinda yuqoridagiga qo'shimcha yana bir savol tug'iladi: amaldor o'z lavozimidan voz kechish niyati bo'lmasa, partiya ro'yxatiga nega nomzodini qo'yadi? Ro'yxatni to'ldirish uchunmi? Ro'yxatdan pastroqdagilarga "parovoz" bo'lish uchunmi? Yoki boshqa sabab bormi? Partiyaga ovoz bergan saylovchi aynan shu nomzod ro'yxatda borligi uchun ovoz bergan bo'lsa-chi?

Saylovchilarda chinakam tanlov yo'q edi: YXHT Xalqaro Kuzatish missiyasining parlament saylovlari bo'yicha dastlabki xulosalari

YXHT Kuzatish missiyasi o'zining dastlabki xulosalarini e'lon qildi. Ularga ko'ra:

- Siyosiy muhit erkinlikni cheklaydigan darajada qolgan holda, saylovchilarga chinakam tanlash imkoniyatini bermadi.

- Uyushmalar va tinch yigʻilishlar erkinligi hamda soʻz erkinligi borasidagi asosiy huquqlar qonun hujjatlarida ham, amaliyotda ham nomutanosib ravishda cheklanganligicha qolmoqda.

- Roʻyxatga olingan beshta siyosiy partiyaning barchasi qonun asosida erkin va teng sharoitlarda saylovoldi kampaniyalarini olib borishga muvaffaq boʻldi, biroq ularning saylovoldi kampaniyalari vazmin ruhda boʻlib, hukmron partiya yoki bir-birining siyosatiga jiddiy eʼtirozlar bildirmadi.

- Saylov kuni tinch va tartibli o‘tdi, biroq ko‘plab qonunbuzarliklar, xizmat mavqeini suiisteʼmol qilish holatlari, protsessual va texnik nosozliklar jarayonga salbiy ta’sir ko‘rsatdi.

- Umuman olganda, saylov qonunchiligi xalqaro standartlarga va YXHTning demokratik saylovlarni o‘tkazish bo‘yicha majburiyatlariga to‘liq mos kelmaydi.

"Oʻsha-oʻsha tuxumlar, faqat yondan koʻrinishi"

Yuqoridagi - kecha boʻlib oʻtgan parlament saylovlari haqida YXHT missiyasining xulosalari edi. Endi shaxsiy kuzatuvlar.

Men chiqqan saylov uchastkasida tashkiliy jihatdan hamma narsa risoladagidek taassurot qoldiradi: shaxsni tasdiqlovchi hujjat soʻrashdi, soʻng roʻyxatga qoʻl qoʻydirib byulletenlar berishdi. Kabinaga oʻtib byulletenlarni toʻldirasiz, keyin urnaga tashlaysiz. Goʻyo hamma narsa risoladagidek, biroq .... butun jarayon davomida gʻalati his sizni tark etmaydi.

Gʻalatiligi shundaki, hamma byulletenlarda beshtadan familiya bor (notanish hammasi), beshta partiyaning logotipi bor, lekin real tanlov yoʻq. Shartli "oʻngchi" oʻtdi nima-yu, soʻlchi oʻtdi nima? Yoki milliychi oʻtdi nima, yashili oʻtdi nima? Axir ularning hammasi bir xil-ku, Inkubatordan chiqqan tuxumlardek. Qiyofasiz, "tish"siz, zabonsiz. Ortiqcha savollar bermaydigan. "Past"dagilarni qiynayotgan ortiqcha muammolar bilan oʻzlarini qiynamaydigan. "Tepa" nima desa, shuni tasdiqlab beradigan. Axir bekorga koʻpchilik oʻt-oʻlanlar va gullar orasiga suqilgan portretlarni qabr ustiga qoʻyiladigan yodgorliklarga oʻxshatdimi. Sukunat kuni oʻtdi, qabristondagidek sukunatning besh yili boshlanmoqda ....

Saylov natijalari boʻyicha rasmiy eʼlon qilingan raqamlarda menda savol tugʻdiradigan ikki jihat bor:

1. Saylovdagi davomat

Qariyb 75% aholi saylovda ishtirok etdi deb eʼlon qilindi. Men uchastkaga chiqqan payt vaqt peshin edi, lekin odamlar juda siyrak, roʻyxatlarda qoʻl qoʻyganlar juda kam edi. Men taniydiganlarning koʻpchiligi chiqmadik deyishdi. Shaxsan men aholining siyosiy faolligini kuzatganim yoʻq. 75% qayerdan keldi?

