🔶 فشرده ی زندگی‌نامه‌ی علامه علی اکبر دهخدا


✍ دکتر هوشنگ طالع


✅ #علی‌_اکبر_دهخدا در سال 1257 خورشیدی در تهران زاده شد . پدرش از میان‌مالکان قزوین ( دهخدا / دخو ) بود که به تازگی  تهران نشین شده بود .
دهخدا در سال 1278 خورشیدی در آزمون ورودی مدرسه‌ی سیاسی وابسته به وزارت امورخارجه پذیرفته شد و 4 سال پس از آن ، میرزا علی‌اکبرخان قزوینی ( دهخدا ) از نخستین دانش‌آموختکان این مدرسه بود .
در سال 1281 خورشیدی میرزاعلی‌اکبرخان ، به عنوان منشی سفارت ایران در کشور‌های بالکان به اروپا رفت ، دو سال را نیز در شهر وین گذراند . وی در این شهر زبان فرانسه را بهتر آموخت و سپس در سال 1284 خورشیدی به ایران بازگشت .
میرزا علی اکبرخان قزوینی ( دهخدا ) در خیزش مشروطیت نقش‌آفرین بود و نویسنده‌ی اصلی روزنامه صوراسرافیل به مدیریت میرزا قاسم‌خان تبریزی ، به شمار می‌رفت . 
در استبداد صغیر او نیز مانند بسیاری از آزاد‌ی‌خواهان به خارج از کشور تبعید شد . وی چندی در باکو بود و سپس از آن‌جا به پاریس رفت و در آن‌جا با میرزا ‌قاسم‌خان تبریزی دوباره صوراسرافیل را منتشر کردند که تنها سه شماره منتشر گردید .
در فروردین‌ماه 1288 دهخدا نیز هم‌راه گروهی که صوراسرافیل را در پاریس منتشر می‌کردند به اسلام‌بول رفت و به انجمن سعادت ایرانیان که از سوی یحیی دولت‌آبادی ، محمدعلی تربیت و حسین دانش‌اصفهانی بنیان‌ گرفته بود ، پیوست .
 به دنبال سرنگونی محمد علی شاه ، در حالی‌که دهخدا هنوز به ایران بازنگشته بود ، از سوی مردم شهرهای تهران و کرمان به پاسِ مقاله‌‌هایش در صوراسرافیل به نمایندگی مجلس دوم مشروطیت برگزیده شد .
با تجاوز روسیان و انگلیسیان و سپس عثمانی به ایران در جریان نبرد یکم جهانی با وجودی که دولت ایران در این نبرد اعلان بی‌طرفی کرده بود ، دهخدا نیز هم‌راه گروه زیادی از نمایندگان و نیز شمار بسیاری از رجال کشور ، از تهران بیرون رفتند و در قم « کمیته دفاع‌ملی » را بنیان نهادند .
 در آذرماه 1294 نیروهای کمیته دفاع‌ملی در قم و همدان از ارتش امپراتوری تزاری روس شکست خورد و در این فراگشت، کمیته دفاع‌ملی از هم‌ پاشید .
 با فروپاشی کمیته‌ دفاع‌ملی ، دهخدا به میان بختیاری‌ها رفت و مهمان لطف‌علی ‌خان امیرمفخم بختیاری بود . در این جا بود که دهخدا با بهره‌گیری از کتاب‌خانه‌ی امیرمفخم ، به اندیشه‌ی تنظیم « لغت‌نامه » افتاد و یادداشت هایی برای « لغت‌نامه » و نیز « امثال و حکم » را آماده کرد .
پس از پایان نبرد نخست جهانی ، دهخدا از کارهای سیاسی کناره‌گیری کرد و به کارهای علمی ، فرهنگی و ادبی روی آورد. وی در سال 1306 خورشیدی به ریاست مدرسه‌ی عالی حقوق و علوم سیاسی ( مدرسه‌ی سیاسی پیشین ) برگزیده شد  و از سال 1313 تا 1320 رییس دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بود .
 دهخدا در سال 1320 خود را از کارهای دولتی بازنشسته کرد و تمام وقت به کار « لغت‌نامه » پرداخت .
دهخدا با وجود کناره‌گیری درازمدت از کارهای سیاسی ، کُنشگر و پرشور در کنار خیزش ملی‌کردن صنایع نفت در سرتاسر کشور و پیشوای آن ، دکتر محمد مصدق قرار گرفت .
به دنبال کودتای آمریکایی ـ انگلیسی 28 امرداد 1332 ، ماموران کودتا به خانه‌ی دهخدا ریختند و او را به سختی کتک زدند . سرانجام دهخدا در هفتم اسفندماه 1344 و در 77 سالگی درگذشت و در آرام‌گاه خانوادگی در ابن‌بابویه به خاک سپرده شد .
یاد زنده‌یاد استاد علی‌اکبر دهخدا ، همیشه گرامی است و روانش به سپنتامینو
پس از مرگ ، خانه بزرگ وی که در خیابان ایران‌شهر ( نزدیک میدان فردوسی) قرار داشت ، دبستان شد که نام دهخدا را داشت ؛ اما پس از انقلاب نام او را از روی این مدرسه برداشتند...

آثار معروف دهخدا به جز لغت‌نامه ، امثال و حکم و چرند و پرند ، عبارتند از : فرهنگ فرانسه به فارسی ، ابوریحان بیرونی ، تعلیقات بر دیوان ناصرخسرو ، دیوان شعر ، تصحیح دیوانِ شاعران بزرگ ایران یعنی منوچهری ، حافظ ، مسعود سعد سلمان، سوزنی سمرقندی ، فرخی سیستانی ، ابن یمین و نیز تصحیح لغت فُرس اسدی و صحاح‌الفُرس و ...
دو ترجمه هم از او موجود است که عبارتند از : ترجمه روح‌القوانین مونتسکیو (منتشر نشده) و نیز : عظمت و انحطاط رومیان.
بسیاری بر این باورند که در تاریخ میهن ما ، سه تن در « طنز سیاسی » نام آورند که عبارتند از : عبید زاکانی با ( لطایف ) ، دهخدا با (چرند و پرند ) و رضا گنجه‌ای ( بابا شمل / صاحب‌امتیاز و مدیر هفته‌نامه باباشمل ) با ( درد دل های باباشمل ) .

كانال متخصصين گردشگري ايران
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‏https://t.me/itriir