Қаржылық тұрақтылық – әрбір адамның өміріндегі маңызды мәселелердің бірі. Ал банктің лицензиясынан айырылуы – сирек болса да орын алатын күрделі уақиға.

Ендеше мұндай жағдайда кепілді өтем алу қалай қамтамасыз етілетіндігін және Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры (ҚДКБҚ, Қор) салымшы-жеке тұлғалардың, сондай-ақ дара кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қалай қорғайтындығын толығырақ қарастырып көрелік.    
ҚДКБҚ төлемнің басталу күні, оның ішінде ҚДКБҚ атынан өтем төлеуді жүзеге асыратын агент банк, төлемнің мерзімі мен орындары туралы хабарландыруды ресми түрде алдын ала хабарлайды (банк лицензиясынан айырылған күннен бастап 30 жұмыс күнінен кеш емес).

Өтем төлеуге өтініштер қабылдау ҚДКБҚ тиісті хабарламаны жариялаған күннен бастап 5 жұмыс күні ішінде басталады.

Салымшы өтем алуы үшін өтініш толтырып, жеке басын куәландырушы құжатты ұсынуы қажет.

Өтінішті қарау мерзімі 5 жұмыс күнінен аспайды.  

Өтініштерді қабылдау төлем басталған күннен бастап 1 жыл өткен соң аяқталады.

ҚДКБҚ төлем мерзімінің аяқталатыны туралы салымшыларды аталған мерзімнен жарты жыл және 30 күн бұрын хабардар етеді.  

Егер салымшы белгіленген мерзім ішінде (1 жыл барысында) өтем алу үшін өтініш беруге мүмкіндігі болмаса, онда оның талап етпеген сомасы төлем мерзімі аяқталған соң, күнтізбелік 30 күн ішінде оның Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорында (БЖЗҚ, зейнетақы қоры) ашылған зейнетақы шотына аударылады.    

Егер салымшы кепілді өтемді алу мерзімін дәлелді себептерге байланысты өткізіп алған болса, онда ол өтем алу үшін тікелей ҚДКБҚ-ға жүгінуге құқылы.

Дәлелді себептердің тізбесін бідің сайтымыздан біле аласыз.

ҚДКБҚ дәлелді себептер бойынша өтініштерді мына мерзімдерге дейін қабылдайды:
✓ банк бойынша тарату үдерісі толығымен аяқталғанға дейін немесе
✓ Әлеуметтік кодекске сәйкес (қаражат салымшының зейнетақы шотына аударылған жағдайда) салымшының зейнетақы қорынан зейнетақы төлемдерін алу құқығы туындағанға дейін.

Финансовая стабильность – один из ключевых аспектов в жизни каждого человека. Лишение банка лицензии – событие довольно редкое, но весьма серьезное.

Напомним, что делать, если оно все же произошло.
О дате начала выплаты, в том числе с указанием банка-агента, осуществляющего выплаты возмещения от имени КФГД, периоде и местах выплаты КФГД уведомляет депозиторов заранее (не позднее 30 рабочих дней с даты лишения банка лицензии).

Прием заявлений на выплату возмещения начинается не позднее 5 рабочих дней после объявления КФГД.

Для получения возмещения вкладчику необходимо заполнить заявление и предъявить документ, удостоверяющий его личность. Срок рассмотрения заявления составляет не более 5 рабочих дней.

Прием заявлений завершается по истечении 1 года с даты начала выплат. Об окончании срока выплат КФГД оповестит вкладчиков за полгода и 30 дней до истечения указанного срока.

Если вкладчик не обратился за выплатой в установленный срок (в течение 1 года), то невостребованная им сумма в течение 30 календарных дней после завершения срока выплаты будет перечислена на его пенсионный счет в ЕНПФ.

Но если установленный срок на выплату гарантии вкладчиком пропущен по уважительной причине, то он вправе обратиться за выплатой непосредственно в КФГД. Перечень уважительных причин можно узнать на нашем сайте.

Заявления по уважительной причине принимаются КФГД:
✓ до полного завершения ликвидационного процесса по банку, либо
✓ до наступления права вкладчика на получение от ЕНПФ пенсионных выплат в соответствии с Социальным кодексом (в случае перечисления средств на пенсионный счет вкладчика).

