شورای مدیریت گذار

‍ ‌
ایرانی که باید می‌بود!

حمید احمدی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران

ایندیرا گاندی و بی‌نظیر بوتو، نخست وزیران هند و پاکستان و از برجسته‌ترین سیاستمداران زن جهان، دو کشوری را رهبری می‌کردند که یک ریشه داشتند، اما بدلیل تفرقه‌های مذهبی، دشمنانِ سرسخت یکدیگر شدند. شگفتا که هردو اشتراکات بسیار زیادی داشتند. هر دو دارای پیوندهای مستقیم ایرانی بودند و هر دو در راه خدمت به کشورشان به قتل رسیدند. ایندیرا، نام‌خانوادگی گاندی را از فیروز گاندی، جوان زرتشتی (پارسی) ایرانی‌تباری گرفت که عاشق او شد و از پای ننشست تا سرانجام ایندیرا مهرش را به دل گرفت و همسری او را برگزید. بی‌نظیر بوتو نیز از دختری ایرانی به نام نصرت‌بیگم اصفهانی زاده شد که با پدرش ذوالفقار علی بوتو ازدواج کرد و سالها بانوی اول پاکستان بود. بدین گونه فرزندان برجسته‌ترین رهبران دو کشور، تبارِ ایرانی یافتند.
ایران، همسایه هند و پاکستان و به لحاظ فرهنگی نزدیک‌ترین کشور به آنها بود. قرن‌ها زبان فارسی و فرهنگ آن قلب و روح هندوها و مسلمانانِ شبه‌قاره را تسخیر کرده بود. با این نزدیکی فرهنگی و‌ خاندانی، تنها ایران می‌توانست میانجی قابل قبول برای از میان بردن دشمنی‌های میان آن‌ها باشد. این حقیقتی بود که بی‌نظیر بوتو در مصاحبه‌ای با حسرت به آن اشاره کرد: «فقط ایران می‌توانست با توجه به خویشاوندی‌اش با هر دوی‌ ما، بین ما صلح و آشتی برقرار کند، اما افسوس که نشد!». ایران پیش از ۱۳۵۷ در راستای سیاست‌های بلوک‌های شرق و غرب، طرف پاکستان را در جنگ‌های دهۀ ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ گرفت و باعث ناخشنودی هند شد. سپس جمهوری اسلامی در رؤیای صدور انقلاب به جهان و منطقه، شک و تردید هر دو کشور را برانگیخت و با درگیر شدن در منازعات غیرضروری منطقه‌ای و جهانی، ایران را در معرض تحریم‌های گسترده و انزوای سیاسی قرار داد. یک ایران، فاقد قدرت مالی و پرستیژِ دیپلماتیک نمی‌تواند برای این دو عضو مهم حوزۀ تمدنی ما، جذبۀ میانجی‌گری داشته باشد، درست به همان‌گونه که در جنگ‌های قره‌باغ نداشت. چگونه می‌توان این غم را از دل ایرانیان بیرون کرد که می‌بینند وضع کشورشان، یعنی گل سر سبد و قدرت نخستِ نظامی، اقتصادی و دیپلماتیک پیشین خاورمیانه امروزه به جایی رسیده است که می خواهند نام آبراه باستانی‌اش «خلیج فارس» را به خواست کسانی تغییر دهند که در سال‌های دهۀ ۱۹۶۰ و دهۀ ۱۹۷۰ ایران را الگوی توسعۀ اقتصادی و نظامی و علمی قرار داده بودند و از او کمک می‌گرفتند، اما اکنون در زمرۀ مهمترین قطب‌های اقتصادی جهان و مرکز بزرگترین نشست‌های دیپلماتیک بین‌المللی شده‌اند. قلب و روحِ ایرانی بیش از هر زمانی جریحه‌دار گشته و وجدانِ ملّی‌اش آزرده شده است.

283 views07:42