2. Oʻrinlar taqsimoti

Rasmiy eʼlon qilingan raqamlarda bironta ham "buzilgan" (hisobga olinmaydigan) byulleten haqida xabar berilmadi, 150 oʻrinning hammasi taqsimlandi. Menga oʻxshab hamma nomzodlarga qarshi ovoz berganlar (demakki ovozi hisobga olinmaydiganlar) butun respublika boʻylab bironta ham chiqmaganmi?

Ha, yana bir narsa. Kecha Bosh prokuratura koʻpchilik uchun saylovlardan koʻra qiziqroq tuyulayotgan bir jarayonni muhokama qilmaslik haqida ogohlantirish bilan chiqdi. Har ehtimolga qarshi soʻrab qoʻyay: rasmiy natijalarga shubha bilan qarash yoki ular haqida savollar berish jinoyat qatoriga kiritilmadimi hali?

Ha, uzr, yana bir savol. Aslida bu savolga javob boʻlsa yuqoridagi savollarga hojat qolmasdi.

Uchastkalar, okruglar haqida maʼlumotlar bormi? Ular bilan qaysi ochiq manbada tanishsa boʻladi? Uchastkalardagi davomat (va uning kun davomidagi dinamikasi), uchastkalardagi ovozlar taqsimoti (va ularning kun davomidagi dinamikasi) singari maʼlumotlarni nega ochiq eʼlon qilish mumkin emas? Axir bunday maʼlumotlar MSKda bor boʻlsa kerak?

Va nega bizda ekzit-pollarga ruxsat yoʻq? Yoki ekzit-pollar va rasmiy raqamlarni solishtirish imkoni boʻlsa qandaydir qoʻrqinchli kartina chiqib keladimi?

Сайлов куни давомида ХСКМ кузатувчилари овоз беришда қатнашган сайловчилар сони ва расман эълон қилинган сайловчиларнинг дастлабки маълумотлари ўртасидаги тафовутни қайд этдилар.

Умуман олганда, овозларни санаш жараёни ЙХҲТнинг 1990-йилги Копенгаген ҳужжати 7.4-бандига мувофиқ, сайлов бюллетенлари тўғри саналганлиги юзасидан жиддий хавотир уйғотди.

YXHT kuzatuv missiyasining dastlabki natijalari ham kecha koʻtarilgan savollarda jon borligini tasdiqlaydi.

Yana bir bor feyklar haqida

Prezident farmoni bilan "fuqarolarning so‘z va axborot erkinligiga doir konstitutsiyaviy huquqlarining ro‘yobga chiqishini ta’minlash, mamlakatni ijtimoiy-siyosiy va sotsial-iqtisodiy rivojlantirishda ommaviy axborot vositalarining rolini kuchaytirish, media-bozorda ular uchun teng sharoitlar yaratish, shuningdek, jurnalistlar huquqlarini himoya qilish" vazifalari yuklatilgan Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi rasmiy telegram-kanalida qiziq bayonot:

Сўнгги кунларда ижтимоий тармоқлар орқали тасдиқланмаган ва асоссиз, шунингдек, ишончли расмий манбаларга таянилмаган маълумотлар кенг тарқатилмоқда.

Қайд этиш лозимки, аҳоли орасида ёлғон, ҳақиқатга тўғри келмайдиган, текширилмаган маълумотларни тарқатиш қонунчиликда белгиланган тартибда жавобгарликка сабаб бўлади.

Шу нуқтаи назардан, журналист ва блогерларга фақат расмий манбаларда тақдим этилган маълумотлардан фойдаланиш тавсия этилади.

Agentlik bu bayonotni o'sha ko'pchilik muhokama qilgan va har xil farazlar bildirgan voqea yuzasidan e'lon qilgan qilgan ko'rinadi. U voqea o'z yo'liga, lekin agentlik bayonotida diqqatni tortadigan qiziq narsa bor:

"yolg‘on, haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan, tekshirilmagan ma’lumotlarni tarqatish qonunchilikda belgilangan tartibda javobgarlikka sabab bo‘ladi"

Endi bayonotda berilgan havola bo'yicha o'tib ko'ramiz. Havola bo'yicha JKning mana bu moddasi ochiladi:

Shaxsning qadr-qimmati kamsitilishiga yoki uning obro‘sizlantirilishiga olib keladigan yolg‘on axborotni tarqatish, shu jumladan ommaviy axborot vositalarida, telekommunikatsiya tarmoqlarida yoki Internet jahon axborot tarmog‘ida tarqatish, shunday harakatlar uchun ma’muriy jazo qo‘llanilgandan keyin sodir etilgan bo‘lsa, —
bazaviy hisoblash miqdorining bir yuz ellik baravarigacha miqdorda jarima yoki ikki yuz qirq soatgacha majburiy jamoat ishlari yoxud ikki yilgacha axloq tuzatish ishlari yoki ikki yilgacha ozodlikni cheklash bilan jazolanadi.