2023 жылы бірде-бір сақтандыру жағдайы туындамаса да, яғни ешбір банк лицензиясынан айырылмаса да, Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры (ҚДКБҚ, Қор) үшін бұл жыл өте мазмұнды және қызықты болды. Мұның қалай көрініс бергені жайлы ҚДКБҚ Төрағасы Әділ Өтембаев әңгімелеп берді.  
 
Биыл Қордың арнайы резервінің мөлшері рекордтық көрсеткіш – 1,1 трлн теңгеге жетті. Бүгінде салымшы-жеке тұлғаларға тиесілі шоттардың 99,8%-ы кепілдікпен толық көлемде қамтылған.
Қазақстанда барлық таратылатын тоғыз банк бойынша өтем төлеуді біз 2022 жылы аяқтағандықтан, биыл дәлелді себептер бойынша өтем төлеу және халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру секілді бағыттарға жіті назар аудардық.

Депозиттерді сақтандырушылардың халықаралық қауымдастығының (ДСХҚ) қызметіне қатысу бойынша атқарылған жұмыстар да біз үшін өте маңызды.

Олардан басқа, әрине, Қордың дәстүрлі қызметі Қазақстанның депозит нарығына тұрақты талдау жүргізуге байланысты болды.  
 
Толығырақ сұхбатмен осы сілтеме бойынша таныса аласыз: https://www.kdif.kz/kz/press-tsentr/press-relizy/2023-zhyly-aza-standy-tar-a-shalaryn-ayda-sa-tady-dkb-zhyl-orytyndysy
 

Несмотря на то, что в 2023 году не произошло ни одного страхового случая, то есть ни один банк не был лишен лицензии, для Казахстанского фонда гарантирования депозитов этот период был довольно насыщенным и интересным. В чем это проявлялось рассказывает Председатель Казахстанского фонда гарантирования депозитов Адиль Утембаев.
 
2023 отмечен тем, что размер специального резерва достиг в этом году рекордных 1,1 трлн тенге. Сегодня 99,8% счетов вкладчиков-физлиц покрыты гарантией в полном объеме.

Так как выплаты по всем девяти ликвидируемым в Казахстане банкам были завершены в 2022, в уходящем году Фонд сфокусировал свое внимание на таких направлениях, как выплаты по уважительным причинам и повышение финансовой грамотности населения.

Другой немаловажной вехой стала работа по участию в деятельности Международной ассоциации страховщиков депозитов (МАСД). И, конечно, традиционно деятельность КФГД в течение года была неразрывно связана с анализом депозитного рынка в Казахстане.
 
Читайте подробнее в интервью по ссылке: https://www.kdif.kz/press-tsentr/press-relizy/gde-khranili-dengi-kazakhstantsy-v-2023-itogi-goda-kfgd/
 

Отандық банк секторының нығаюына және банктерде тәуекелдерді басқару жүйесінің дамуына байланысты ҚДКБҚ 2024 жылдан бастап, халық депозиттері бойынша   мөлшерлемелерді директивті реттеу механизмінен едәуір нарықтық реттеу механизміне өтеді.

Мөлшерлемелерді нұсқаулық, яғни директивті басқару нарықтық шара емес. Ол банктер арасында нарықтық бәсекелестікті шектейді және келешекте олардың қызметіне нұқсан келтіруі мүмкін.

Қазіргі уақытта қадағалау талаптарының күшеюін және банктерде тәуекелдерді басқару мәдениетінің артып жатқандығын ескерсек, депозиттік нарықтың дамудың келесі кезеңіне өтуіне жағдай жасалды деуге болады.

Нәтижесінде ҚДКБҚ, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі және банк секторымен бірлесе отырып, 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап, депозиттер нарығында анағұрлым икемді және иілімді реттеу механизмдерін енгізу туралы шешім қабылдады.    

Әзірленген бұл реформаның көздеуінше шекті мөлшерлемелер енді тек өтімділік тәуекелдеріне шалдыққыш және сәйкесінше өктем сипаттағы депозиттік саясат жүргізуге бейім банктер санатына ғана белгіленетін болады.

Шекті мөлшерлемелерді белгілеуге қатысты бұл тәсілді Депозиттерді Сақтандыру бойынша Федералды Корпорация (FDIC, США) табысты түрде қолданып келеді. Қор әдеттегідей өзінің ресми сайтында шекті мөлшерлемелер мөлшерін тұрақты түрде жариялайтын болады. Бірақ олар енді тиісті банктерге ғана арналады.

