Ағымдағы жылдың үшінші тоқсаны қаржы нарығында әртүрлі уақиғаларға толы болды – инфляциялық үдерістердің бәсеңдеуі және кейін соған байланысты ақша нарығында мөлшерлемелердің төмендеуі, тұтынушылық кредиттерге шектеу қою және тауарлардың бағасын бөліп төлеу мәселелеріне жіті көңіл бөлінуі, сондай-ақ теңгенің айырбас бағамының құбылмалылығы.

Соңғысы қазақстандықтардың көпшілігінің жүйкесін жұқартты. Алайда АҚШ долларының жайғасымы нығайып, ұлттық валютаның уақытша әлсірегеніне қарамастан, бұл кезеңде салымшылардың іс-қимылы, ұстанымы таңданыс тудырды – халық бұл кезеңде өздерінің теңгелік жинақ ақшаларын валюталық депозиттерге аударған жоқ, керісінше ұлттық валютадағы депозиттерінің көлемін арттыра түсті.

Бұл азаматтарымыздың ішкі валютаға деген адалдығы мен сенімін және ой-санасының өзгеріп жатқандығын білдіреді.

Нәтижесінде есепті тоқсанда жеке тұлғалардың депозиттерге кепілдік беру жүйесіне қатысушы банктердегі жинақ ақшалары 628 млрд теңгеге артып (+3,5%), 2023 жылдың 01 қазанына қарай 18,6 трлн теңгеге жетті. Өсім жылдық есепте 27,0%-ды құрады.

Депозиттердің көлемінің ұлғаюын бір жағынан халықтың атаулы табыстарының (2022 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 2023 жылдың 8 айында +16%) өскендігіне, екінші жағынан салымдарға қатысты ағымдағы тартымды мөлшерлемелер бойынша пайыздық мөлшерлемелердің есептелуімен түсіндіруге болады.  

Есепті тоқсанда ұлттық валюта әлсірегенімен, теңгелік депозиттер тоқсан ішінде жоғары өсу қарқынын паш етті: тоқсан ішінде – 5,6%, ал жылдық тұрғыда – 37,9%. Осы ретте 2023 жылдың басынан байқалған, валюталық депозиттердің жылыстауы одан әрі жалғасты: III-тоқсанда 1,3%-ға, ал жыл басынан бері 6,1%-ға жетті.

Валюталық депозиттер үлесінің төмендеуі теңгелік депозиттер бойынша ұлттық валютаның әлсіреу деңгейінен асатын жоғары табыстылықтың ғана емес, бұқара халықтың ой-санасының өзгеруінің нәтижесі болып табылады.

Қазіргі уақытта ақша жинау бойынша валюта таңдауда айырбас бағамы халық үшін шешуші фактор болудан қалды.  

 
III квартал текущего года оказался полным на события в финансовой сфере – замедление инфляционных процессов и последовавшее за этим снижение ставок на денежном рынке, повышение внимания к вопросам ограничения потребительских кредитов и товарных рассрочек, волатильность обменного курса тенге.

Однако, несмотря на укрепление позиций доллара США и временное ослабление национальной валюты, население не только не переводило свои тенговые сбережения в валютные, но, наоборот, значительно нарастило депозиты в национальной валюте.

В результате в отчетном квартале сбережения физлиц в банках-участниках CГД увеличились на 628 млрд тенге (+3,5%) и на 1 октября 2023 года достигли 18,6 трлн тенге.

Прирост в годовом выражении составил 27,0%. Наращивание объемов обусловлено как ростом номинальных доходов населения (+16% за 8 месяцев 2023 года по сравнению с аналогичным периодом 2022 года), так и начислением процентного вознаграждения по вкладам по текущим привлекательным ставкам.

Несмотря на ослабление национальной валюты в III квартале, тенговые депозиты сохранили высокие темпы роста – 5,6% за квартал, 37,9% в годовом выражении.

Одновременно, отток валютных депозитов, наблюдавшийся с начала 2023 года, продолжился – на 1,3% в III квартале, на 6,1% с начала года.