Jamoat tartibiga yoki xavfsizligiga tahdid soluvchi yolg‘on axborotni tarqatish, shu jumladan ommaviy axborot vositalarida, telekommunikatsiya tarmoqlarida yoki Internet jahon axborot tarmog‘ida tarqatish, ushbu Kodeksning 2441-moddasida nazarda tutilgan jinoyat alomatlari mavjud bo‘lmagan taqdirda, shunday harakatlar uchun ma’muriy jazo qo‘llanilganidan keyin sodir etilgan bo‘lsa, —

bazaviy hisoblash miqdorining ikki yuz baravarigacha miqdorda jarima yoki uch yuz soatgacha majburiy jamoat ishlari yoxud ikki yilgacha axloq tuzatish ishlari yoki ikki yilgacha ozodlikni cheklash bilan jazolanadi.

E'tibor bering: AOKA havola bergan qonunchilik normasida umuman "yolg‘on, haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan, tekshirilmagan ma’lumotlar" deyilmayapti, balki "shaxsning qadr-qimmati kamsitilishiga yoki uning obro‘sizlantirilishiga olib keladigan" va "jamoat tartibiga yoki xavfsizligiga tahdid soluvchi" ma'lumotlar tarqatish javobgarlikka sabab bo'ladi, deb aniqlashtirilgan. Umuman "yolg‘on, haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan, tekshirilmagan ma’lumotlar" va "aynan "shaxsni obro'sizlantiruvchi" yoki " "jamoat tartibiga yoki xavfsizligiga tahdid soluvchi" ma'lumotlar - har xil narsalar bo'lsa kerak. AOKA bayonotida "jurnalist va blogerlarga faqat rasmiy manbalarda taqdim etilgan ma’lumotlardan foydalanish"ni tavsiya etmoqda. Ya'ni "rasmiy manbalarda taqdim etilgan"idan boshqacha fikrlar bo'lishiga yo'l qo'ymaymiz, demoqchimi? Agar jurnalist va blogerlar faqat rasmiy manbalardagi axborotni retranslyatsiya qilishi kerak bo'lsa, unda faqat rasmiy manbalarning o'zini qoldirib, qolganini yopa qolaylik?

Najmiddin Ermatovdan

ERTAK

Falon mamlakatning falon shahrida,
Falonchi kimsalar etganda bazm,
Qizlari qaltirab qattol qahridan,
Erlari eshilib etarkan ta'zim.

Fuqaro birdayin otsiz falonchi,
Nomdor shiorlarga tamshanib shodon -
Ortib borar emish falon ishonchi,
Qotib borar emish ko'ksida iymon ...

Falon zamonlarga falon rejalar
tuzganda,
shukuhdan to'lg'anib omma,
Atoqli o'ylarning otin nechalar
Qordayin kurarmish tinimsiz ongdan.

Falon yillar o'tib,
armon o'tida,
Top debon, avlodlar urganida do'q -
Falon bir ertakning falon betida
Shoirlar tirilgan varaq emish yo'q ...

"Izlam" turkumidagi "Turon sog'inchi" kitobidan

O'zbekiston o'qituvchilari kambag'allashishda davom etayotgan bir paytda xorijiy o'qituvchilarni jalb qilish xarajatlarini oshirish ko'zda tutilmoqda

O'zbekiston o'qituvchilari o'rtacha maoshlar, inflyatsiya va boshqa faktorlarni hisobga olganda kambag'allashishda davom etayotgan bir sharoitda xorijdan o'qituvchilarni jalb qilish xarajatlari 2025-yilda 25%dan oshiqroqqa - joriy yil uchun mo'ljallangan 190 mlrd so'mdan 250 mlrd so'mga oshiriladi. Shuncha mablag' evaziga xorijdan 1500 o'qituvchini jalb qilish "2025-2027 yillar Byudjetnomasi"da ko'zda tutilgan.

Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligining o'zi forumlar-u konferensiyalarga jalb qilgan ekspertlari ham, boshqa ilmiy tadqiqotlar ham xorijdan o'qituvchilarni jalb qilishning ta'lim sifatiga ta'sirini shubha ostiga olayotgan bir sharoitda, xorijdan o'qituvchilarni jalb qilish xarajatlarining ko'paytirilishi tushunarsiz. Vazirlik shu paytgacha xorijdan o'qituvchilarni jalb qilish qay darajada o'zini oqlayotgani bo'yicha biron-bir ishonarli tadqiqot natijalarini e'lon qilgan emas.