Бұл ретте жеке тұлғалардың депозиттері бойынша мөлшерлемелерді белгілеу бағдары нарықта қалыптасады. Банктер бұрынғыдай өздерінің депозиттік өнімдері бойынша мөлшерлемелерді өз беттерімен белгейді. Бірақ олар жүйелік тәуекел үшін банктің мөлшерлемесі мен орташа өлшемді нарықтық мөлшерлеме арасындағы спредтке қарай жарна төлейді: банктің мөлшерлемесі нарықта қалыптасқан мөлшерлемеден ауытқығын сайын оның ҚДКБҚ-ның болашақ төлемдеріне арналған арнайы резервіне төлейтін жарнасының мөлшері де артатын болады. Сонымен қатар егер банктің мөлшерлемесі орташа нарықтық мөлшерлемеден төмен болса, жаңа механизм бойынша резервке төленетін күнтізбелік жарналардан дисконт көзделген.

Соның нәтижесінде ҚДКБҚ үшін жүйелік тәуекел үшін төленетін жарналардың жалпы мөлшері барлық қатысушы банктер бойынша нөлге тең болады, яғни депозиттерді нарыққа қарағанда қымбатқа тартатын банктер депозиттерді нарықтық мөлшерлемеден төмен мөлшерлемемен тартатын банктердің орнына «төлейтін» болады.

Мөлшерлемелерді реттеудің жаңа механизмін енгізудің арқасында депозит нарығында барабар нарықтық баға белгіленімі дамиды және депозиттерді тартуда бағадан тыс талаптарды жақсарту арқылы қатысушы банктер арасында бәсекелестік артады – банктің қаржылық көрсеткіштері жақсарады, қызмет көрсету сапасы артады, филиалдық желі кеңейтіледі және мобильді қосымшылар дамиды деп күтіледі.    
 

С 2024 года ввиду укрепления банковского сектора и развития системы управления рисками в банках КФГД переходит от директивного к более рыночному механизму регулирования ставок по депозитам населения.

Директивное управление ставками не является рыночной мерой, ограничивает рыночную конкуренцию между банками и в перспективе может нанести ущерб их деятельности.

Одновременно, с учетом усиления надзора и повышения культуры управления рисками в банках, в настоящее время созданы условия для перехода депозитного рынка на следующий этап развития. В результате КФГД совместно с Национальным Банком Республики Казахстан и банковским сектором было принято решение о внедрении более гибких и эластичных механизмов регулирования на рынке депозитов с 1 января 2024 года.  

Разработанная реформа предполагает, что предельные ставки будут устанавливаться только для определенной категории банков, наиболее подверженным рискам ликвидности и, соответственно, склонным к проведению агрессивной депозитной политики.

Фонд, как и прежде, будет публиковать размеры предельных ставок на своем официальном сайте, но исключительно для сведения соответствующих банков.

Вместе с тем, ориентир для установления ставок по депозитам физических лиц будет формироваться рынком. Банки, как и прежде, будут устанавливать ставки по своим депозитным продуктам самостоятельно, но при этом будут оплачивать взнос за системный риск в зависимости от спреда между ставкой банка и средневзвешенной рыночной ставкой: чем больше отклонение ставок банка от ставки, сложившейся на рынке, тем больше будет размер его взноса в резерв КФГД для будущих выплат.

В то же время, если ставка банка ниже среднерыночной, новым механизмом предусмотрен дисконт с календарных взносов в резерв, в результате чего для КФГД общий размер взноса за системный риск по всем банкам-участникам будет равен нулю, то есть, банки, привлекающие депозиты дороже рынка, будут «платить» вместо банков, привлекающих ниже рыночных ставок.

В качестве эффекта от внедрения нового механизма регулирования ставок ожидается развитие адекватного рыночного ценообразования на депозитном рынке и повышение конкуренции среди банков-участников путем улучшения неценовых условий при привлечении депозитов – улучшения финансовых показателей банка, повышения качества обслуживания, расширения филиальной сети, развития мобильных приложений.
 

Депозитерге кепілдік беру жүйесін енгізу көптеген елдерде 1929-1933 жылдары орын алған Ұлы депрессиядан кейін басталды. Аталған жылдары әлемдік экономикалық дағдарыс өршіді.

Сол кезде негізгі түйткілді мәселелердің бірі банктердің күйреуі және салымшылардың жинақ ақшаларынан қағылуы еді.        
АҚШ-та Ұлы депрессия барысында 9000 жуық банк күйреді.