Снижение доли валютных депозитов является не только результатом высокой доходности по депозитам в тенге, превышающей уровень ослабления национальной валюты, но и перестройки мышления основной массы населения – обменный курс в настоящее время не является для населения определяющим фактором при выборе валюты сбережения.
 

Қарсы талап деген не?

Достар, біз «Апта термині» айдарын одан әрі жалғастырамыз. Онда күрделі ұғымдарды қарапайым тілмен жеткізуге тырысамыз. Бүгін қарсы талап туралы әңгімелемекпіз.

Бұл салымшының банк алдындағы ақшалай міндеттемесі, яғни ол – борышкер. Бір сөзбен айтқанда банкте депозитіңіз де бар және одан алған кредитіңіз де бар деген сөз.

Егер банкіңіз лицензиясынан айырылса, салымыңыз бойынша өтем ақша банктің алдыңыздағы міндеттемесі мен қарсы талабы, дәлірек, салымыңыз бен берешегіңіздің арасындағы айырма сомасына қарай есептеледі.  

Мысалы, 20 миллион теңге көлемінде жинақ салымыңыз бар делік, және оған қоса, банктен тұрғын үй сатып алуға кредит алғансыз. Банк лицензиясынан айырылған күнге қарай, ондағы берешегіңіздің сомасы 6,3 миллион теңгені құрады.

Қордың кепілдігі депозитіңіздегі 20 миллион теңге болатын бүкіл ақшаңызды өтейтіндігіне қарамастан, қолыңызға тиетін ақша 13,7 миллион теңгені құрайды. Өйткені қалған бөлігі берешегіңізді жабуға жұмсалды.    

Егер сізге берілетін кепілді өтем ақша банк алдындағы берешегіңіздің сомасынан аз болып шықса, онда кредитіңіздің қалған бөлігін заңнама талаптарына сәйкес таусылғанша арнайы кесте бойынша өтей бересіз.

Бұл ретте қарсы талаптарды өзара есепке алу бойынша операцияны лицензиясынан айырылған банктің уақытша әкімшілігі өз бетімен жүзеге асырады.
 

Друзья, мы продолжаем рубрику «Термин недели», где говорим просто о сложном. Хотим рассказать сегодня о том, что такое встречные требования.

Это денежные обязательства вкладчика перед банком, при которых вкладчик является его должником. Проще говоря, это ситуация, когда вы имеете кредит в банке, где храните свой депозит.  

Если ваш банк лишится лицензии, размер возмещения по вкладу будет определен исходя из разницы между суммой обязательств банка перед вами и суммой встречных требований банка к вам, то есть между суммой вашего вклада и вашей задолженностью по кредиту.

К примеру, у вас есть сберегательный вклад в размере 20 миллионов тенге, и вы также взяли в этом же банке кредит на покупку недвижимости. По состоянию на день, когда банк лишился лицензии, ваша задолженность по кредиту составила 6,3 миллиона тенге.

Несмотря на то, что гарантия покрывает все ваши сбережения на сберегательном депозите в размере 20 миллионов тенге, учитывая вашу задолженность, сумма выплаты составит 13,7 миллиона тенге.

Если размер вашей гарантийной выплаты меньше суммы задолженности по кредиту и, соответственно, ее недостаточно для погашения кредита, то вам нужно будет продолжать погашать остаток кредита согласно требованиям законодательства.

При этом отмечаем, что операция по взаимозачету встречных требований производится временной администрацией банка, лишенного лицензии, самостоятельно.
 

2023 жылдың 01 қарашасына қарай Қазақстанда жеке тұлғалардың депозиттерінің көлемі 18.7 трлн теңгені құрады. Оларды ішінде ұлттық валютадағы депозиттер – 13,5 трлн теңгеге жетсе, шетел валютасындағы депозиттер – 5,2 трлн теңге болды. Қазақстандықтардың көпшілігі ақшаны жинау және арттыру құралы ретінде банк салымдарын таңдайды. Мұның бір себебі – олардың сенімділігі. Оның үстіне оларға Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры (ҚДКБҚ, Қор) тарапынан кепілдік берілген.      
ҚДКБҚ қандай қаржы құралдарына кепілдік беретіндігін және бермейтіндігін тағы да еске саламыз.  
 