1 o'qituvchiga salkam 170 million so'm. Agar O'zbekiston fuqarosi bo'lmasangiz

Oldingi postga izohlarda yozishmoqda:

"1 o'qituvchiga sal kam 170 million to'g'ri kelyapti, bu katta raqam".

Darhaqiqat, 1500 nafar xorijiy o'qituvchini jalb qilish uchun soliq to'lovchilar pulidan yiliga 250 mlrd sarflanadi degani - bir o'qituvchini jalb qilish yiliga sal kam 170 million so'mga, oyiga qariyb 14 million so'mga tushadi degani. 99% O'zbekistonlik o'qituvchilarning tushiga ham kirmaydigan bunday katta xarajatlar samarasi bo'yicha kimdir hisobot beradimi?

Ta'limga byudjetdan ajratiladigan mablag'larning ko'payishining mazasini o'qituvchilar yoki o'quvchilar emas, asosan xorijliklar va darsliklarni yangilaydigan monopollar tortadigan ko'rinadi

"2025-2027 yillar Byudjetnomasi"da qiziq narsalar bor. "2025-yilda taʼlim va fan sohasi uchun 86,6 trln soʻm (2024-yilgi kutilayotgan ijroga nisbatan 18,2 foiz koʻp) yoki Davlat budjeti xarajatlarining 25,1 foizi miqdoridagi mablagʻlar rejalashtirilmoqda", deyiladi hujjatda. Ya'ni bir tarafdan, ta'lim va fan uchun ajratiladigan mablag'lar miqdori oshiriladigandek. Lekin buning kambag'allashayotgan o'qituvchilar yoki cheklangan sanitariya-gigiyena xizmatlariga ega (yoki bunday xizmatlar yo'q), ikki yoki uch smenali maktablarda tahsil olishga majbur o'quvchilar uchun foydasi kam bo'ladigan ko'rinadi.

Davlat byudjetidan ish haqiga xarajatlar 2024-yildagi 176,5 trl so'mdan 2025-yilda 197,9 trl so'mga, ya'ni taxminan 9%ga oshirilishi kutilmoqda. Bu degani - byudjetdan oylik oladigan o'qituvchilar o'z ish haqlining real inflytsiyani qoplaydigan yoki respublika bo'ylab o'rtacha ish haqiga tenglashadigan darajada oshirilishiga umid qilmasalar ham bo'ladi, deb tushunish mumkin.

2025-yilda maktabgacha va maktab taʼlimi sohasidagi davlat dasturlari va tadbirlar uchun ajratilishi rejalashtirilayotgan mablag'larning salmoqli qismini - qariyb 5dan 1 qismini (6,9 mlrd so'mdan 1,3 mlrd so'm) "darsliklarni yangilash xarajatlari" tashkil qiladi. Umuman, hujjatda aytilishicha, “Oʻzbekiston – 2030” strategiyasidan kelib chiqib "umumiy oʻrta taʼlim muassasalarida darsliklarni toʻliq yangilash" ko'zda tutilgan. (O'quv dasturlari "kasha" bo'lib yotgan bir paytda darsliklarni yangilashga balo bormi, o'zi o'tgan yili "fin tajribasi" bahonasida, bu yil "Singapur tajribasi" bahonasida darsliklar yangilandi-ku. degan savol, tabiiyki, qo'yilmagan). Oxirgi ikki yil tendensiyasidan kelib chiqilsa, "darsliklarni to'liq yangilash" qaysi xususiy nashryotga "ishonib" topshirilishini taxmin qilish qiyin bo'lmasa kerak.

Dasturda yana bir oshirilayotgan xarajat - xorijiy o'qituvchilarni jalb qilish. Bu xarajatlar 25%dan ko'proqqa oshiriladi va 2025-yilda bitta xorijiy o'qituvchini jalb qilish oyiga o'rtacha qariyb 14 millionga tushishi prognoz qilinmoqda. Bunday xarajatlarning ta'lim sifatiga ta'siri bo'yicha haligacha izoh berilgani yoki biron-bir ishonarli tadqiqot natijalari e'lon qilingani yo'q.

Darvoqe, Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri va islohotlarga koʻmaklashish jamgʻarmalariga ajratiladigan mablag'lar ham oshirilishi kutilmoqda. Bilishimcha, vazirlik va uning huzuridagi agentlik va markazlar xodimlariga ustamalar shu jamg'armalardan to'lanadi.

Rasman tasdiqlanmagan yoki inkor qilinmagan maʼlumotlarga koʻra, partiyalar roʻyxatlari boʻyicha nomzodi koʻrsatilgan vazirlar (jumladan, maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri Hilola Umarova) deputatlikdan voz kechishgan.