Болашақта банктердің банкротқа ұшырауынан салымшылардың жинақ ақшаларын сақтау мақсатында 1933 жылы Банктер туралы Заңмен Депозиттерді сақтандыру бойынша федералды корпорация (Federal Deposit Insurance Corporation –FDIC) құрылды. Бұл жаңашыл қадам депозиттерге кепілдік бере отырып, халықтың банк жүйесіне деген сенімін қайта қалпына келтіруге және сол арқылы банктердің жаппай банкротқа ұшырауына жол бермеуге бағытталды.

Депозиттерді сақтандыру бойынша федералды корпорация құрылған соң, АҚШ-та банктердің банкротқа ұшырау саны жылына 2 мыңнан 15-ке дейін қысқарды.  

Соңғы елу жыл ішінде әлемнің көптеген дамыған елдері депозиттерге кепілдік беру жүйесін ойдағыдай енгізді. Қазіргі уақытта ДКБЖ 145 мемлекетте жұмыс істейді.

Міндетті ДКБЖ ТМД және Балтық теңізі бойы елдерін қосқанда Еуразия аймағының көптеген мемлекеттерінде тиімді түрде қолданылады.

Қазақстанда 1999 жылы Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру жүйесін (ҚДКБҚ, Қор) құру арқылы депозиттерге кепілдік беру жүйесі іске қосылды.  
2009 жылы IADI қабылдаған «Депозиттерге кепілдік берудің тиімді жүйелеріне арналған негіз қалаушы қағидаттар» басты халықаралық стандартқа айналды. Бүгінде барлық ұлттық ДКБЖ соның талаптарына сай болуға ұмытылады.

Атап өту керек, Қазақстандағы кепілдіктердің мөлшері посткеңестік кеңістіктегі мемлекеттер арасында ең жоғары деңгейлердің бірінде деуге болады.

ҚДКБҚ кепілдік берілген қаражаттардың қайтарымдылығын 99%-дан астамға қамтамасыз ете отырып, салымшылардың мүдделерін тиімді түрде қорғап келеді. Айталық, бүгінде тарату үдерісіндегі 9 банктің 419 мыңдай салымшысы 114,3 млрд астам теңгеге өтем алды. Осы ретте Қордың кепілді өтем төлеуге тағайындалған арнайы резерві 2023 жылы рекордтық көрсеткіш –  1,1 трлн теңгеге жетті.
 

Как появились системы гарантирования депозитов?

История системы гарантирования депозитов во многих странах началась после Великой депрессии 1929-1933 годов, когда вспыхнул мировой экономический кризис. Одной из основных проблем были банковские крахи и потеря средств вкладчиков.

В ходе Великой депрессии в США несостоятельными оказались около 9000 банков. Во избежание потерь вкладчиков от банкротств банков в будущем Законом о банках 1933 года учредили Федеральную корпорацию по страхованию депозитов (Federal Deposit Insurance Corporation –FDIC). Этот шаг был направлен на восстановление доверия к банковской системе путем гарантирования депозитов, тем самым предотвращая массовое банкротство банков.

После создания Федеральной корпорации по страхованию депозитов ежегодное число банкротств банков в США сократилось в среднем с 2 тысяч до 15 банкротств в год.
За последние 50 лет многие развитые страны по всему миру ввели Системы гарантирования депозитов. На данный момент они действуют в 145 странах.

Обязательные СГД эффективно применяются в большинстве стран Евразийского региона, включая СНГ и страны Балтии. В Казахстане она была введена в 1999 году с созданием Казахстанского фонда гарантирования депозитов (КФГД).  

Главным международным стандартом, определяющим требования, которым стремятся соответствовать национальные СГД, являются принятые IADI в 2009 году «Основополагающие принципы для эффективных систем страхования депозитов».

Стоит отметить, что размер гарантии в Казахстане находится на одном из самых высоких уровней стран постсоветского пространства. КФГД эффективно защищает интересы вкладчиков, обеспечивая возвратность гарантируемых средств более чем на 99%.

Так, на сегодня более 114,3 млрд тенге получили порядка 419 тысяч вкладчиков 9 банков, находящихся в процессе ликвидации. При этом специальный резерв Фонда, предназначенный для выплаты возмещения, достиг в 2023 году рекордных 1,1 трлн тенге.