ҚДКБҚ кепілдік беретін қаржы құралдары
 
Сонымен жеке тұлғалар мен дара кәсіпкерлердің депозиттерге кепілдік беру жүйесіне (ДКБЖ) қатысушы банктердегі шоттарында жатқан ұлттық және шетел валютасындағы қаражаттары ҚДКБҚ кепілдік объектілері болып табылады.
ҚДКБҚ кепілдіктері депозиттерден (салым) басқа, олар бойынша банк лицензиясынан айырылған күнге қарай есептелген сыйақыларға да қолданылады. Сонымен қатар жеке тұлғалардың ағымдағы шоттары мен карточкалық шоттарындағы ақшалары да ҚДКБҚ қорғауына алынған.  
 
ҚДКБҚ қандай қаржы құралдарының сақталуына кепілдік бермейді
 
ҚДКБҚ кепілдіктері мына қаржы құралдарына қолданылмайды:
 
•         жеке тұлғалардың металл шоттары;
•         банк ұяшықтарында орналастырылған ақшалар мен құнды заттар;
•         депозиттік сертификаттар;
•         заңды тұлғалардың депозиттері;
•         ислам банктерінде, олардың ішінде Қазақстан аумағында ашылған, шетелдік ислам банктерінің филиалдарында орналасқан депозиттер.

На 01.11.2023 г.  объем депозитов физических лиц в Казахстане составил 18,7 трлн тенге, из них депозитов в национальной валюте – 13,5 трлн. тенге, в иностранной – 5,2 трлн. тенге. Депозиты как инструмент хранения и приумножения своих средств выбирают все большее количество казахстанцев. И одна из причин – это их надежность, гарантированная КФГД.

Что гарантирует КФГД
 
Итак, объектами гарантии КФГД являются средства физлиц и ИП в национальной и иностранной валюте, которые находятся на счетах в банках-участниках системы гарантирования депозитов.
Помимо самих депозитов, гарантия КФГД распространяется также и на вознаграждение по ним, начисленное на дату лишения банка-участника лицензии. Кроме того, под защитой КФГД находятся деньги на текущих счетах и платежных карточках.
 
Что не гарантирует КФГД
 
Под защиту Казахстанского фонда гарантирования депозитов не подпадают:
 
•          металлические счета физических лиц;
•          деньги и ценности, размещенные в банковских ячейках;
•          депозитные сертификаты;
•          депозиты юридических лиц;
•          депозиты, размещенные в исламских банках, в том числе в филиалах иностранных исламских банков, открытых на территории Казахстана.

Растаушы құжаттар жеткілікті дәрежеде рәсімделмеген болса немесе тіпті жоқ болған жағдайда кепілді өтемді төлеуден бас тартылуы мүмкін.

Мысалы:
• өтем төлеуге берілген өтініш дұрыс толтырылмаған не болмаса толық көлемде толтырылмаған (деректердің қоса тіркелген құжаттарға сәйкес келмеуі немесе деректемелердің, дәлелді себептердің, қолдардың және т.б. жоқтығы);

• құжаттар ҚР заңнамасының талаптарын бұза отырып рәсімделген (белгіленген нысан бойынша ұсынылмаған);

• тапсырылған құжаттар салымшыға өтінішті бүкіл төлем мерзімі барысында беруге кедергі келтірген дәлелді себептерді растамайды (мысалы, өтініш беруші өтем алуға банк бойынша төлем мерзімі аяқталғанға дейін берілген Мұраға құқық туралы куәлікпен жүгінген, яғни салымшының төлем мерзімі барысында-ақ өтініш беріп, өтем алуға мүмкіндігі болған);

• бүкіл төлем мерзімі барысында өтініш беруге кедергі келтірген мән-жайларды растайтын құжаттар тапсырылмаған немесе толық көлемде тапсырылмаған.

Салымшының әрбір өтінішін ҚДКБҚ жеке тәртіпте қарайды. Бұл ретте өтем төлеуден бас тартылған жағдайда, оның себептері және түзету бойынша ұсынымдар салымшыға жазбаша хабарлама түрінде ұсынылады.