توقف توسعه علمی و عوامل آن در افغانستان(۱)

✍️مهدی مظفری

بدون شک هر یک از کشورها و ممالک جهان یا در گذشته تجربه شکوفای علمی داشته و یا اینکه در حال حاضر در صنعت دانش و فناوری مشغول هستند و چشم مردمان جهان را به آخرین یافته‌های علمی خود دوخته‌اند. این برای کشورها افتخاری بس بزرگ و محترم است که از جایگاه علمی خاصی برخوردار باشند.

نگاهی به گذشتۀ دور افغانستان، به ما گذشتۀ سبز و شکوفای این کشور را یادآور می‌شود. قرن‌ها قبل که کشور از دست خودکامگان و بیگانه‌گان به دور بود، در میدان توسعه علمی و پیشرفت علوم ادبی جزء سرآمدان به حساب می‌آمد؛ به گفتۀ آقای غبار-نویسنده کتاب افغانستان در مسیر تاریخ- «شهرهای افغانستان مرجع علما، فضلا و هنرورزان سایر ممالک جهان بود»(غبار، ۱۳۹۱، ۹۹). هر باشندۀ این مرز و بوم وقتی به گذشتۀ مهدش فکر می‌کند، احساس غرور و افتخار برایش دست می‌دهد که جلال‌الدین محمد بلخی موصوف به مولانا، ابن سینای بلخی-فیلسوف، سنایی غزنوی و جامی هروی-شاعر و کسانی دیگر که در حوزۀ علم و ادب آثاری بی بدیل از خود برای جهانیان بر جای گذاشته‌اند، روزگاری در همین مهد زیسته‌اند و به نبوغ رسیده‌اند.

اینک(در عصر مدرن) اما، افغانستان از لحاظ علمی در وضعیت نامطلوبی به‌سر می‌برد. دانشگاه‌های کشور تا کنون(۱۴۰۲ش/ ۲۰۲۳م) در جداول آمارهای علمی که از سوی سازمان‌های معتبر جهانی پس از تحقیق و دقت منتشر می‌شود، هیچ رتبۀ علمی کسب نکرده و مقاله‌یی که نمایندگی خوب از جایگاه علمی کشور کند، در ژورنال‌هایی که دانشگاه‌های جهان را رتبه‌بندی می‌کنند، ثبت نشده است. (نگارنده، به‌عنوان نمونه، اسم کشور و اسامی دانشگاه‌های کابل، هرات و بلخ را در سایت مجله تایمز و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) که دانشگاه‌های جهان را در سال جاری(۱۴۰۲/۲۰۲۳) رتبه‌بندی کردند، جستجو کرد و هیچ اثری از افغانستان و دانشگاه‌های آن نیافت.)


#متوقف_توسعه_علمی
#افغانستان
#فناوری
#رسانه_گوهرشاد



ادامه مطلب را در سایت بخوانید...
@gowharshadmedia

توقف توسعه علمی و عوامل آن در افغانستان(۲)

✍️ مهدی مظفری
در شماره نخست این مقاله به تعریف و مفهوم‌شناسی واژه‌های کلیدی مقاله پرداختیم. «توسعه» را مجموعه‌ای از پله‌های تکاملی دانستیم که باعث تغییر بنیادی در متغیرهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی بشر می‌شود.

«علم» یکی دیگر از کلمات کلیدی مقاله بود. این واژه را نظر به دو صنف کلی آن (علوم انسانی و علوم تجربی) تعریف کردیم. شناختیم که علوم انسانی و اجتماعی «دانایی‌محور» هستند و به خودشناسی و چیستی معنادار انسان در مناسبات انسان با جهان می‌پردازد، اما «علوم تجربی» به تولید ابزار برای رفع مشکل و مسایل واقعی و ظاهری زندگی انسان می‌پردازد.

واژۀ کلیدی دیگر این نوشتۀ تحقیقی «توسعه علمی» است.این نوع توسعه را مبنای اصناف گوناگون توسعه دریافتیم و گفتیم که در این صنف از توسعه علاوه بر رشد كمّي، نهادهاي اجتماعي نيز متحول خواهند شد‌، نگرش‌ها تغيير خواهد كرد، توان بهره‌برداري از ظرفيت‌هاي موجود به صورت مستمر و پويا افزايش خواهد یافت و هر روز نوآوري جديدي انجام خواهد شد.

افغانستان از یک تاریخ غنی علمی-فرهنگی برخوردار است. اگر بخواهیم نگاهی به گذشتۀ علمی این سرزمین داشته باشیم و سیر پیشرفت دانش را در این سرزمین بسنجیم، لازم است سیستم آموزشی و علمی افغانستان را به دو دسته: «غیررسمی» (سیستم آموزشی سنتی یا غیردولتی) و «رسمی» (سیستم آموزشی مدرن یا دولتی) تقسیم کنیم. سیستم «غیررسمی» شامل ارائه آموزش در خانه، در مساجد و مدارس دینی است و معلمان آن علمای دین و روحانیون هستند.

در قرن‌های گذشته، هنگامی که افغانستان سیستم آموزشی «رسمی» نداشت، مدارس دینی و مساجد علاوه بر آموزش دینی، به دانش‌آموزان فرصت یادگیری نویسندگی، ادبیات، تاریخ، فلسفه و اخلاق را نیز می‌دادند (Easar and other, ۲۰۲۳). با این حال، تدریس این دروس رایج نبود و آموزش مدارس دینی به طور گسترده در مورد فقه و معارف اسلامی بود.این سیستم غیررسمی قبل از تأسیس سیستم رسمی به طور گسترده در سراسر کشور به کار گرفته شد و تنها سیستم آموزشی در کشور به حساب می‌آمد. در بازه زمانی ۱۰ تا ۱۵ قرن، مدارس دینی به عنوان اصلی‌ترین مؤسسات آموزشی کشور، به غنای علمی- فرهنگی افغانستان کمک کردند. در حال حاضر این سیستم غیررسمی هنوز هم در سراسر کشور فعال است.

#متوقف_توسعه_علمی
#افغانستان
#فناوری
#رسانه_گوهرشاد

ادامه مطلب را در سایت بخوانید...

https://gowharshadmedia.com/56m-2/